SKKN Kinh nghiệm rèn kĩ năng sống cho học sinh bằng việc thiết kế sáng tạo bài giảng điện tử sinh động trong dạy học môn Khoa học lớp 4

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài 

Trong nền hội nhập kinh tế quốc tế, nền giáo dục Việt Nam đã thực sự đổi mới về căn bản và toàn diện. Đó là “Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả.”

Trong những năm qua, Bộ giáo dục và Đào tạo đã phát động các cuộc vận động và phong trào thi đua, đặc biệt là phong trào: “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Trong đó giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng hòa nhập cho học sinh là tiêu chí để đánh giá hoạt động xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục rèn kỹ năng sống cho học sinh, Sở Giáo dục và đào tạo Thanh Hóa đã chỉ đạo cho các cơ sở giáo dục tích cực đẩy mạnh các hoạt động giáo dục rèn kỹ năng sống cho học sinh gắn liền với phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực thông qua các hoạt động trong giờ lên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp một cách thường xuyên, liên tục. Phòng Giáo dục và đào tạo Bỉm Sơn chỉ đạo các trường học tích cực đưa nội dung giáo dục rèn kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức khai thác các nội dung giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng hòa nhập cho các em trong các môn học bằng việc tích cực và sáng tạo trong đổi mới phương pháp dạy học. 

Năm học ……… cũng là năm học tiếp tục đẩy mạnh thực hiện phong trào “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) và Tin học trong dạy học”. Đồng thời là năm học đẩy mạnh rèn kĩ năng sống cho học sinh. Hưởng ứng phong trào thi đua đó, bản thân tôi và tập thể cán bộ, giáo viên trường Tiểu học Lam Sơn 1 đã nhận thức được rằng: việc ứng dụng CNTT phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả giáo dục, phát triển năng lực thực hành ứng dụng cho các em là một trong những hướng tích cực và hiệu quả nhất. Nên tôi đã cố gắng tìm tòi, học hỏi để ứng dụng CNTT trong công tác giảng dạy. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học? Làm thế nào để giúp học sinh ngay từ cấp học đầu tiên – bậc Tiểu học, thông qua các hoạt động trong giờ lên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên giáo dục cho các em những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày. Cũng như giúp các em tự tin, tích cực, chủ động và sáng tạo trong mỗi giờ học? Đó là điều mà tôi luôn trăn trở. Nên tôi đã mạnh dạn nghiên cứu: “Kinh nghiệm rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4B trường Tiểu học Lam Sơn 1  bằng việc thiết kế sáng tạo bài giảng điện tử sinh động trong dạy học môn Khoa học lớp 4”. Qua đó góp một phần nhỏ vào thực hiện phong trào thi đua mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang phát động.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở dạy học sao cho học sinh vẫn đảm bảo phát huy tối đa tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, giáo viên chỉ tổ chức, hướng dẫn. Chính vì thế tôi đã Nghiên cứu sách “Khoa học lớp 4”  để nắm được nội dung chương trình, trên cơ sở lí luận thực tiễn, phân tích những ưu điểm tồn tại để tìm ra những biện pháp, giải pháp hữu ích nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy rèn kĩ năng sống cho học sinh. Qua đó tạo sự tự tin, tích cực, chủ động và hứng thú học tập cho các em và thay đổi những sai lầm, thiếu sót về kĩ năng sống cho học sinh khi học môn Khoa học.

3. Đối tượng nghiên cứu

Rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4B trường Tiểu học Lam Sơn 1 bằng việc thiết kế sáng tạo bài giảng điện tử sinh động trong dạy học môn Khoa học lớp 4 chính là đối tượng nghiên cứu của đề tài này.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện mục đích đề ra của sáng kiến: “Kinh nghiệm rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 4B trường Tiểu học Lam Sơn 1 bằng việc thiết kế sáng tạo bài giảng điện tử sinh động trong dạy học môn Khoa học lớp 4”, tôi đã xử dụng các phương pháp sau:

– Phương pháp nghiên cứu lí luận.

– Phương pháp khảo sát.

  – Phương pháp thống kê.

– Phương pháp phân tích tổng hợp.

– Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

– Phương pháp kiểm tra đánh giá.

– Phương pháp trò chuyện.

– Ứng dụng công nghệ thông tin

1. NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Như chúng ta đã biết, kể từ Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW (04/11/2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Trong đó nêu rõ giải pháp thực hiện “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. 

Vì vậy chúng ta cần phải đồng thời quan tâm đặc biệt đến cả hai vấn đề, đó là: ứng dụng CNTT đổi mới phương pháp dạy học bằng nhiều hình thức nhằm giúp cho học sinh phát triển năng lực tư duy, óc sáng tạo, có ý chí tự lực trong quá trình lĩnh hội kiến thức; đồng thời cũng cần phải phát triển kĩ năng sống cho học sinh. 

Trước hết, chúng ta cần hiểu khả năng giáo dục kĩ năng sống trong môn Khoa học ở Tiểu học: môn Khoa học giúp học sinh tìm hiểu các kiến thức khoa học đơn giản, cơ bản về con người và sức khoẻ, về tự nhiên, con người với thế giới tự nhiên, chú trọng đến việc hình thành và phát triển kĩ năng như quan sát, dự đoán, nêu thắc mắc, đặt câu hỏi, tìm kiếm thông tin, phân tích, so sánh để giải đáp thắc mắc… đặc biệt chú trọng đến kĩ năng vận dụng kiến thức để ứng xử thích hợp trong cuộc sống. Với những đặc điểm về đối tượng và phương pháp nghiên cứu như vậy môn Khoa học ở Tiểu học có khả năng lớn trong giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Thực hiện tốt giáo dục KNS trong dạy học môn Khoa học sẽ góp phần chuyển các kiến thức thành thái độ và hành vi tích cực, phù hợp, giúp học sinh có thể xử trí có hiệu quả các tình huống thực tế trong cuộc sống, giúp cho việc học tập môn Khoa học có ý nghĩa, mặt khác giúp các em nắm vững kiến thức khoa học. Để thực hiện tốt được vấn đề  này  cần hình thành cho các  em  tình yêu đối với khoa học. Nội dung dạy học mô phỏng sinh động kiến thức khoa học và cách thức hình thành và phát triển năng lực ứng dụng cho học sinh trong dạy học môn khoa học ở trường Tiểu học mang tính quyết định đối với việc hình thành những KNS.

2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

Hiện nay, ở các trường Tiểu học nói chung, hầu hết các giáo viên dạy học Khoa học lớp 4 chưa thực sự sáng tạo trong việc tổ chức cũng như tìm ra phương pháp dạy học giúp học sinh ứng dụng những kiến thức khoa học đó vào cuộc sống của các em (hình thành KNS thông qua tiết học). Hầu hết giáo viên chưa nhận thức đúng đắn được vai trò quan trọng này trong dạy học. Việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ chưa thu hút được trẻ và các bậc phụ huynh cùng tham gia vào công tác giáo dục rèn kỹ năng sống cho các em. Đặc biệt có rất ít giáo viên đầu tư thời gian, công sức vào việc soạn giảng giáo án điện tử trong dạy học nhằm mục đích phát triển và nâng cao kỹ năng sống cho học sinh. Vì vậy mà dạy học môn Khoa học lớp 4 chỉ dừng lại ở việc giúp cho các em nắm bắt một cách sơ giản mà chưa sâu sắc bản chất của các kiến thức khoa học đó. Chưa thúc đẩy học sinh học tập tích cực, phát huy sự sáng tạo, tìm tòi của các em, nhất là phần ứng dụng kiến thức khoa học của các em vào cuộc sống còn nhiều hạn chế.  Như vậy là chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới của nền giáo dục Việt Nam trong thời đại mới.

Học sinh lớp tôi chủ nhiệm vẫn chưa thực sự chủ động, tích cực trong học tập và hoạt động nhóm, đặc biệt học sinh thiếu khả năng ứng dụng kiến thức khoa học vào thực tế cuộc sống cũng như chưa có niềm đam mê khoa học. Dẫn đến chất lượng dạy học môn Khoa học lớp 4B tôi phụ trách nói chung chưa đáp ứng được nhiều so với nhu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Cụ thể, khi mới nhận lớp, tôi đã khảo sát theo phiếu với nội dung tìm hiểu về sở thích học tập môn học và một số kĩ năng ứng dụng kiến thức khoa học đơn giản vào cuộc sống trên 24 học sinh lớp 4B trường Tiểu học Lam Sơn 1 tôi phụ trách, kết quả thu được như sau: