Sáng kiến kinh nghiệm Luyện kĩ năng vẽ màu sáp cho học sinh lớp 1

I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong chương trình giáo dục mới, môn Mĩ thuật được xem như là phương tiện giáo dục quan trọng trong việc giáo dục giúp cho học sinh vươn tới “ Trí – Thể – Mỹ ”. Ngoài việc cung cấp cho học sinh một số kiến thức mĩ thuật phổ thông còn giúp các em hiểu biết về cái đẹp, hoàn thành các bài tập của chương trình, đồng thời còn tạo điều kiện để học tốt các môn học khác. Và điều quan trọng hơn là vận dụng những hiểu biết kiến thức mĩ thuật vào học tập cũng như sinh hoạt hàng ngày.
Với sự phát triển ngày càng đi lên của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, việc đưa môn Mĩ thuật trở thành một trong 9 môn học bắt buộc trong nhà trường Tiểu học là quan trọng và cần thiết. Giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, nhất là những năm đầu đi học, từng bước giúp trẻ hoà nhập thế giới xung quanh; trẻ biết suy xét và mong muốn làm theo cái đẹp – chính là giúp trẻ tự hoàn thiện mình, trở thành công dân có ích cho xã hội.
Môn Mĩ thuật rèn luyện cho học sinh cách quan sát, khả năng tìm tòi, tư duy, sáng tạo để góp phần hình thành phẩm chất của người lao động mới. Giúp học sinh nhận thức được vẻ đẹp của Mĩ thuật dân tộc và có ý thức giữ gìn và bảo tồn nền mĩ thuật đậm đà bản sắc dân tộc của chúng ta. Vì vậy, muốn giáo dục cái đẹp để các em tiếp nhận và cảm thụ được một cách đầy đủ, biến nó thành những giá trị thẩm mĩ thực sự cho bản thân thì việc giáo dục thẩm mĩ nói chung và rèn luyện kĩ năng sử dụng màu thích hợp cho học sinh đặt ra phải được giải quyết tốt ở những năm học đầu bậc Tiểu học.
Để giúp các em biết bộc lộ tình cảm của bản thân mình với mọi người, với tự nhiên, xã hội, thì những người thầy giáo, cô giáo đóng một vai trò hết sức quan trọng để đạt được mục tiêu môn học đề ra.
Như chúng ta đã biết từ thời Nguyên Thuỷ khi con người chưa hình thành tri thức, ngôn ngữ và chữ viết thì đã có nhu cầu về mỹ thuật họ dùng đất mầu, than vẽ lên vách hang động những hình ảnh sinh hoạt, săn bắn …như vậy có thể nói rằng nhu cầu Mỹ thuật là “ bản năng “ của con người.
Trẻ mới sơ sinh nằm chơi đã muốn nhìn các màu sắc rực rỡ có cách nhìn màu sắc đẹp như ( bóng bay, đồ chơi…). Từ đôi mắt nhận biết màu sắc đến bàn tay vẽ, sử dụng màu bất kì ở đâu, từ hòn đất, viên phấn màu…rồi đến màu vẽ . Trong phạm vi bài này tôi chỉ muốn giúp các em vẽ tốt hơn, yêu thích môn học này hơn và bổ trợ cho các môn học khác .
Hiện nay bộ GD và ĐT đã đưa phương pháp dạy dọc môn Mỹ thuật của vương quốc Đan Mạch vào chương trình tiểu học càng làm cho HS yêu thích môn học hơn với nội dung phong phú hơn nhiều.các em được thể hiện suy nghĩ qua các sáng tạo của bản thân với chất liệu, màu sắc tìm được. Tuy nhiên để có được sản phẩm cá nhân hoặc nhóm đẹp, như ý các em vẫn cần dùng màu sắc để tô, vẽ thêm.
2. Mục đích nghiên cứu
Hiểu được các mục tiêu trên và nắm bắt tình hình thực tế địa phương, xác định được trách nhiệm, yêu cầu cụ thể của bản thân đối với môn học đó chính là lí do để tôi đi sâu nghiên cứu thể nghiệm về phương pháp “ luyện kĩ năng vẽ màu sáp cho học sinh lớp 1.”
3. Đối tượng nghiên cứu:
– Đối tượng nghiên cứu là học sinh khối 1 trường Tiểu học Đông Tiến B, huyện Đông Sơn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được đề tài này được sự hỗ trợ từ BGH nhà trường, giáo viên chủ nhiệm 2 lớp 1 tôi đã sử dụng
– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế.
– Phương pháp vấn đáp.
– Phương pháp quan sát.
– Phương pháp thực nghiệm [1].
Áp dụng đề tài này vào lớp 1B, lớp 1A để các em vẽ theo sở thích.
5. Những điểm mới của đề tài
Qua 2 năm học áp dụng dạy học theo phương pháp của vương quốc Đan Mạch theo 7 quy trình:
– Vẽ cùng nhau
– Vẽ biểu cảm
– Vẽ theo nhạc
– Xây dựng cốt truyện
– Tạo hình 3D
– Điêu khắc – tạo hình
– Rối và nghệ thuật biểu diễn [1].
Từ đó, tôi đã nghiên cứu thêm cách sử dụng sáp màu và vẽ màu trong quy trình vẽ theo nhạc.
II. NỘI DUNG
Cơ sở lý luận của đề tài
Cuộc sống, xã hội ngày càng vận động đổi mới từng ngày, phát triển theo xu thế đi lên, hướng đến cái đẹp, cái toàn diện, nhu cầu thẩm mĩ sáng tạo đòi hỏi ngày càng cao. Cho dù đi bất cứ nơi đâu, đến bất kỳ một địa danh nào thì tầm mắt của ta bao giờ cũng hướng đến cái đẹp – nghệ thuật của hình ảnh và màu sắc, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, trong lĩnh vực nào, từ khoa học đến đời sống nói chung. Và nghệ thuật mĩ thuật nói riêng được ứng dụng vô cùng rộng rãi ở khắp mọi nơi: Trên tường, trên khăn vải, trên gốm sứ, cốc chén… Màu và cách sử dụng màu là vô cùng cần thiết trong mĩ thuật. Để sáng tạo ý tưởng thành tranh vẽ đối với con người là vô cùng thiết yếu đối với cuộc sống, nó cũng giống như cơm để ăn, nước để uống trong đời sống con người ta vậy. [5].
Là một giáo viên mĩ thuật, tôi không chỉ hướng cho học sinh của mình đến với cái đẹp, tôi còn có nhiệm vụ giúp các em thỏa sức thể hiện trí tưởng tượng và ước mơ đẹp đẽ của các em bay cao, tiến xa hơn nữa. Nhất là mĩ thuật đang chuyển sang phương pháp mới – phương pháp mĩ thuật Đan Mạch, thì việc vẽ tranh lấy ngân hàng hình ảnh là vô cùng cần thiết.
Qua quá trình giảng dạy tôi thấy rằng giữa các chất liệu màu vẽ của học sinh thì sáp màu thiết thực và phù hợp với học sinh tiểu học nói chung và đặc biệt là học sinh lớp 1.(Bút dạ ngòi nhỏ thường đậm làm thấm, rách giấy mà không kín được hình – Chì màu thường thì nhạt mờ – Màu nước bẩn hay nhoè …)
(Minh hoạ về chất liệu màu vẽ được thể hiện khác nhau: Hình 1: Màu dạ; Hình 2: Chì màu; Hình 3: Màu sáp khô – Phần phụ lục )
Vì một tiết học chỉ có 35 phút nên “ sáp màu “ là chất liệu phù hợp nhất với học sinh.
+ Đa dạng về màu sắc ít nhất là 12 màu)
+ Nhiều loại (sáp khô, sáp dầu …)
+ Nhỏ gọn nhẹ nhàng.
+ Khi sử dụng tiện lợi sạch sẽ.
+ Không độc hại
+ Màu khô ráo nên rất thuận tiện cho học sinh tranh thủ thời gian khi dùng mầu có thể vẽ chồng nhiều lớp.
+ Có thể tẩy bớt hoặc cạo bớt màu mà các chất liệu khác không làm được
Qua sự hướng dẫn và phương pháp rèn luyện của giáo viên, các em vẽ đẹp hơn, vẽ màu mạnh dạn và tự tin hơn, có ý thức lựa chọn màu sắc thích hợp, sắp đặt màu phù hợp, có màu đậm, có màu nhạt, không lạm dụng màu quá nhiều. Điều đó khẳng định nhiệm vụ của nhiều giáo viên cần quan tâm nắm vững phương pháp giảng dạy, sử dụng đồ dùng dạy học khoa học và có tâm huyết trong những giờ giảng thì kết quả càng tốt hơn, chất lượng bài vẽ ngày càng tiến bộ, khả năng sử dụng màu vẽ của các em ngày càng đẹp hơn. [4].

2. Thực trạng
Được sự chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường và sự quan tâm của đại đa số phụ huynh, học sinh có tương đối đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập. Phương tiện, thiết bị dạy học cơ bản đảm bảo cho hoạt động của thầy và trò.
Áp dụng phương pháp học mới PP của vương quốc Đan Mạch với 1 buổi 1 chủ đề nên có đủ thời gian để học sinh tư duy, sang tạo và hoàn thiện các sản phẩm cá nhân cũng như sản phẩm nhóm.
Học sinh ham thích học vẽ, so với một số nơi khác thì môn Mĩ thuật ở đơn vị tôi công tác sớm được quan tâm. Bởi vậy, khi xem tranh vẽ của các em học sinh ta thấy khá đẹp về hình vẽ: dí dỏm, ngộ nghĩnh, hồn nhiên, màu sắc tươi sáng, phong phú và hấp dẫn, gần gũi với cuộc sống. Đó chính là kết quả của những giá trị thẩm mĩ mà các em thể hiện qua tranh, [5].
Trên đây là những điều kiện thuận lợi trong việc dạy học Mĩ thuật cho học sinh. Song bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại không ít hạn chế đó là:
+ Về phía giáo viên:
Trong dạy học môn mỹ thuật nhiều giáo viên còn xem nhẹ, coi là môn “phụ” nên chưa thực sự quan tâm đến chất lượng, hiệu quả môn học. Đặc biệt là việc chọn mầu và cách vẽ mầu . Giáo viên vẫn thường để cho các em vẽ mầu tự do mà không định hướng cho học sinh vẽ đúng cách . Và cứ như vậy học sinh cứ máy móc thực hiện theo cảm nhận của mình mà không hiểu rằng mầu của mình vẽ như vậy đã đẹp chưa? Bên cạnh đó giáo viên cũng thường bỏ qua việc đánh giá, nhận xét bài vẽ của học sinh (đại trà). Có chăng cũng đánh giá một cách chung chung chỉ mang tính hình thức chính vì vầy việc vẽ mầu của học sinh chưa đạt hiệu quả cao (đặc biệt là học sinh lớp 1)
+ Về phía học sinh:
Điều khó khăn hơn đối với lứa tuổi này, các em cảm nhận mọi vật xung cuộc sống các em nói chung và cảm nhận về màu sắc nói riêng thường theo công thức, rập khuôn máy móc như: Lá cây nhất thiết chỉ có một màu xanh, thân cây thì màu nâu, hoa thì phải đỏ hoặc vàng. mảng phải tô cho kín, phẳng, nét phải rõ ràng đậm… dẫn đến sự khô khan của màu sắc. Mà đó là một không nên với môn học nghệ thuật, môn học đòi hỏi có sự tìm tòi, suy nghĩ, sáng tạo cao của mỗi một học sinh. Chính vì những điều đó mà tôi, suy nghĩ và mạnh dạn đưa ra biện pháp rèn luyện kĩ năng sử dụng màu sáp thích hợp cho học sinh lớp 1.
Vừa bước vào lớp 1 học sinh đang học cách cầm bút nên vẽ còn nguệch ngoạc, vẽ không có đậm nhạt màu sắc lộn xộn khô khan. Nhưng sau khi vận dụng những kỹ năng vẽ màu sáp đã có hiệu quả khác hẳn .
3. Một số biện pháp thực hiện
3.1. Tạo cho học sinh có thói quen đúng về tư thế ngồi vẽ và cách cầm bút vẽ
Cũng giống như các môn học khác, giáo viên cũng cần điều chỉnh tư thế ngồi và cách cầm mầu cho học sinh lớp 1
– Tư thế ngồi vẽ phải thoải mái, không gò bó. Khoảng cách từ mắt đến vở 25 – 30 cm.
– Cột sống luôn ở tư thế thẳng đứng, vuông góc với mặt ghế ngồi
– Ánh sáng phải đủ độ và thuận chiều, chiếu từ bên trái sang.
– Tay phải cầm chắc bút mầu bằng 3 ngón tay (cái, trỏ, giữa).
Mép bàn tay là điểm tựa của cánh tay phải khi đặt bút vẽ xuống vở. Khi vẽ, điều
khiển cây bút bằng các cơ cổ tay và các ngón tay.
– Không để ngửa bàn tay quá, tạo nên trọng lượng tì xuống lưng của hai ngón tay út va áp út (ngón deo nhẫn). Ngược lại không úp quá nghiêng bàn tay về phía bên trái (nhìn từ trên xuống thấy cả 4 ngón tay: trỏ, giữa, áp út và út)
Khi học sinh ngồi đúng tư thế, biết cách cầm mầu vẽ giáo viên cần quan tâm đến cách vẽ màu cụ thể.
– Đầu cây sáp mầu cần phải có độ nhọn ( GV có thể hướng dẫn học sinh dùng gọt bút chì để tạo đầu nhọn cho bút sáp)
– Cầm mầu xuôi theo chiều ngồi. Góc độ đặt so với mặt giấy khoảng 45 độ. Tuyệt đối không cầm bút dựng đứng 90 độ.
– Phải vẽ từ ngoài vào trong tránh để màu loe ra ngoài hình vẽ (có thể từ trái qua phải hoặc ngược lại)
– Những chỗ cần độ đậm phải vẽ chồng lên nhau ít nhất 2 lần tránh những chỗ vẽ màu sót.
– Nên vẽ theo một hướng sau đó vẽ đan chéo theo hướng ngược lại.để tạo độ xốp của bài vẽ. [5].
3.2. Giúp học sinh gọi đúng tên các màu và biết phân biệt màu đậm – màu nhạt:
Mặc dù các em đã nhận biết và gọi tên dược một số màu từ bậc học mầm non song do đặc điểm tâm sinh lí của các em ở lứa tuổi này, việc ghi nhớ chưa lâu và chưa bền vững, nên việc nhắc nhở thường xuyên là một việc làm cần thiết. Đặc biệt các màu do pha trộn mà có, cao hơn phân biệt độ đậm nhạt của màu sắc, biết chọn những màu sắc phù hợp để vẽ vào tranh.
Ví dụ: Khi dạy chủ đề 1 – Cuộc dạo chơi của đường nét (Lớp 1)
Giáo viên cần chuẩn bị kĩ nội dung và phương tiện, đồ dùng học tập, như tranh phiên bản lớn để học sinh dễ quan sát hơn, thông qua tranh mẫu, giáo viên giúp HS hiểu được sự phong phú, uyển chuyển của các nét màu… (chủ đề này GV cho HS dùng màu vẽ tranh luôn)
Chẳng hạn:
– Vẽ ngọn núi nét to, khoẻ màu đậm. đám mây thì nét uyển chuyển mảnh mai, mềm mại. ngôi nhà nét cứng cáp…
Bởi thế khi gợi ý học sinh vẽ màu cần chọn màu sắc như thế nào cho phù hợp để vẽ và cách chồng nét, chồng mầu cho sống động so với tranh mẫu . ..
– Vẽ bầu trời GV hướng dẫn các em vẽ nét màu 1 hướng khác với mặt đất để tạo ra không gian khác nhau (tạo mache)
3.3. Giúp học sinh phân biệt và vẽ được các nét màu mảng màu khác nhau.
Thường thì học sinh lớp 1 mới biết cầm màu, vẽ những nét mảnh và nhẹ nhưng áp dụng quy trình vẽ theo nhạc đã giúp các em sử dụng kỹ năng cùng cảm xúc tạo ra những bài vẽ vô cùng ấn tượng và lạ lẫm với nhiều nét đan xen to nhỏ đậm nhạt khác nhau từ đó tạo ra nhiều sản phẩm đẹp
Ví dụ: Chủ đề 7: Bình hoa xinh xắn (Lớp 1)
GV chuẩn bị loa, nhạc, giấy vẽ, màu… tôi ghép nhạc từ nhẹ tới mạnh để kích thích giác quan các em. Hướng dẫn cách đưa màu, nhấn màu để tạo nét thanh, nét đậm ( hình5 phụ lục)
Từ sản phẩm vẽ theo nhạc này tôi đã hướng dẫn các em tạo hình ra các bình hoa và vẽ trang trí thêm màu (hình 6 Phụ lục) [1].
3.4. Tổ chức HĐNGLL giúp cho học sinh biết cảm nhận về màu sắc và yêu thích cái đẹp quanh mình.
Muốn có chất lượng trong dạy môn Mĩ thuật thì giáo viên phải tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen với cái đẹp và bước đầu tập thể hiện cái đẹp, vận dụng nó vào học tập và sinh hoạt hàng ngày, điều đó chính là Mĩ thuật góp phần vào giáo dục thẩm mĩ cho học sinh.giúp các em phân biệt các màu sắc, những màu đậm, những màu nhạt, vẽ màu từ đơn giản đến phức tạp để vận dụng vào các bài tập thực hành một cách có hiệu quả.
Ví dụ: chủ đề 8: Vườn rau của bác nông dân – Lớp 1
Giáo viên cho học sinh ra sân trường sau quan sát một số luống rau tăng gia của bác bảo vệ. Qua đó hướng dẫn cho học sinh thấy sự phong phú, khác nhau về màu