SKKN Đa dạng hóa hình thức hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, khắc phục lối truyền thụ áp đạt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung cách dạy học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kí năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức tự học đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.  

Trong xu thế phát triển và hội nhập của đất nước, để tiến kịp với những quốc gia trên thế giới, tránh tụt hậu, chậm phát triển về giáo dục, đồng thời nhằm tạo ra được nguồn nhân lực có chất lượng cao tương xứng với sự phát triển của xã hội, Bộ giáo dục và đào tạo đã thực hiện chương trình  thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học để đào tạo ra những thế hệ con người phát triển toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ. 

Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản toàn diện Bộ GD & ĐT, Nghị quyết số 29 NQ/TW ngày 4/11/2013 nhấn mạnh “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiểu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển khả năng sáng tạo tự học, khuyến khích học tập suốt đời”. Trong công văn số 5555/ BGDĐT ngày 8/10/2014 hướng dẫn và cụ thể hóa những yêu cầu trong đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tích cực của học sinh: “hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú của học sinh”.  

Trước tình hình thực tế hiện nay đa số giáo viên đều có tinh thần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tuy nhiên tôi nhận thấy rằng phần lớn các giáo viên đều hướng đến việc đổi mới trong hoạt động luyện tập và hoạt động hình thành kiến thức là chủ yếu, chưa quan tâm đúng mức tới hoạt động luyện tập cũng như vai trò của luyện tập trong việc củng cố kiến thức cho tiết dạy, tạo tâm lí tích cực cho học sinh để các em chủ động và tích cực khai thác, khám phá kiến thức mới nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đề ra về kiến thức, kĩ năng và những năng lực cần hình thành cho học sinh sau mỗi tiết học. 

Dạy học hoạt động luyện tập là một trong những hình thức quan trọng của phương pháp dạy học tích cực đang được khuyến khích thực hiện trong Nhà trường hiện nay. Hoạt động luyện tập (củng cố kiến thức) rất cần thiết trong dạy học nhằm phát triển năng lực cho học sinh, phát triển năng lực ghi nhớ,tái hiện kiến thức đã hoc. Hoạt động nàỳ cần tạo ra những tình huống, những vấn đề ở đó người học cần được huy động tất cả các kiến thức hiện có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để cố gắng nhìn nhận và giải quyết theo cách riêng của mình và cảm thấy thiếu hụt kiến thức, thông tin để giải quyết. Nếu làm tốt hoạt động luyện tập thì tất cả những kiến thức của bài học sẽ giúp học sinh dễ giàng nghi nhớ, tạo ra hứng thú và chủ động cho học sinh khi tiếp nhận kiến thức mới. Lí luận và thực tiễn của phương pháp dạy học tích cực đã chứng minh rằng: Khi cá nhân tự nỗ lực chiếm lĩnh hệ thống tri thức thì nó mới trở thành “dấu vết” được lưu trữ trong não bộ, biến tri thức mang tính khách quan thành chủ quan. Việc luyện tập không chỉ hình thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo từng môn học mà còn những kỹ năng, kỹ xảo chung như kỹ năng kỹ xảo tư duy logic, tổ chức lao động, học tập một cách khoa học. 

“Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, bởi lịch sử cho ta biết về quá khứ của một dân tộc, nền văn hóa và truyền thống của một dân tộc, chủ quyền của đất nước, qua đó nhắc nhở ta hãy nhớ về quá khứ của dân tộc mình, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc và hơn thế nữa nhắc nhở thế hệ trẻ luôn đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia dân tộc mà các thế hệ ông cha ta đã hi sinh xương máu mới có được. Bộ môn Lịch sử có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, tác phong và quá trình hình thành nhân cách của thế hệ trẻ. Hiện nay việc dạy và học môn Lịch sử đang thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. 

Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu nhận thấy tầm quan trong của hoạt động luyện tập có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ tiến trình tiết dạy, ảnh hưởng lớn đến việc chủ động sẵn sàng tiếp nhận và thực hiên nhiệm vụ học tập của học sinh. Để góp phần khơi gợi hứng thú cho người dạy và người học, tôi đã trăn trở và mạnh dạn đưa ra một vài ý kiến của bản thân qua đề tài: “Đa dạng hóa hình thức  hoạt động luyện tập để tạo hứng thú học tập cho học sinh trong tiết dạy học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai …”. Với mong muốn cùng chia sẻ với các đồng nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả trong đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh. 

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

Tìm hiểu thực trạng vấn đề, nghiên cứu, tìm ra các phương pháp thích hợp, hiệu quả trong hoạt động luyện tập trong tiết dạy học lịch sử để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó, nâng cao hiệu quả của tiết học lịch sử và góp phần nâng cao chất lượng bộ môn Lịch sử.  

Áp dụng và kiểm nghiệm tính khả thi của các phương pháp, rút ra được những bài học kinh nghiệm để áp dụng rộng rãi cho các tiết dạy học Lịch sử. Chia sẻ, trao đổi với đồng nghiệp để nâng cao hiệu quả của các phương pháp. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. 

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 

– Sáng kiến này tôi nghiên cứu hướng dẫn dạy hoạt động luyện tập hỗ trợ cho giáo viên và học sinh để tổ chức tốt hơn bộ môn Lịch sử ở trường THPT Đặng Thai Mai. 

 + Quá trình chuẩn bị của giáo viên trước khi lên lớp. 

 + Hướng dẫn học sinh tìm tòi tài liệu và hình ảnh liên quan tới bài học. 

+ Giúp học sinh tiếp cận tốt hơn với phần kiến thức trong hoạt động hình thành kiến thức. 

+ Giúp học sinh phát huy tính tích cực và sự hứng thú trong các tiết học. 

IV. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 

Nếu thực hiện đầy đủ và đúng các giải pháp “Đa dạng hoá các hình thức HĐLT trong tiết dạu học Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai” ở tất cả các tiết dạy học Lịch sử thì sẽ góp phần tạo ra hứng thú cho HS trong tiết dạy học Lịch sử,đồng thời tạo ra một số thói quen tốt cho HS như học bài cũ,đọc bài trước khi đến lớp,tập trung cao độ trong tiết học Lịch sử,hay góp phần hình thành và rèn luyện kỹ năng hoạt động cá nhân,hoạt động nhóm trong thời gian ngắn. Từ những điểm tích cực trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của tiết Lịch sử tại trường THPT Đặng Thai Mai trong các năm tiếp theo. 

V. NHIỆM VỤ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động Luyện tập trong chuỗi hoạt động học tập. 
• Phân tích thực trạng về hoạt động dạy học Luyện tập ở môn Lịch sử trường THPT Đặng Thai Mai 
• Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tiết học Lịch sử thông qua hoạt động Luyện tập. 

2. Phạm vi nghiên cứu 

– Đề tài được thực hiện từ năm học 2021 – 2022. Từ kết quả thu được đề tài được áp dụng trong năm học 2022 – 2023 và tiếp tục cho các năm học tiếp theo tại trường THPT Đặng Thai Mai. 

VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

Để thực hiện đề tài, tôi sử dụng phối hợp các phương pháp sau đây:   

• Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết về phương pháp dạy hoạt động luyện tập nói chung và trong dạy học môn Lịch sử nói riêng. 
• Phương pháp so sánh, đối chiếu, thống kê. 
• Phương pháp điều tra, thăm dò kết quả của giáo viên và học tập của học sinh. 
• Phương pháp thực nghiệm đối chứng giữa các nhóm học sinh khi áp dụng cách thức dạy hoạt động luyện tập  Bước 1.  Lập thư mục. 

Bước 2.  Đọc tài liệu và ghi chép tư liệu. 

Bước 3. Thu thập và xử lí tư liệu. 

Bước 4. Áp dụng thực tế và kiểm nghiệm vấn đề nghiên cứu. 

Bước 5. Giải quyết vấn đề và trình bày vấn đề nghiên cứu. 

VII. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ TRONG ĐỀ TÀI 

• Đa dạng hoá các hoạt động luyện tập trong tiết dạy học Lịch sử.  
• Tạo hứng thú học tập cho học sinh.  
• Nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử tại trường THPT. 

VIII. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 

– Giới thiệu một số hình thức hoạt động luyện tập tạo hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trong môn Lịch sử.