Một số kinh nghiệm chỉ đạo tăng cường luyện nói cho học sinh lớp 1 trong môn Tiếng Việt

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài 

Vấn đề phát triển lời nói cho học sinh đã được chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”. Phải chăng việc làm này bắt đầu từ các trường giáo dục phổ thông, hơn ai hết đó là các trường Tiểu học. 

Bên cạnh đấy, Nghe – Nói – Đọc – Viết (N – N – Đ – V) là những hoạt động diễn ra thường xuyên trong cuộc sống chúng ta. Trong bốn dạng hoạt động này xét về tần số xuất hiện thì cặp hoạt động Nghe – Nói diễn ra liên tục hơn,  thường xuyên hơn. Nó mang 2 đặc tính nổi bật: Hoạt động ngôn ngữ nói dạng giao tiếp trực tiếp bằng âm thanh trong hoạt động ngôn ngữ và hoạt động mang cả hai đặc tính của việc tiếp nhận lời nói lẫn việc tạo lập lời nói.

Ngoài ra trong dạy học Tiểu học, Nghe – Nói – Đọc – Viết là 4 kỹ năng của môn Tiếng Việt. Nếu thiếu một trong bốn kỹ năng nói trên sẽ làm cho người học chưa hoàn thành môn học. Một học sinh phát triển bình thường sử dụng các bộ phận của cơ thể để học tập và rèn luyện bốn kỹ năng N-N-Đ-V một cách bình thường trong đó kỹ năng nói là cần thiết nhất, bởi vì nói chuyện hằng ngày trong mọi môi trường: bạn bè, gia đình, làng xóm, thôn buôn, lớp, trường học, … trong mọi hoàn cảnh: vui, buồn, khó khăn,… thông qua việc sử dụng ngôn ngữ nói làm cho mọi người hiểu nhau hơn, cuộc sống tốt đẹp hơn. Vậy kỹ năng nói là quan trọng nhất trong bốn lỹ năng của môn Tiếng Việt.

Do đó muốn sử dụng kỹ năng nói một cách có hiệu quả cần phải có sự luyện tập thường xuyên, liên tục và có kế hoạch. Có thể khẳng định rằng kỹ năng nói chỉ hình thành qua luyện tập và bằng con đường luyện tập. Hiện nay, nhà trường phổ thông đang cố gắng hình thành cho học sinh những kỹ năng sống cơ bản nhất, trong những kỹ năng ấy kỹ năng giao tiếp là một trong những kỹ năng quan trọng. Chính vì vậy việc nghiên cứu tìm ra những biện pháp rèn kỹ năng nói có hiệu quả có chất lượng cho học sinh nói chung, học sinh lớp Một nói riêng hết sức cần thiết. Bởi lẽ ở lứa tuổi này các em “ăn chưa nên đọi, nói chẳng nên lời” chưa biết nói gì, nói như thế nào, phải nói ra sao là đúng với sự vật sự việc hiện tại diễn ra xung quanh mình. Với tâm lý lứa tuổi học sinh lớp Một như vậy người giáo viên cần phải tìm cách dạy cho học sinh hiểu, biết cách nói đúng, nói đủ nói có văn hóa có giáo dục ngay lớp nền móng để tạo đà phát triển kỹ năng nói trong môn Tiếng Việt ở các lớp trên giúp cho ba kỹ năng còn lại được thông thạo và trôi chảy, không những thế tăng cường kỹ năng nói để nói được, nói chuẩn ở tất các các môn học khác, phục vụ tốt cuộc sống thường ngày hay nói cách khác năngg lực ngôn ngữ tốt là cơ sở giúp trẻ phát triển năng lực học tập, năng lực tư duy và năng lực khác; nói tốt giúp học sinh nhận thức tốt và khám phá thế giới có hiệu quả. Do vậy tôi chọn đề tài “Một số kinh nghiệm chỉ đạo tăng cường luyện nói cho học sinh lớp 1 trong môn Tiếng Việt” để nghiên cứu.

1. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài

Đề tài giúp cho mỗi giáo viên dạy lớp Một có kỹ năng luyện nói cho học sinh; học sinh nói được theo yêu cầu và sở thích, hơn nữa các em biết dùng ngôn ngữ nói để giao tiếp trong cuộc sống hằng ngày.

Với nhiệm vụ chính là nghiên cứu và xây dựng kế hoạch luyện nói logic, phù hợp lứa tuổi học sinh lớp Một; tổ chức nhiều hình thức luyện nói đạt hiệu quả cao.

1. Đối tượng nghiên cứu

Một số phương pháp chỉ đạo tăng cường luyện nói cho học sinh lớp Một.

Giáo viên, học sinh trường TH Phan Bội Châu năm học ……….

1. Giới hạn của đề tài

Phần luyện nói của môn Tiếng Việt lớp 1 (dấu hiệu: tranh 2 người quay mặt vào nhau, phần cuối của bài dạy và phần kể chuyện).

1. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp khảo sát, quan sát, điều tra, phân tích, thống kê và hỏi đáp.

II.NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận

Quan điểm dạy học mới hiện nay là dạy giao tiếp do vậy theo Quyết định số 16/2006 QĐ-BGD&ĐT ngày 05 tháng 5 năm 2006 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, môn Tiếng Việt lớp 1 có 350 tiết trong đó phần luyện nói được trình bày trong sách giáo khoa 172 tiết từ bài 1 đến bài 102 và kể chuyện ở phần luyện tập tổng hợp. Cao hơn nữa của luyện nói là kể chuyện theo tranh có ở các bài ôn tập âm, vần. Như vậy luyện nói được dạy ngay từ bài học đầu tiên có thể nói rằng Bộ Giáo dục đã nghiên cứu và xây dựng hệ thống chương trình, sách giáo khoa không chỉ với mục đích giúp học sinh lớp Một đọc thông viết thạo mà còn giúp người học biết nói và nói một cách có văn hóa.

Là người giáo viên, người đưa nội dung và tinh thần của Bộ Giáo dục & Đào tạo trở thành hiện thực phải làm gì, làm như thế nào để có được kết quả cao nhất? Theo tôi thiết nghĩ cần phải có hướng chỉ đạo sâu sát từ người phụ trách chuyên môn; sự nhiệt tình, miệt mài nghiên cứu tâm lý lứa tuổi học sinh lớp Một của giáo viên tham gia giảng dạy; nắm chắc nội dung sách giáo khoa cũng như hiểu rõ mục tiêu giáo dục hiện nay. Biết lựa chọn nội dung dạy học hợp lý, đưa ra các phương pháp thúc đẩy quá trình tiếp thu kiến thức tự nhiên, dễ hiểu, dễ gần và dễ nhớ.

Mỗi bài học, phần luyện nói mang màu sắc riêng chỉ có ở Tiếng Việt lớp Một do đó người dạy phải hướng dẫn học sinh thực hiện hoạt động luyện nói trong tiết học một cách bài bản, có hệ thống tránh máy móc rập khuôn. Để nâng cao hiệu quả chất lượng luyện nói cho học sinh lớp Một, cần thiết phải định hướng, chỉ đạo linh hoạt sử dụng các kỹ năng luyện nói trong mỗi giờ lên lớp; cách thức, nội dung luyện nói cần phải có kế hoạch cụ thể, từ dễ đến khó; tạo môi trường luyện nói cho học sinh tự nhiên, thoải mái và thân thiện; tất cả giáo viên đều có kỹ năng giúp học sinh luyện nói đạt hiệu quả cao. 

1. Thực trạng

Phần luyện nói được sách giáo khoa phân biệt rõ ràng, giúp học sinh nhìn vào là biết được đó là hoạt động nói, sau khi đã đọc tốt các nội dung âm, vần, tiếng, từ và câu. Giáo viên dạy học có căn cứ và sách hướng dẫn chi tiết cho mỗi bài, nội dung luyện nói khoảng 2 đến 4 câu/chủ đề nói. Giáo viên dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 theo quy trình không cắt xén nội dung.

Nội dung luyện nói trong từng bài được sách giáo khoa xác định rất rõ ràng. Mỗi bài luyện nói có một tên gọi cụ thể (trừ 5 bài trong phần Làm quen với âm và chữ). Các bài tập luyện nói được sắp xếp cuối mỗi bài dạy âm, vần mới và được trình bày bằng tranh minh hoạ, có từ, ngữ chứa âm, vần đã học nói lên chủ đề luyện nói. Sang phần Luyện tập tổng hợp  được bố trí các bài theo tuần với ba chủ điểm lớn: Nhà trường, Gia đình, Thiên nhiên – Đất nước cụ thể.

Việc tăng cường luyện nói được giáo viên thực hiện trên lớp trong từng môn học và nhiều nhất là môn Tiếng Việt. Học sinh đều có đủ sách giáo khoa để tham gia luyện nói và học tập. 

Nhà trường tạo điều kiện cho giáo viên – học sinh mượn sách tham khảo, sách hướng dẫn về luyện nói cho học sinh.