SKKN Dạy học phát triển năng lực học sinh thông qua hoạt động tự làm mô hình khi tìm hiểu kiến thức “cấu trúc tế bào”

MỤC LỤC 

MỤC LỤC ………………………………………………………………………………………………….. 1 

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ……………………………………………………………………… 2 

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ……………………………………………………………………………… 3 1. Lý do chọn đề tài ……………………………………………………………………………………… 3 2. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm ………………………………………………………….. 4 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………………………………………….. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ………………………………………………………………. 4

1. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………………………… 4 
2. Giả thuyết khoa học ………………………………………………………………………………….. 5 
3. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu của đề tài …………………………………………….. 5 

PHẦN II. NỘI DUNG ………………………………………………………………………………… 6 

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ………………………. 6

1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ……………………………………………………………………. 6 
2. Cơ sở lí luận ……………………………………………………………………………………………. 7 
3. Cơ sở thực tiễn của đề tài ………………………………………………………………………… 10 

1. GIẢI PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ LÀM MÔ HÌNH KHI DẠY 

HỌC CHỦ ĐỀ “CẤU TRÚC TẾ BÀO” PHẦN SINH HỌC TẾ BÀO- SINH 

HỌC 10 THPT …………………………………………………………………………………………. 15 

1. Thiết kế quy trình dạy học chủ đề bằng phương pháp mô hình hóa ………………. 15 2. Liệt kê các nội dung có thể áp dụng phương pháp tổ chức cho học sinh tự làm mô hình trong chủ đề “Cấu trúc tế bào” phần Sinh học tế bào – Sinh học 10 THPT

 ………………………………………………………………………………………………………………… 15 

1. Thiết kế hoạt động dạy học sử dụng phương pháp tổ chức học sinh tự làm mô 

hình khi dạy học chủ đề “Cấu trúc tế bào”. …………………………………………………… 16 

1. Thiết kế các tiêu chí và bộ công cụ kiểm tra, đánh giá HS trong chủ đề ………… 30 III. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM………………………………………………………………. 32 1. Mục đích và nhiệm vụ …………………………………………………………………………….. 32 

1. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ………………………………………………………………. 33 
2. Kết quả thực nghiệm và đánh giá ……………………………………………………………… 34 

• ÁP DỤNG SKKN TẠI CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ………………………………… 42 

• Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI ………………………………………………………………………. 42 

1. Lợi ích kinh tế xã hội ……………………………………………………………………………… 42 
2. Bài học kinh nghiệm ………………………………………………………………………………. 43 

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ………………………………………………….. 44 

1. Kết luận ………………………………………………………………………………………………… 44 
2. Kiến nghị ………………………………………………………………………………………………. 44 

TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………………………… 46 

PHỤ LỤC …………………………………………………………………………………………………. 47 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài Bước sang thế kỉ 21, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế xã hội đã đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho con người. Để chuẩn bị cho thế hệ trẻ đối mặt và đứng vững trước những thách thức của đời sống, giúp các em biết vận dụng tri thức, kĩ năng để giải quyết các vấn đề xảy ra trong cuộc sống và trở thành những công dân có ích cho xã hội, vai trò của giáo dục ngày càng được các quốc gia chú trọng và quan tâm đầu tư. Đổi mới, cải cách giáo dục đã được nhiều nước tiến hành và hầu hết đều theo xu thế giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. 

Xuất phát từ nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học, Nghị quyết số 29 NQ/ TW, Hội nghị Trung ương 8 khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu lên mục tiêu cụ thể “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”. Văn kiện khẳng định phải chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, học đi đôi với hành, lí luận gắn với thực tiễn. Như vậy định hướng cơ bản của việc đổi mới là chuyển từ dạy kiến thức sang dạy kĩ năng, phát huy tính chủ động và sáng tạo của người học. Xuất phát từ thực trạng dạy học ở các trường phổ thông nói chung, dạy học môn sinh học nói riêng, nhiều giáo viên đang dạy học theo lối truyền thống, có thay đổi phương pháp nhưng chưa đáng kể. Giáo viên chưa thường xuyên nghiên cứu để sử dụng các kĩ thuật, phương pháp dạy học mới. Bên cạnh đó, việc sử dụng thiết bị dạy học còn hạn chế  do thiết bị dạy học còn thiếu, một số thiết bị tại phòng thí nghiệm chưa được sử dụng hiệu quả. Vì vậy, hầu hết việc dạy học Sinh học tại các trường THPT hiện nay chưa phát huy được tính tích cực, chủ động cho học sinh. Các em còn khó khăn khi giải quyết với các tình huống xảy ra trong cuộc sống.  

Là những giáo viên công tác giảng dạy nhiều năm ở một trường miền núi của tỉnh Nghệ An, nhận thấy đổi mới là cần thiết, là cấp bách. Chúng tôi đã tìm tòi, mạnh dạn áp dụng nhiều hình thức, nhiều kĩ thuật, phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực cho học sinh. Trong đó, tổ chức dạy học thông qua hoạt động hướng dẫn học sinh tự làm mô hình để tìm hiểu kiến thức là một trong các phương pháp vô cùng hiệu quả. 

Vì vậy, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Dạy học phát triển năng lực học sinh thông qua hoạt động tự làm mô hình khi tìm hiểu kiến thức “Cấu trúc tế bào” – Sinh học 10 THPT” với mong muốn được chia sẻ một số kinh nghiệm khi sử dụng mô hình tự làm trong dạy học môn Sinh học 

2. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm 

Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn, đề xuất một số kinh nghiệm thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh  bằng phương pháp tự làm mô hình khi tìm hiểu chủ đề “Cấu trúc tế bào” Sinh học 10 THPT, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các nhà trường. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu cơ sở lý luận về phương pháp sử dụng mô hình, các hình thức tổ chức và quy trình vận dụng phương pháp sử dụng mô hình trong dạy học Sinh học trường THPT. 

Khảo sát, nghiên cứu, đánh giá về thực trạng vận dụng phương pháp sử dụng mô hình nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh trong môn Sinh học ở các trường THPT trên địa bàn huyện Anh Sơn. Từ đó đề xuất một số giải pháp thực hiện. 

Phân tích cấu trúc nội dung chủ đề “Cấu trúc tế bào” Sinh học 10, đề xuất những nội dung có thể vận dụng phương pháp sử dụng mô hình. 

Thiết kế các hoạt động học tập theo phương pháp hướng dẫn học sinh tự làm mô hình trong chủ đề “Cấu trúc tế bào”. 

Thực nghiệm sư phạm trong dạy học chủ đề “Cấu trúc tế bào” Sinh học 10, để kiểm chứng giả thuyết hiệu quả của đề tài và có thể áp dụng dạy học môn sinh học ở trường THPT. 

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

4.1. Đối tượng nghiên cứu 

• Phương pháp dạy học tổ chức học sinh học tập thông qua hoạt động  tự làm mô hình khi tìm hiểu chủ đề “Cấu trúc tế bào” Sinh học 10. 

4.2. Phạm vi nghiên cứu 

• Nội dung: Nghiên cứu các hoạt động học tập, tổ chức  cho học tự làm mô hình khi tìm hiểu kiến thức chủ đề “Cấu trúc tế bào” Sinh học 10. – Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho học sinh khối 10 tại các trường THPT trong huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. 
• Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 10 tại đơn vị công tác trong 2 năm học 2020 -2021 và 2021 – 2022. 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết.