Biện pháp rèn kỹ năng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 (CD)

Trong chương trình môn Tiếng Việt lớp 2 theo định hướng Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, kỹ năng viết đoạn văn ngắn là nền tảng quan trọng để học sinh phát triển năng lực viết – một trong những trụ cột của năng lực ngôn ngữ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều học sinh còn gặp khó khăn khi viết câu đúng ngữ pháp, sắp xếp ý tưởng lộn xộn, thiếu vốn từ và khả năng diễn đạt. Từ đó, tôi thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Biện pháp rèn kỹ năng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2” nhằm giúp học sinh viết đúng, viết hay và hình thành tư duy viết mạch lạc ngay từ những năm đầu tiểu học. Đề tài phù hợp với chương trình GDPT 2018 và có thể áp dụng linh hoạt cho học sinh lớp 2 sử dụng bộ sách Cánh Diều.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Viết là kỹ năng phức tạp, đòi hỏi học sinh phải có tư duy ngôn ngữ, vốn từ phong phú, khả năng tổ chức câu từ chính xác và diễn đạt cảm xúc phù hợp. Tuy nhiên, hiện nay đa số học sinh lớp 2 chưa được rèn luyện thường xuyên kỹ năng viết đoạn văn ngắn; việc viết còn mang tính chất đối phó, lười tư duy, viết sơ sài, lặp từ hoặc viết sai cấu trúc câu. Điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển năng lực viết nói riêng và ngôn ngữ nói chung. Vì vậy, việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp rèn kỹ năng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 là thực sự cần thiết để giúp các em hình thành tư duy logic, kỹ năng trình bày và cảm thụ ngôn ngữ hiệu quả.

2. Các biện pháp triển khai

Biện pháp 1: Nâng cao vốn từ khi viết đoạn văn ngắn thông qua kỹ thuật dạy học tích cực

Mục tiêu của biện pháp này là giúp học sinh phong phú hóa vốn từ để sử dụng linh hoạt trong đoạn văn. Giáo viên sử dụng các kỹ thuật như “truy tìm từ ngữ theo chủ đề”, “mảnh ghép từ đồng nghĩa” hoặc “bản đồ từ” để hướng dẫn học sinh mở rộng vốn từ vựng theo từng chủ đề: gia đình, trường lớp, thiên nhiên… Cách làm này khơi dậy tư duy ngôn ngữ, tăng khả năng ghi nhớ từ và áp dụng đúng ngữ cảnh. Điểm mới nằm ở việc kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực để thay thế cách học thuộc truyền thống, từ đó học sinh hào hứng và chủ động hơn.

Biện pháp 2: Rèn kỹ năng viết câu văn mạch lạc, đúng ngữ pháp, giàu hình ảnh

Biện pháp này tập trung vào việc giúp học sinh viết đúng cấu trúc câu và biết sử dụng từ ngữ miêu tả để đoạn văn có cảm xúc. Giáo viên hướng dẫn các bước cụ thể: xác định chủ ngữ – vị ngữ, bổ sung trạng ngữ, sử dụng từ nối, kết hợp biện pháp tu từ đơn giản như so sánh, nhân hóa… Qua đó, học sinh từng bước viết được những câu đầy đủ, mạch lạc, giàu hình ảnh, tạo nền tảng để xây dựng đoạn văn hấp dẫn và logic hơn.

Biện pháp 3: Xây dựng sơ đồ tư duy giúp học sinh hệ thống ý mạch lạc và đầy đủ cho đoạn văn ngắn

Mục tiêu của biện pháp là giúp học sinh biết cách sắp xếp, trình bày ý tưởng rõ ràng trước khi viết. Giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ tư duy với các nhánh nhỏ tương ứng các nội dung chính như: chủ đề – ý chính – ý phụ – từ ngữ hỗ trợ – cảm xúc. Khi viết đoạn văn, học sinh dựa vào sơ đồ để trình bày lần lượt, tránh lạc đề, lặp ý hoặc thiếu ý. Đây là phương pháp hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng viết có hệ thống, đặc biệt phù hợp với học sinh tiểu học.

Biện pháp 4: Nâng cao kỹ năng nhận xét, đánh giá đoạn văn và cảm thụ văn học thông qua kỹ thuật phòng tranh

Thông qua kỹ thuật “phòng tranh” – nơi các đoạn văn được trưng bày, học sinh có cơ hội đọc, đánh giá và nhận xét bài của bạn. Giáo viên khuyến khích học sinh đưa ra lời khen, góp ý cụ thể (về từ ngữ, nội dung, câu văn hay…) để các em học hỏi lẫn nhau và nâng cao khả năng cảm thụ. Cách làm này vừa giúp học sinh tự sửa bài, rèn tư duy phản biện, vừa tạo ra môi trường học tập tích cực, dân chủ, nơi mỗi học sinh đều có thể thể hiện chính mình.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực với từng kỹ năng nhỏ trong viết đoạn văn.

• Hướng dẫn sử dụng sơ đồ tư duy giúp học sinh trình bày ý tưởng mạch lạc.

• Áp dụng kỹ thuật phòng tranh để rèn kỹ năng phản biện và cảm thụ văn học.

• Đề cao vai trò tự học, tự chỉnh sửa của học sinh thay vì giáo viên sửa toàn bộ.

• Các hoạt động được thiết kế phù hợp với năng lực học sinh lớp 2, dễ triển khai.

4. Hiệu quả của đề tài

Sau thời gian áp dụng, học sinh lớp 2 đã có sự cải thiện rõ rệt trong kỹ năng viết đoạn văn: viết đúng chính tả, câu văn mạch lạc, có cảm xúc và nội dung rõ ràng. Số lượng học sinh tự tin viết bài, biết dùng từ hay và biết trình bày sáng tạo tăng lên đáng kể. Giáo viên cảm thấy dễ đánh giá năng lực thật của học sinh hơn nhờ vào sơ đồ tư duy và phòng tranh. Phụ huynh đánh giá cao sự tiến bộ của con và có thêm cách hỗ trợ con học viết tại nhà. Nhà trường cũng ghi nhận mô hình có tính khả thi và khuyến khích triển khai rộng.

Sáng kiến “Biện pháp rèn kỹ năng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2” không chỉ giúp học sinh nâng cao khả năng diễn đạt ngôn ngữ mà còn góp phần hình thành năng lực tự học, phản biện và tư duy logic. Quý thầy cô có thể xem đầy đủ nội dung sáng kiến tại đường dẫn gốc: Biện pháp rèn kỹ năng viết đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 2 (CD)