SKKN Biện pháp tổ chức trò chơi nhằm phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh THCS trong giảng dạy môn Ngữ Văn 6 – Cánh diều

1. Tình trạng các giải pháp đã biết

Giáo dục hiện nay luôn đòi hỏi phải đổi mới phương pháp giáo dục theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh. Vì thế, môn Văn ở THCS cũng cần phải đổi mới phương pháp để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển được năng lực, phẩm chất của học sinh.

Trong mỗi giờ học, giáo viên cần tạo được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia vào các hoạt động học tập. Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em hứng thú. Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức văn học một cách dễ dàng, củng cố và khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập. Việc đưa ra được các trò chơi trong môn học một cách thường xuyên, khoa học sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn.

Thực tiễn trong quá trình giảng dạy tôi thấy hứng thú học tập của học sinh chưa cao, còn máy móc trong việc phát hiện và giải quyết vấn đề nảy sinh trong học tập, hạn chế khả năng sử dụng ngôn ngữ chính xác, các năng lực và phẩm chất cần thiết, thiếu tư duy, linh hoạt; hoạt động thiếu độc lập và sáng tạo, dẫn đến học sinh có thói quen ỷ lại, không mạnh dạn tham gia các hoạt động học tập

Học sinh còn chưa tập trung vào học tập, nhiều khi việc học trở nên căng thẳng, nặng nề, các em cảm thấy chán nản, ngại học Ngữ văn. Chính vì vậy, cách tốt nhất là làm cho các em tiếp cận với kiến thức một cách tự nhiên, vừa sức và hào hứng. Giáo viên nên tổ chức các hoạt động mang tính chất: “Học mà chơi, chơi mà học”. Một trong những biện pháp, theo tôi rất cần thiết là tổ chức các trò chơi học tập cho học sinh.

Từ thực tế giảng dạy qua nhiều năm công tác tôi nhận thấy, trong rất nhiều các phương pháp dạy học tích cực thì phương pháp dạy học thông qua tổ chức các trò chơi tạo được hiệu quả tâm lý cao nhất, đây là phương pháp cuốn hút được sự tham gia của tất cả các học sinh (dù ở mức học lực giỏi, khá, trung bình hay yếu đều rất hào hứng). Là phương pháp dạy học tạo ra được sự gần gũi, tự tin, và đoàn kết của học sinh… và cũng là một phương pháp kích thích tư duy, sáng tạo giúp học sinh chủ động chiếm lĩnh tri thức. Đây là một phương pháp rất phù hợp với định hướng giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, phát triển học sinh một cách toàn diện (đức, trí, thể, mĩ..)

Tuy nhiên qua thực tế dự giờ một số đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường tôi thấy phương pháp này được sử dụng còn hạn chế, rất ít thầy cô đưa vào sử dụng do một số nguyên nhân như: chưa tìm được các trò chơi hợp lý với bộ môn, sợ mất nhiều thời gian của tiết học, khó tổ chức và quản lý…Các em chưa nắm được phương pháp học tập cũng như kĩ năng học văn. Cụ thể:

Kết quả khảo sát đầu năm học 20… – 20…

Lớp

Tổng

số hs

Kiến thức

Kĩ năng

Giỏi

Khá

T.bình

Yếu

Kém

Tốt

Khá

T.bình

Yếu

Kém

6

365

152

168

36

9

0

153

167

40

7

0

7

338

134

156

43

5

0

136

154

42

6

0

Từ đó, tôi thấy việc nghiên cứu và đưa ra giải pháp để tạo hứng thú, hấp dẫn, phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh và góp phần nâng cao chất lượng học tập đối với giờ dạy Ngữ văn là rất quan trọng. Vì vậy, tôi chọn sáng kiến: “Biện pháp tổ chức trò chơi nhằm phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh THCS trong giảng dạy môn Ngữ Văn 6” theo bộ sách Cánh diều.

2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến

2.1. Mục đích của giải pháp.

– Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học theo định hướng lấy học sinh làm trung tâm, dạy học theo hướng phát triển năng lực.

– Giúp học sinh gạt bỏ tâm lí sợ học văn học, các kiến thức văn học vì thế mà dễ nhớ, dễ thuộc.

– Giúp cho học sinh hứng thú với bài giảng môn Ngữ văn ở trên lớp.

– Tạo cho học sinh có sự hứng thú, say mê, tích cực học tập, giúp học sinh nắm bắt kiến thức của tiết dạy, kích thích sự hào hứng học tập của học sinh, từ đó giúp hệ thống được kiến thức và khắc sâu lý thuyết, hình thành cho học sinh các phẩm chất: Nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; Năng lực: Giải quyết vấn đề-Phát hiện vấn đề, đề xuất giải pháp; năng lực tưởng tượng và sáng tạo. Phát hiện những ý tưởng mới nảy sinh trong học tập và cuộc sống, Hợp tác-Phối hợp, tương tác hỗ trợ nhau cùng thực hiện nhiệm vụ để cùng đạt mục tiêu chung (thảo luận nhóm ), Năng lực giao tiếp Tiếng Việt- Sử dụng tiếng Việt một cách phù hợp và hiệu quả trong tình huống giao tiếp

– Tổ chức trò chơi nhằm tác động đến tình cảm, tâm lí và đem lại niềm vui tươi, sự hứng thú trong học tập cho học sinh. Tạo tâm thế tốt cho các giờ học Ngữ văn, tạo sự đoàn kết, rèn luyện sự tự tin… qua các tình huống trò chơi học tập

2.2. Nội dung giải pháp.

2.2.1. Những vấn đề lí luận chung về trò chơi học tập.

2.2.1.1. Vai trò của trò chơi học tập.

Thực tiễn việc tổ chức trò chơi học tập cho học sinh tôi thấy có nhiều tác dụng đó là:

Tạo hứng thú học tập cho học sinh.

Tạo không khí thi đua trong nhóm, lớp.

Rèn tính đoàn kết, phối hợp trong học tập.

Rèn tính độc lập, tự tin, bình tĩnh, nhanh nhẹn trong các tình huống.

Học sinh tích cực, chủ động tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức phù hợp với cách dạy theo hướng phát huy năng lực, phẩm chất cho học sinh.

2.2.1.2. Thời điểm để tổ chức trò chơi:

Trò chơi có thể sử dụng ở các hoạt động như khởi động, hình thành kiến thức mới, hoạt động luyện tập hay vận dụng. Tuy nhiên tùy từng bài học ta sử dụng trò chơi sao cho hợp lí với từng thời điểm, từng đơn vị kiến thức.

2.2.1.3. Những nguyên tắc khi lựa chọn và thiết kế trò chơi trong dạy học.

– Trò chơi phải phù hợp với lứa tuổi, tâm sinh lí của học sinh.

– Trò chơi phải có nội dung liên quan đến kiến thức của bài học.

– Nội dung trò chơi phải phù hợp với từng đối tượng học sinh bao gồm cả học sinh Giỏi, Khá, Trong bình, Yếu, Kém, gồm nhiều đơn vị kiến thức.

– Trò chơi cần phong phú, nhiều hình thức thể hiện khác nhau.

– Nội dung trò chơi phải đảm bảo củng cố hoặc kết nối kiến thức đã học.

– Khi tổ chức trò chơi học tập giáo viên cần phải phổ biến rõ luật chơi.

– Trò chơi đưa ra phải đa dạng, phong phú, hấp dẫn; luật chơi đơn giản dễ hiểu, phải phù hợp với chủ đề bài học với đặc điểm và trình độ học sinh, với quỹ thời gian, điều kiện thực tế của lớp học, có tác dụng khích lệ tinh thần học tập cho tất cả các đối tượng học sinh trong lớp, tránh bỏ rơi học sinh yếu kém ngoài cuộc. Đặc biệt, trò chơi phải không gây nguy hiểm cho học sinh và môi trường xung quanh.

2.2.1.4. Thiết kế các đồ dùng, thiết bị phục vụ trò chơi:

– Các đồ dùng phục vụ trò chơi phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

– Đồ dùng phải tiện dụng, dễ làm, rõ ràng đẹp mắt.

– Đồ dùng cần làm nổi bật nội dung trò chơi.

– Đồ dùng phải tiết kiệm (sử dụng được nhiều lần trong dạy học và áp dụng vào nhiều bài học khác nhau).

2.2.1.5. Cách tổ chức trò chơi:

Thời gian tiến hành: thường từ 3 – 5 phút cho 1 trò chơi.

Bước 1: Giới thiệu tên trò chơi.

Giáo viên nêu tên trò chơi sẽ thực hiện trong bài học.

Bước 2: Giáo viên phổ biến luật chơi.

Giáo viên phổ biến luật chơi: về thời gian thực hiện, về số lượng học sinh tham gia, về nội dung câu hỏi và yêu cầu câu trả lời của học sinh.

Quy định tính điểm cho mỗi phần chơi, tổng kết, đánh giá trò chơi để tìm ra đội chiến thắng (nếu có).

Bước 3: Tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi.

+ Giáo viên cho học sinh chơi thử (nếu cần).

+ Tổ chức cho học sinh tham gia trò chơi.

Bước 4: Giáo viên nhận xét, đánh giá và tổng kết trò chơi.

+ Giáo viên nhận xét, đánh giá, tổng kết trò chơi.

+ Giáo viên tuyên dương, khen thưởng (nếu có) cá nhân, đội chiến thắng.

Bước 5: Giáo viên cho học sinh rút ra bài học ý nghĩa qua trò chơi.

* Lưu ý:

– Giáo viên cần lựa chọn trò chơi phù hợp, hiệu quả với bài học.

– Khi tổ chức trò chơi giáo viên phải quan sát và khuyến khích, động viên tất cả học sinh tham gia.

– Giáo viên không nên có thái độ chê bai học sinh khi các em tham gia trò chơi vì như thế sẽ làm ảnh hưởng đến hứng thú học tập của học sinh.

2.3. Những giải pháp cụ thể

Ở sáng kiến này, tôi đưa ra một số trò chơi trong dạy học Ngữ văn để tạo hứng thú, hấp dẫn và nâng cao chất lượng môn Ngữ văn THCS.

Trò chơi “Bức tranh bí ẩn”

* Mục đích :

– Giúp cho học sinh nhớ kiến thức cũ hoặc tìm hiểu kiến thức bài mới một cách tự nhiên, hào hứng và nhanh chóng.

– Hình thành năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực thẩm mĩ, năng lực giải quyết vấn đề.

– Tạo cho các em sự thi đua, cố gắng vươn lên trong học tập.

* Cách tiến hành:

Bước 1: Giáo viên phổ biến luật chơi (Cách chơi, thời gian…).

Bước 2: Học sinh tham gia trò chơi.

Bước 3: Gv tổng kết trò chơi.

* Ví dụ: Dạy bài: Ôn tập truyện dân gian (Ngữ văn lớp 6), ở hoạt động khởi động, giáo viên tổ chức trò chơi “Bức tranh bí ẩn”.

– GV phổ biến luật chơi: Cô có 4 ô số, mỗi ô số tương ứng với 1 câu hỏi, mỗi câu trả lời đúng 1 ô số sẽ được mở, khi 1 mảnh ghép được mở các em có quyền đoán bức tranh bí ẩn sau mỗi ô số. Nếu đoán đúng bức tranh sẽ được mở và HS sẽ được nhận 1 phần quà.

– HS tham gia chơi: chọn ô số, mỗi ô mở ra sẽ có một bức tranh và học sinh đoán tên tác phẩm có bức tranh đó.

– GV tổng kết trò chơi, tìm ra những văn bản truyện dân gian, từ đó dẫn vào bài.

Trò chơi “Hoa điểm 10”

* Mục đích :

– Học sinh tái hiện và ghi nhớ kiến thức nhẹ nhàng.

– Hình thành phẩm chất: Nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; Năng lực: Giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp

– Tạo hứng thú cho học sinh, sinh động hấp dẫn cho giờ học.

* Chuẩn bị:

Giáo viên chuẩn bị những bông hoa giấy với các màu sắc khác nhau.

Chuẩn bị nội dung câu hỏi viết trên bông hoa.

Chuẩn bị lọ hoa đặt những bông hoa giấy.

* Cách chơi:

Lớp phó văn nghệ sẽ bắt nhịp cho lớp hát một bài hát hoặc giáo viên bật bài hát vui tươi. Ai giơ tay nhanh nhất sẽ được quyền hái hoa trả lời câu hỏi. Khi học sinh trả lời câu hỏi thì GV dừng nhạc lại, cứ như thế đến hết trò chơi. Bạn nào trả lời đúng sẽ được điểm 10. Trả lời sai, quyền trả lời dành cho bạn khác.

* Ví dụ: Dạy bài “Cách làm bài văn lập luận chứng minh” (Ngữ văn lớp 7), ở hoạt động luyện tập củng cố giáo viên tổ chức trò chơi “Hoa điểm 10”

– Giáo viên phổ biến luật chơi: Cô có 5 bông hoa, mỗi bông hoa có 1 câu hỏi, nếu trả lời đúng sẽ dành được điểm 10.

Câu hỏi:

+ Câu 1. Muốn làm bài văn lập luận chứng minh phải thực hiện mấy bước? Đó là những bước nào?

+ Câu 2: Bố cục bài văn lập luận chứng minh có mấy phần? Đó là những phần nào?

+ Câu 3: Giữa các đoạn văn sử dụng phương tiện liên kết là gì?

+ Câu 4: Dẫn chứng trong văn thuyết minh cần đảm bảo như thế nào?

+ Câu 5: Luận điểm, luận cứ có cần thiết trong bài văn thuyết minh không? Vì sao?

– GV tổng kết trò chơi, tuyên dương những em trả lời tốt.

Trò chơi “Ô cửa may mắn”

* Mục đích :

– Củng cố những kiến thức đã học, giúp học sinh có nền tảng để học bài mới

– Hình thành phẩm chất: Nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; Năng lực: Giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp – Kích thích sự hứng thú trong học tập.

* Chuẩn bị:

– Máy tính, máy chiếu.

* Cách chơi:

– Giáo viên giới thiệu luật chơi:

+ Mỗi bạn tham gia trò chơi sẽ được chọn 1 trong 5 ô cửa may mắn.

+ Mỗi ô sẽ chứa một câu hỏi.

+ Nếu bạn nào chọn được ô cửa may mắn – không trả lời câu hỏi cũng được phần thưởng.

+ Nếu chọn vào ô không có từ may mắn thì bạn đó phải trả lời một câu hỏi, trả lời đúng thì được nhận một phần quà, trả lời sai cơ hội giành cho những bạn còn lại.

* Ví dụ:

Dạy bài: “Ôn tập phần tiếng Việt” (Ngữ văn 7), giáo viên sử dụng trò chơi “Ô cửa may mắn”.

– Giáo viên giới thiệu luật chơi như trên.

Câu hỏi từng ô cửa như sau:

+ Câu 1: Thế nào là từ đồng nghĩa? Cho ví dụ?

+ Câu 2: Từ trái nghĩa là gì? Tìm cặp từ trái nghĩa?

+ Câu 3: Thế nào là từ đồng âm?

+ Câu 4: Thành ngữ là gì? Chức vụ của thành ngữ?

+ Câu 5: Điệp ngữ là gì? Có mấy dạng điệp ngữ, hãy kể tên?

GV tổng kết trò chơi, tuyên dương, khen thưởng học sinh.

Trò chơi “Mảnh ghép”

* Mục đích :

– Củng cố những kiến thức đã học, giúp học sinh có nền tảng để học bài mới

– Hình thành phẩm chất: Nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; Năng lực: Giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp

– Kích thích sự hứng thú trong học tập.

* Chuẩn bị:

– Máy tính, máy chiếu.

* Cách chơi:

Trò chơi này thực hiện khá đơn giản. GV có thể sử dụng 1 bức ảnh, bức tranh… làm hình nền. Bức ảnh/ tranh có liên quan đến nội dung bài học hoặc kiến thức quan trọng mà học sinh cần ghi nhớ. Trò chơi này tạo ra dựa trên sự tò mò, ham khám phá của học sinh vì vậy rất được học sinh yêu thích. HS cố gắng trả lời các câu hỏi để lật các mảnh ghép che khuất hình nền. Các câu hỏi được giải quyết một cách nhanh chóng. Trò chơi này thích hợp với một giờ văn học. * Ví dụ:

Dạy bài: “Đồng Tháp Mười mùa nước nổi” (Ngữ văn 6), giáo viên sử dụng trò chơi “Mảnh ghép”:

KẾ HOẠCH DẠY HỌC

NGỮ VĂN 6

Tuần 8 – Tiết 35

Ngày soạn:

Lớp

Ngày giảng

Sĩ số

Học sinh vắng

6H

21/10/20…

44/44

0