SKKN Biện pháp rèn đọc diễn cảm nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

      Tập đọc là phân môn có vị trí quan trọng hàng đầu trong chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học. Dạy tốt phân môn này không những rèn luyện cho học sinh kỹ năng đọc mà còn phát triển cho các em vốn từ ngữ phong phú, tạo điều kiện để các em học tốt các phân môn khác. Rèn luyện kỹ năng đọc cho học sinh như: đọc đúng, đọc nhanh, đọc chính xác, rõ ràng, rành mạch, diễn cảm để học sinh có những hiểu biết về kiến thức văn học, về ngôn ngữ và ngược lại khi hiểu được những văn bản đọc sẽ giúp học sinh hiểu được đọc diễn cảm. Vì vậy giữa việc đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là hai quá trình có liên quan gắn bó mật thiết với nhau. Qua việc đọc, học sinh chiếm lĩnh được văn hoá của dân tộc, tiếp thu được nền văn minh của loài người thông qua sách vở. Qua việc đọc, học sinh biết đánh giá cuộc sống xã hội, tư duy. Cũng qua hoạt động đọc, tình cảm, thẩm mỹ của các em được nâng lên cao, tầm hiểu biết của các em nhìn ra thế giới xung quanh và quá trình nhận thức cũng có chiều sâu hơn. Tập đọc là phân môn mang tính chất “tổng hợp” để học tốt các môn học khác vì ngoài nhiệm vụ dạy đọc cho học sinh, nó còn có nhiệm vụ trau dồi kiến thức về Tiếng Việt cho học sinh (phát âm, từ ngữ, câu văn, đoạn văn… ), kiến thức bước đầu về văn học (văn xuôi, văn vần, nhân vật …), kiến thức về đời sống, về giáo dục tình cảm, thể chất, thẩm mĩ. Sự phát triển nhiều mặt này tạo điều kiện để trẻ phát huy được mọi khả năng tiềm tàng, từ đó tạo cơ hội để sau này trẻ giúp ích cho xã hội. Phân môn Tập đọc ở Tiểu học nói chung và ở lớp 4 nói riêng đặt ra một nhiệm vụ quan trọng: đọc rành mạch, lưu loát bài văn, đọc có biểu cảm bài văn, bài thơ ngắn, hiểu nội dung, ý nghĩa bài đọc. Thông qua các bài văn, bài thơ, học sinh càng thêm yêu các miền quê của đất nước, đồng cảm với mọi tầng lớp nhân dân, mọi con người trên đất nước Việt Nam cũng như trên thế giới, biết quý trọng, giữ gìn những truyền thống quý báu của dân tộc ta. 

       Trong quá trình dạy tập đọc lớp 4, tôi nhận thấy chất lượng đọc diễn cảm của học sinh lớp 4 nói chung và của lớp tôi nói riêng còn yếu. Đặc biệt ngày nay xã hội ta ngày càng phát triển thì nhu cầu đồi hỏi về tri thức con người ngày càng cao, trong đó ngôn ngữ nói và viết là vô cùng cần thiết cho mỗi người. Mỗi thành công không phải tự nhiên mà có được mà phải trải qua một quá trình rèn luyện kiên trì ngay từ đầu. Nhận thức được tầm quan trọng đặc biệt của phân môn Tập đọc và việc rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trong giờ Tập đọc, bản thân là giáo viên trực tiếp dạy lớp 4, tôi luôn trăn trở để tìm ra những giải pháp hữu hiệu nhất để rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh. Vì vậy, tôi mạnh dạn đề xuất một số kinh nghiệm của mình về vấn đề: “Biện pháp rèn đọc diễn cảm nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc lớp 4”. 

1.2. Mục đích nghiên cứu 

       Thông qua sáng kiến này bản thân tôi hi vọng tìm ra được biện pháp hữu hiệu nhằm thực hiện việc rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Lê Văn Tám, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học Tập đọc, tạo tiền đề thực hiện mục tiêu đổi mới dạy và học có hiệu quả.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

     Nghiên cứu biện pháp rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Lê Văn Tám.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1. a) Nghiên cứu tài liệu

     – Đọc các tài liệu sách, báo, tạp chí giáo dục có liên quan đến nội dung đề tài.

     – Đọc sách giáo khoa, sách giáo viên và các loại sách tham khảo.

1. b) Nghiên cứu thực tế

     – Dự giờ, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp về các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học tập đọc.

     – Tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học.

     – Tổ chức và thực hành thực nghiệm sư phạm.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

    2.1. Cơ sở lí luận 

    Tập đọc là phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất của phân môn này là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc tạo nên từ bốn kĩ năng bộ phận cũng là bốn yêu cầu về chất lượng đọc: đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc hay (mức độ cao hơn là đọc diễn cảm ).

     Bốn kĩ năng của đọc được hình thành trong hai hình thức đọc: đọc thành tiếng và đọc thầm. Các kĩ năng này được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ nhau. Sự hoàn thiện kĩ năng này sẽ có tác động tích cực đến những kĩ năng khác. Ví dụ: đọc đúng là tiền đề của đọc nhanh cũng như cho phép thông hiểu nội dung văn bản. Ngược lại, nếu không hiểu điều mình đang đọc thì không thể đọc nhanh và diễn cảm được. Cũng như khó mà nói được rạch ròi kĩ năng nào làm cơ sở cho kĩ năng nào, nhờ đọc đúng mà hiểu đúng hay chính nhờ hiểu đúng mà đọc đúng. Vì vậy, trong dạy đọc, không thể xem nhẹ hay tách rời bất kì một kĩ năng nào.

       Hơn nữa, nhiệm vụ của dạy đọc là giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành phương pháp và thói quen làm việc với sách cho học sinh. Làm cho sách trở thành một sự tôn sùng ngự trị trong nhà trường, đó là một trong những điều kiện để trường học thực sự trở thành trung tâm văn hoá. Nói cách khác, thông qua việc dạy đọc phải làm cho học sinh thích đọc và thấy được khả năng đọc có ích lợi cho các em suốt cả cuộc đời. Phải làm cho học sinh thấy đó là một trong những con đường ngắn nhất để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển .

         Vì việc đọc không thể tách rời những nội dung được đọc nên bên cạnh nhiệm vụ rèn kĩ năng đọc, giáo dục lòng yêu sách, phân môn Tập đọc còn có nhiệm vụ làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và kiến thức văn học cho học sinh. Qua phân môn Tập đọc các em được tiếp xúc với những áng văn, áng thơ hay được chọn lọc dạy trong chương trình. Học sinh được tiếp xúc với thế giới muôn hình, muôn vẻ xung quanh nghệ thuật ngôn từ. Từ đó, làm cho học sinh cảm nhận được vẻ tinh túy của thế giới đó bằng ngôn ngữ Tiếng Việt, bồi dưỡng tâm hồn các em lòng yêu cái thiện, cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như biết có tư duy hình ảnh… Dạy đọc không chỉ giáo dục tư tưởng, đạo đức  mà còn giáo dục tính cách, thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh .

     Như vậy, dạy đọc có một ý nghĩa to lớn vì nó bao gồm các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển . 

     2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 

     2.2.1.Về phía giáo viên 

     Nhìn chung, qua việc dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy rằng: Một số giáo viên còn hạn chế về năng lực đọc văn, đọc thơ vì vậy không làm chủ được các kỹ năng dạy Tập đọc. Thực tế, nhiều giáo viên đọc chưa đúng chính âm, đọc chưa hay, hiểu chưa đầy đủ những điều được đọc từ đến đọc câu, từ đọc câu đến đọc đoạn và cả nội dung, mục đích thông báo của văn bản. Hơn nữa cách giảng dạy của nhiều giáo viên còn đơn điệu, lệ thuộc nhiều vào sách giáo viên, ít phát huy được tính sáng tạo, chưa sinh động, chưa cuốn hút được học sinh.

        Mặt khác việc rèn kĩ năng đọc diễn cảm cho học sinh còn hạn chế, phần lớn giáo viên chỉ quan tâm nhiều đến việc đọc đúng, đọc trôi chảy mà chưa nhận thức đúng  tầm  quan trọng của việc rèn đọc diễn cảm cho các em.

        Bên cạnh đó, giáo viên tiểu học thường dạy nhiều môn trong một buổi học nên một số tiết dạy giáo viên chuẩn bị bài chưa kĩ. Việc khai thác từ ngữ và các yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong bài đọc còn hạn chế, chưa giúp các em cảm thụ được tác phẩm đó qua nghệ thuật ngôn từ .

      Những hạn chế trên ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả của giờ dạy Tập đọc.

2.2.2. Về phía học sinh

     Vốn sống và vốn kiến thức văn học của học sinh còn hạn chế, vốn ngôn ngữ của các em còn quá đơn giản, ít ỏi chưa phong phú. Hơn nữa, không ít em chưa có thói quen đọc sách, ham đọc sách vì thế các em ít có sự say mê với các tác phẩm văn học.

      Một số em có chất giọng kém, ngữ điệu đọc chưa phù hợp và kỹ thuật đọc chưa tốt. Có em đọc ngọng các nguyên âm iê, uô,… do ảnh hưởng của phương ngữ. Một số em có tốc độ đọc chưa đạt yêu cầu mặc dù đã học đến lớp 4. Các em còn thiếu tự tin trong giao tiếp, rụt rè, nhút nhát. Chính vì những khó khăn