SKKN Cách tổ chức dạy học nhóm ở lớp 3 theo mô hình trường học mới Việt Nam

I. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
Phương pháp dạy học theo Mô hình trường học mới Việt Nam là một cách tổ chức dạy học theo một quan điểm mới. Đây là mô hình trường tiểu học hỗ trợ học sinh nâng cao năng lực tự học, hỗ trợ giáo viên hướng dẫn học sinh học tập, liên kết nhà trường với cộng đồng. Với phương pháp này học sinh được coi là trung tâm của quá trình dạy học, giáo viên có vai trò hỗ trợ, thúc đẩy, hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động học tập để các em phát triển. Hoạt động học tập của học sinh diễn ra chủ yếu bằng hình thức tự học dưới sự hướng dẫn của giáo viên và dưới sự quản lí của Hội đồng tự quản học sinh trong mỗi lớp: cá nhân tự học, học theo cặp và nhóm. Hoạt động học tập không chỉ giới hạn trong sách mà còn mở rộng ra thực tế cuộc sống của chính học sinh ở cộng đồng. Vì vậy trong quá trình thực tế giảng dạy 3 năm với mô hình này tôi nhận thấy “Phương pháp dạy học theo nhóm”. Là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học tập tích cực, trong đó học sinh được tổ chức thành nhóm một cách thích hợp. Học hợp tác nhóm giúp các em rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng giao tiếp, tạo điều kiện cho học sinh học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực trên cơ sở làm việc hợp tác. Thông qua hoạt động nhóm, các em có thể cùng làm việc với nhau những công việc mà một mình không thể tự làm được trong một thời gian nhất định. Đối với cấp Tiểu học và đặc biệt là các trường đang thực hiện theo mô hình trường học mới ở Việt Nam thì việc rèn cho các em các kỹ năng học hợp tác nhóm là hết sức cần thiết, tạo điều kiện để các em có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau, góp phần vào việc giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh. Qua thực tế dạy học ở Trường tôi nói riêng, và một số trường tiểu học trong toàn huyện nói chung, chúng ta phải thừa nhận một thực tế rằng: phương pháp dạy học này chưa được phần lớn giáo viên sử dụng một cách thường xuyên, hoặc có sử dụng thì cũng còn mang tính hình thức, thường thì giáo viên chỉ thực hiện khi có thao giảng, dự giờ. Cũng qua thực tế cho thấy còn có thực trạng trên vì một số nguyên nhân như sau:
– Đa số giáo viên chưa nắm vững về phương pháp này. Theo họ thì học hợp tác nhóm là xếp các em vào một nhóm để cùng giải quyết một vấn đề khó, một câu hỏi khó mà một em học sinh bình thường không thể tự mình giải quyết được.
– Cho rằng trình độ học sinh còn thấp, các em còn rụt rè trong các hoạt động, học sinh chưa chịu hoạt động nhiều nên việc học theo nhóm không có chất lượng chính vì thế mà họ chưa nhìn thấy cái được của việc học nhóm mang lại.                                Theo tôi để thực hiện tốt phương pháp dạy học theo nhóm, giáo viên cần phải có các kĩ  năng tổ chức sau:  Kĩ năng chia nhóm, giao nhiệm vụ; Kĩ năng phản hồi;
Kĩ năng tổ chức cho học sinh làm việc trong nhóm, quan sát; Kĩ năng tổ chức cho học sinh trình bày kết quả, đánh giá kết quả học tập.
Chính vì điều đó mà tôi chọn đề tài “ Cách tổ chức dạy học nhóm ở lớp 3 theo mô hình trường học mới Việt Nam” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu .
Nhằm nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm ở trường Tiểu học, phát triển các kĩ năng dạy học theo nhóm và nhân rộng ở các lớp qua dạy học theo nhóm giúp học sinh chia sẻ, tư duy sáng tạo, chiếm tri thức một cách chủ động, tự tin .. góp phần nâng cao chất lượng học tập của học sinh, đáp ứng yêu cầu học tập hiện nay trong thời kì hội nhập. Bản thân tôi cũng là giáo viên đang tham gia dạy học thí điểm mô hình trường học mới VNEN, với mô hình này việc dạy học theo nhóm thường xuyên được thao tác như một chìa khóa để đi đến thành công trong quá trình dạy học.
3. Đối tượng nghiên cứu .
Học sinh lớp 3B trường tiểu  học Quang Lộc năm học ………. Đề tài này tôi thực hiện gần một năm .
4. Phương pháp nghiên cứu .
Đề tài này tôi đã sử dụng một số phương pháp sau:
– Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
Thường xuyên sưu tầm tra sách báo tài liệu có liên quan đến nội dung đề tài.
– Phương pháp quan sát.
Quan sát trong quá trình học tập trong lớp, ngoài giờ học.
– Phương pháp điều tra phỏng vấn .
Tôi tiến hành thiết lập một số câu hỏi dạng trắc nghiệm và tự luận cho một số nhóm học sinh.
– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm .
Qua các hoạt động, giáo viên ghi chép để đúc rút kinh nghiệm được tổng hợp đi đến kết luận.
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN.
1. Cơ sở lí luận.
Dạy học theo nhóm được nêu ra dưới những cách gọi khác nhau: là phương pháp dạy học là hình thức tổ chức dạy học hoặc là phương tiện dạy học theo nghĩa rộng.
Tuy có những quan niệm rộng, hẹp khác nhau nhưng đều đưa ra những dấu hiệu chung của dạy học theo nhóm là mối quan hệ giúp đỡ, gắn kết và hợp tác giữa các thành viên trong nhóm với nhau nhằm giải quyết nhiệm vụ học tập chung của nhóm. Đây là phương pháp học tập dựa trên các hoạt động tích cực, HS phát triển khả năng tư duy lô-gic, HS được khuyến khích và tạo cơ hội để trao đổi, thảo luận để chia sẻ kinh nghiệm, ý kiến, giải pháp.
Dạy học theo nhóm ở đây được coi là một phương pháp dạy học. Những người tham gia trong nhóm phải có mối quan hệ tương trợ, giúp đỡ và phối hợp lẫn nhau. Nói cách khác là tồn tại tương tác “mặt đối mặt” trong nhóm học sinh. Học sinh trong nhóm cùng thực hiện nhiệm vụ chung. Điều này đòi hỏi trước tiên là phải có sự phụ thuộc tích cực giữa các thành viên trong nhóm. Mỗi thành viên trong nhóm cần hiểu rằng họ không thể trốn tránh trách nhiệm, hay dựa vào công việc của những người khác. Trách nhiệm cá nhân là then chốt đảm bảo cho tất cả các thành viên trong nhóm thực sự mạnh lên “cùng bạn làm việc trên cơ sở các chỉ dẫn gợi ý cùng trao đổi về kết quả, cùng chơi các trò chơi học tập, cùng thảo luận” trong học tập theo nhóm.
2. Thực trạng của vấn đề.
* Thuận lợi:  Học theo nhóm phát huy cao độ vai trò chủ thể, tích cực của mỗi cá nhân trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao: các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi học theo nhóm, vai trò chủ thể, tính tự giác, tích cực, sáng tạo, năng động, tinh thần trách nhiệm của học sinh thường được phát huy hơn, cơ hội cho HS tự thể hiện, tự khẳng định khả năng của mình nhiều hơn.
Đặc biệt, khi học sinh học theo nhóm thì kết quả học tập thường cao hơn, hiệu quả làm việc tốt hơn, khả năng ghi nhớ lâu hơn, động cơ bên trong phát triển mạnh, thời gian dành cho việc học nhiều hơn, trình độ lập luận và tư duy phê phán cao hơn. Nhóm làm việc còn cho phép các em thể hiện vai trò tích cực đối với việc học – hỏi của mình với bạn, biểu đạt, đánh giá công việc của bạn, thể hiện sự khuyến khích và giúp đỡ, tranh luận và giải thích… Rất nhiều những kĩ năng nhận thức được hình thành, như biết đưa ra ý tưởng của mình trong môi trường cùng phối hợp, giải thích, học hỏi lẫn nhau bằng ngôn ngữ và phương thức tác động qua lại, phát triển sự tự tin vào bản thân trong việc chia sẻ ý tưởng với sự tiếp thu có phê phán (của nhiều người cùng nghe về một vấn đề). Hay nói cách khác, HS trở thành chủ thể đích thực trong hoạt động học tập của cá nhân mình dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Nhóm làm việc sẽ làm cho HS giao tiếp với nhau vậy tạo cho trẻ em nhút nhát, thiếu tự tin sẽ có cơ hội hòa nhập với lớp.
Phương pháp dạy học theo nhóm giúp các em phát huy được khả năng hợp tác, khả năng giao tiếp với thầy, với bạn, với mọi người xung quanh…
* Khó khăn: Đòi hỏi nhiều thời gian. Một lớp học đông với thời gian giảng dạy là 40 phút học một tiết là một trở ngại rất lớn cho dạy học nhóm thành công.

Nếu như GV không kiểm soát cẩn thận tương tác giữa học sinh trong nhóm, thì một vài HS có thể lãng phí thời gian vào việc thảo luận những vấn đề không có liên quan hoặc có thể xảy ra trường hợp là một học sinh phụ trách nhóm theo kiểu độc đoán, đa số các thành viên trong nhóm không tham gia thảo luận mà lại quan tâm đến vấn đề khác…trong nhóm và giữa các nhóm có thể phát sinh tình trạng đối địch, ganh đua qua mức. Thường khó để đánh giá từng học sinh một cách công bằng và một vài em có thể cảm thấy không thoải mái với việc đánh giá dựa trên sự nỗ lực của nhóm, học sinh phải học cách học trong môi trường nhóm, nhưng đôi khi không dễ cho các em khi mà chúng đã quen với các phương pháp giảng dạy lấy GV làm trung tâm.
Bên cạnh những khó khăn ấy mỗi giáo viên ở trường chúng tôi đã cố gắng khắc phục. Đến nay toàn Trường Tiểu học Quang  Lộc có 10 lớp, trong đó 8 lớp giáo viên có tổ chức dạy học theo hoạt động nhóm trong tất cả các tiết học, các lớp này đều dạy theo mô hình trường học mới Việt Nam (VNEN), trong chương trình thực hiện dạy học nhóm phát huy tốt tính tự giác học tập ở học sinh và khắc phục được những vấn đề bất cập nêu trên. Bản thân tôi đã áp dụng vào lớp 3B Trường Tiểu học Quang Lộc và chia sẻ kinh nghiệm của mình tới đồng nghiệp.
Bước vào đầu năm khi được nhận chủ nhiệm lớp 3B tôi thấy học sinh của lớp tôi chủ nhiệm các em còn đang nhút nhát. Giao tiếp còn hạn chế, đặc biệt là việc hoạt động nhóm kém. Các nhóm trưởng chưa biết cách điều hành nhóm hoạt động. Khi hoạt động nhóm thì mới có 1 đến 2 em trong nhóm làm việc còn lại ngồi chơi và chờ kết quả của bạn để nêu hoặc chép lại. Các em lĩnh hội kiến thức một cách thụ động. Chính vì thế tôi đã thực hiện khảo sát chất lượng hai môn Toán và Tiếng Việt với 26 em thì có kết quả như sau:

ĐIỂM
Môn Chưa hoàn thành Hoàn thành
Mức 1 Mức 2 Mức 3
SL % SL % SL % SL %
Toán 5 19 15 58.2 5 19 1 3.8
Tiếng Việt 4 15.3 19 73.2 3 11.5 0 0