Biện pháp hình thành và phát triển phẩm chất nhân ái cho học sinh tiểu học theo định hướng giáo dục của chương trình giáo dục phổ thông 2018

Trong thời đại phát triển mạnh mẽ về công nghệ, kinh tế và xã hội, giáo dục phẩm chất Nhân ái cho học sinh tiểu học trở thành nhiệm vụ thiết yếu nhằm xây dựng nền tảng đạo đức bền vững cho thế hệ tương lai. Đề tài sáng kiến này được xây dựng với mục tiêu hướng đến học sinh tiểu học – lứa tuổi có sự phát triển mạnh về cảm xúc, dễ hình thành lòng nhân ái thông qua trải nghiệm. Sáng kiến phù hợp với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên môn đạo đức, cán bộ quản lý giáo dục tại các trường tiểu học mong muốn tổ chức hoạt động giáo dục giá trị sống một cách chủ động, tích cực và hiệu quả.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Phẩm chất Nhân ái là một trong bốn phẩm chất chủ đạo được nêu trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên nhận thấy rằng học sinh tiểu học còn thiếu kỹ năng thể hiện lòng yêu thương đúng cách, dễ vô cảm trước nỗi đau người khác, hay có hành vi ích kỷ, vô tâm trong giao tiếp. Đồng thời, nội dung giáo dục đạo đức truyền thống đôi khi chưa đủ sinh động để khơi gợi cảm xúc và chuyển hóa thành hành vi. Từ thực tế đó, đề tài này ra đời nhằm xây dựng các biện pháp cụ thể, sinh động, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, giúp học sinh tiểu học hình thành và phát triển phẩm chất Nhân ái một cách tự nhiên, chủ động và bền vững.

2. Các biện pháp được trích xuất từ sáng kiến

Biện pháp 1: Hình thành nhận thức và nâng cao lòng yêu thương bản thân cho học sinh

Biện pháp này giúp học sinh hiểu rằng yêu thương bản thân là nền tảng quan trọng để yêu thương người khác. Giáo viên tổ chức các hoạt động như viết nhật ký điều tích cực về bản thân, thảo luận “Điều em tự hào nhất” hoặc vẽ chân dung cảm xúc. Qua đó, học sinh học cách trân trọng chính mình, biết bảo vệ sức khỏe thể chất – tinh thần. Điểm mới là xây dựng kỹ năng tự yêu thương như một nội lực đạo đức nền tảng.

Biện pháp 2: Thiết kế sân khấu tiểu phẩm về tình yêu thương trong gia đình

Giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng kịch bản, phân vai và biểu diễn các tiểu phẩm ngắn thể hiện tình cảm giữa cha mẹ – con cái, anh chị em trong nhà. Học sinh được hóa thân vào nhân vật, từ đó thấu cảm sâu sắc vai trò của tình thân và trách nhiệm trong gia đình. Biện pháp này khơi gợi cảm xúc và rèn kỹ năng hợp tác – sáng tạo, vừa tạo hứng thú học tập vừa giáo dục đạo đức hiệu quả.

Biện pháp 3: Xây dựng kế hoạch quyên góp, ủng hộ nhằm giúp đỡ các bạn nhỏ đồng bào có hoàn cảnh khó khăn

Giáo viên tổ chức cho học sinh lập kế hoạch quyên góp sách, quần áo, đồ dùng học tập cho học sinh vùng cao hoặc khu vực thiên tai. Các em được tham gia mọi bước từ chuẩn bị, tuyên truyền, thực hiện đến viết cảm nghĩ sau chương trình. Điểm mới là chuyển học sinh từ đối tượng nhận thức sang chủ thể hành động – giáo dục lòng nhân ái thông qua chính trải nghiệm của các em.

Biện pháp 4: Tổ chức tọa đàm “Tôn trọng sự khác biệt và đa dạng” giúp học sinh cởi mở, hoà đồng và giàu lòng yêu thương hơn

Trong buổi tọa đàm, giáo viên tổ chức các hoạt động như thảo luận nhóm, chia sẻ câu chuyện cá nhân về sự khác biệt (ngoại hình, hoàn cảnh, sở thích…) để học sinh học cách tôn trọng, không phân biệt đối xử. Mục tiêu là nuôi dưỡng lòng bao dung, biết đặt mình vào vị trí người khác. Điểm sáng tạo là hướng lòng nhân ái đến cả những điều khác biệt, góp phần hình thành văn hóa ứng xử tích cực trong lớp học.

Biện pháp 5: Thiết kế tình huống và thông điệp về lòng nhân ái thông qua tranh vẽ và diễn thuyết

Giáo viên giao cho học sinh sáng tác thông điệp yêu thương và thể hiện bằng tranh vẽ, sau đó trình bày nội dung trước lớp. Học sinh tự xây dựng câu chuyện, lựa chọn hình ảnh phù hợp, học cách diễn đạt cảm xúc và lan tỏa thông điệp tích cực. Biện pháp này kết hợp giáo dục đạo đức với phát triển năng lực ngôn ngữ, mỹ thuật và thuyết trình – tạo ra sân chơi sáng tạo vừa giáo dục vừa phát triển năng lực toàn diện.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Các biện pháp không dừng ở lý thuyết đạo đức mà chuyển hóa thành hoạt động trải nghiệm gần gũi, thiết thực.

• Tích hợp giáo dục đạo đức với phát triển năng lực mềm như: thuyết trình, sáng tạo nghệ thuật, giao tiếp và làm việc nhóm.

• Xây dựng vai trò chủ động cho học sinh trong việc hình thành hành vi nhân ái thay vì tiếp nhận thụ động từ giáo viên.

• Khai thác hình thức nghệ thuật và truyền thông học đường để lan tỏa giá trị yêu thương một cách tự nhiên, hiệu quả.

• Tạo mô hình giáo dục đạo đức liên kết giữa nhà trường – gia đình – cộng đồng.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh có biểu hiện rõ nét hơn về lòng nhân ái: biết chia sẻ, giúp đỡ bạn, cư xử tử tế, đồng cảm với người khác.

• Môi trường lớp học trở nên tích cực, yêu thương và gắn kết, học sinh ít xảy ra xích mích, bạo lực ngôn ngữ giảm rõ rệt.

• Giáo viên có thêm các mô hình hoạt động hiệu quả, dễ triển khai và phù hợp với thực tế lớp học.

• Phụ huynh phản hồi tích cực khi thấy sự thay đổi hành vi của con em cả trong nhà trường và ở gia đình.

Quý thầy cô quan tâm có thể tham khảo đầy đủ nội dung sáng kiến tại: Biện pháp hình thành và phát triển phẩm chất nhân ái cho học sinh tiểu học theo định hướng giáo dục của chương trình giáo dục phổ thông 2018