Một số biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi trong dạy học Lịch sử lớp 4 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh

• Phần mở đầu:

1. Lý do chọn đề tài.

         Đổi mới giáo dục đã được Đảng và nhà nước khẳng định là vai trò quan trọng cấp thiết trong hệ thống “Đổi mới sự nghiệp giáo dục”, là nền tảng, là động lực thúc đẩy công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước để Việt Nam từng bước vững vàng khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới.

   Như vậy, để thực hiện quá trình đổi mới giáo dục không chỉ đối mới về nội dung chương trình sách giáo khoa mà còn phải đối mới về cả phương pháp dạy- học. Đây là hai vấn đề có mối liên quan chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới. Qua phân môn Lịch sử các em được hiểu sâu hiểu kĩ về quá trình và từng thời kì xây dựng đấu tranh và gìn giữ đất nước. Có thể nói rằng học lịch sử có tác dụng rất lớn khi học các môn khác hay nói cách khác học lịch sử là điểm tựa, là nền tảng cho các môn học khác như Địa Lí, Tiếng Việt …. 

 Như chúng ta đã biết kiến thức Lịch sử  ở Tiểu học: Cung cấp cho HS một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: Các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu ở các giai đoạn phát triển của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước tới nay;  hoc sinh biết vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống và góp phần bồi dưỡng và phát triển ở HS những thái độ và thói quen: Ham học hỏi, ham hiểu biết thế giới xung quanh; yêu thiên nhiên, con người, đất nước; Có ý thức bảo vệ thiên nhiên và các di sản văn hoá.

Dạy Lịch sử là bước đầu hình thành cho học sinh các kĩ năng quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ các nguồn thông tin khác nhau; phân tích, so sánh, đánh giá, hệ thống kiến thức về các sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử, mốc thời gian. Phân môn Lịch sử góp phần hình thành, bồi dưỡng ở học sinh thái độ và thói quen: ham học hỏi, thích tìm hiểu về cội nguồn dân tộc, giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho người học.

Học Lịch sử là để hiểu, để sống và để rung động với những sự kiện lịch sử. Để rút ra những bài học về lòng yêu nước, về nhân văn, để thực hành lời Bác đã dạy. Do vậy việc khơi dậy niềm say mê, hứng thú học lịch sử là nhiệm vụ và mục đích của người giáo viên trong sự nghiệp đào tạo thế hệ trẻ, con người mới xã hội chủ nghĩa. Trong những năm trở lại đây học sinh có xu hướng thiên về các môn Toán và Tiếng Việt, Ngoại ngữ, không chú ý đến Lịch sử. Phải chăng vì Lịch sử khó học, khó nhớ hay vì một lý do nào khác ? Hơn nữa trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay, các em ngại đọc những bài học nhiều kênh chữ mà thích xem những sách nhiều kênh hình và các bộ phim hoạt hình,… Vì vậy muốn các em học tốt môn học thì điều trước tiên phải tạo cho các em say mê và hứng thú với môn học. Nhưng hiện nay, một số giáo viên vẫn còn xem nhẹ môn Lịch sử mà chỉ tập trung thời gian, tâm sức vào hai môn Toán và Tiếng Việt dẫn đến việc dạy lịch sử đôi khi còn cắt xén thời gian cho môn học khác. Đa số học sinh còn thờ ơ, không hứng thú, ngại học Lịch sử. Các em không nhớ được các sự kiện, nhân vật, mốc thời gian lịch sử nên chất lượng dạy – học môn này còn hạn chế so với các môn học khác. 

Với tinh thần ” học mà chơi, chơi mà học”, trò chơi thực sự là một phương tiện hữu hiệu để tạo ra sự hài hoà, thoải mái, không rập khuôn, khô cứng, đảm bảo tính tự nhiên cho cuộc sống cũng như trong học tập của học sinh tiểu học một cách hứng thú và bổ ích. Cùng với những kinh nghiệm chỉ đạo chuyên môn tôi thấy phân môn Lịch sử có nhiều kiến thức thực tế trong đời sống, mặt khác phân môn học này có sự gắn bó, liên hệ chặt chẽ, liên quan mật thiết với các môn học khác, hỗ trợ cho các em về mặt kiến thức và giúp các em mở rộng hiểu biết. 

Từ trước đến nay đã có nhiều đồng nghiệp quan tâm và nghiên cứu về vấn đề dạy và học Lịch sử nhưng các đề tài đó chỉ đi sâu vào một khía cạnh nhất định như : giúp học sinh yêu thích phân môn Lịch sử; phát huy tính tích cực của học sinh khi học phân môn Lịch sử; …Với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử ở trường Tiểu học Lê Hồng Phong, tôi mạnh dạn chọn đề tài:  “Một số biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi trong dạy học Lịch sử lớp 4 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh “.

1. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.

1. Mục tiêu của đề tài   

       Mục tiêu mà đề tài này hướng tới chính là tập trung đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu đưa ra một số biện pháp để chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức trò chơi khi dạy lịch sử ở Tiểu học theo hướng đổi mới phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, vận dụng tính ưu việt của mô hình VNEN, giúp giáo viên  có một số biện pháp để dạy tốt hơn phân môn Lịch sử. 

       Khơi dậy khả năng tư duy sáng tạo, tích cực chủ động của học sinh. Trang bị, cung cấp cho học sinh những biện pháp, kĩ năng để học tốt phân môn Lịch sử, để các em hiểu và yêu thích phân môn này. 

Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Lịch sử lớp 4.

1. Nhiệm vụ của đề tài

Tìm hiểu cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu (phương pháp trò chơi 
trong dạy học) của giáo viên ở trường tiểu học. 

 Thiết kế các loại trò chơi trong dạy học phân môn Lịch sử và cách thức 
sử dụng chúng một cách có hiệu quả trong dạy học phân môn Lịch sử. 

  Nghiên cứu những biện pháp giúp giáo viên có định hướng đúng đắn trong việc thiết kế, lựa chọn trò chơi học tập, tạo tiết học sinh động, nhẹ nhàng, đạt hiệu quả cao trong dạy học Lịch sử khi thực trạng ở trường tổ chức tiết học còn nặng nề, mang tính truyền thống.

1. Đối tượng nghiên cứu.

Một số biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi khi dạy lịch sử lớp 4 ở trường Tiểu học Lê Hồng Phong,

1. Giới hạn của đề tài.

    Giáo viên và học sinh lớp 4, trường Tiểu học Lê hồng Phong, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk, năm học ………..và học kì I năm học …………

1. Phương pháp nghiên cứu.

Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng một số phương pháp sau:

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

– Phương pháp phân tích – tổng hợp tài liệu;

– Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

– Phương pháp điều tra;

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục; 

– Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;

–  Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm.

1. Phương pháp thống kê toán học

• Phần nội dung

• Cơ sở lý luận 

Đai- ri nhà giáo dục Liên-xô cũ đã từng nói: “ Dạy Lịch sử cũng như dạy bất cứ thứ gì đòi hỏi người thầy phải khêu gợi cái thông minh chứ không phải bắt buộc các trí nhớ làm việc, bắt nó ghi chép rồi trả lại”. Như vậy mục đích của dạy học lịch sử là người giáo viên không chỉ giúp học sinh hình dung, ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà việc dạy học lịch sử là tái tạo lại “hiện thực quá khứ lịch sử “ đó cho người học thông qua những chứng cứ vật chất, dấu vết lịch sử để lại. 

        Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích giáo dục và phát triển một số năng lực, phẩm chất trí tuệ cho HS, mà tiêu biểu là các nhà sư phạm nổi tiếng như T.M. Babunova, A.K. Bodarenco, ….. Với khuynh hướng này, trò chơi học tập được xem như là một phương pháp dạy học hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc nâng cao tính tích cực, độc lập trong quá trình nhận thức của HS. Mục đích cuối cùng là giúp người học có thể hình dung được về con người và hoạt động của con người trong bối cảnh thời gian, không gian lịch sử nhất định. Vậy để thực hiện mục đích đó, ngoài việc cung cấp kiến thức cho các em trên lớp, giáo viên nên hướng dẫn để các em tự tìm ra kiến thức, mở rộng hiểu biết của mình bằng nhiều cách khác nhau và tự các em chuyển tải những thông tin đó đến bạn bè. Khi đó, các em sẽ càng say mê tìm tòi, nghiên cứu, dần dần hình thành ở các em tình yêu môn học. 

        Về mặt giáo dưỡng, lịch sử là một môn học mang tính giáo dục chính trị sâu sắc. Về giáo dục, cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những thời kì lịch sử hào hùng của dân tộc và nhìn thấy được toàn cảnh lịch sử thế giới trong quá khứ. “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, vì thế việc giảng dạy lịch sử như thế nào để cho học sinh chúng ta “…phải biết sử ta/ Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” là nhiệm vụ rất to lớn nhưng đầy vẻ vang của người thầy giáo. Nhưng trong thực tế, một bộ phận giáo viên và cả học sinh vẫn còn những nhận thức chưa đúng về phân môn Lịch sử, không dành sự quan tâm đến môn học này dẫn đến chất lượng dạy và học chưa cao. Như vậy muốn đào tạo con người phát triển toàn diện thì vấn đề cấp thiết là thay đổi cách dạy, cách học phân môn Lịch sử. 

2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu 

** Ưu điểm:

         Trước khi thực hiện đề tài này thì  trường tiểu học Lê Hồng Phong thực hiện chương trình VNEN đã được 4 năm. Với mô hình dạy học hợp tác này (học sinh chủ động học tập, tự khám phá chiếm lĩnh kiến thức, giáo viên là người định hướng, tổ chức, hướng dẫn, gợi mở để học sinh nắm được kiến thức). Vì vậy những học sinh chậm tiến được giáo viên hỗ trợ kịp thời.

          Chuyên môn đã tổ chức một số chuyên đề, hội giảng về các tiết dạy lịch sử với một số dạng bài lịch sử để giáo viên trao đổi học hỏi và rút kinh nghiệm.