SKKN Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn trong tiết luyện tập – Giải bài toán bằng cách lập phương trình – Đại số 8

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài

Trong sự phát triển của xã hội, luôn cần đến những con người có tri thức, năng động, sáng tạo,…điều này càng trở cấp thiết hơn khi chúng ta đang sống ở thế kỉ XXI, thế kỉ của hội nhập và phát triển, con người được tiếp cận với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật, đòi hỏi trên cơ sở hệ thống tri thức khoa học, cần phải nhạy bén, năng động trước hoàn cảnh với những động cơ, nhu cầu và khát vọng lành mạnh…Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học…”

Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy nhiều năm, tiếp thu nhiều lần đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), song bản thân nhận thấy những phương pháp đổi mới ấy vẫn chưa gây hứng thú học tập cho học sinh. Trăn trở về vấn đề này, tôi đã tích cực nghiên cứu nội dung SGK các môn học khác, tài liệu đổi mới PPDH, tham gia các đợt học chuyên đề, sinh hoạt cụm chuyên môn, tổ chuyên môn, đặc biệt tích cực dự giờ các đồng nghiệp, kể cả cùng ban và trái ban. Tôi nhận thấy, trong mỗi môn học, ngoài những kiến thức của môn học đó, còn có kiến thức liên quan đến môn học khác. Nếu không sử dụng kiến thức tổng hợp liên môn của nhiều môn học thì khó có thể giải thích, truyền thụ một cách đầy đủ cho học sinh. 

Có thể nói dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn là hình thức dạy học tạo cơ hội cho học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống, vận dụng giải quyết nhiều tình huống xảy ra trong thực tiễn. Đồng thời giúp các em phát triển kĩ năng giao tiếp, hợp tác và học tập độc lập.Tuy nhiên hiện nay việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn còn rất mới mẻ và gặp nhiều khó khăn. Do đó việc nghiên cứu và áp dụng hình thức dạy học này ở nhiều nhà trường còn rất ít.

Xuất phát từ những lý do trên, trong năm học qua tôi đã thử nghiệm và thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng dạy học, góp phần đổi mới PPDH đúc rút thành kinh nghiệm “Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn trong tiết luyện tập- giải bài toán bằng cách lập phương trình- đại số 8, góp phần đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS Nga Thủy” 

2. Mục đích nghiên cứu

– Hiểu được ý nghĩa của dạy học tích hợp liên môn để từ đó vận dụng vào quá trình giảng dạy.

– Giúp giáo viên không ngừng trau dồi kiến thức ở nhiều lĩnh vực, bộ môn khác nhau để có một phông kiến thức sâu rộng đủ để đáp ứng với những đòi hỏi ngày càng cao của dạy học hiện nay.

– Giúp học sinh hứng thú với những tiết học hơn, dễ hiểu và hiểu sâu nội dung bài học. Đặc biệt các em sẽ có những chuyển biến rõ rệt trong vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn, tăng cường khả năng tự học, tự nghiên cứu.

3. Đối tượng nghiên cứu

– Tài liệu dạy học tích hợp liên môn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

– Chương trình Toán THCS.

– Học sinh khối 8 Trường THCS Nga Thủy năm học ………….

4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp thực nghiệm, thu thập thông tin theo nhóm.

– Phương pháp vấn đáp, trò chuyện, quan sát.

– Phương pháp khảo sát thực nghiệm, tổng hợp.

1. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm

Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. Dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung, khái niệm, tư tưởng chung, những chủ đề giao thoa giữa các môn học với nhau, tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau làm cho nội dung học trong chủ đề có ý nghĩa hơn, thực tế hơn và học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.

Tại diễn đàn giáo dục ngày 02/11/2013. Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển cho biết: “Dạy học liên môn sẽ mang lại nhiều lợi ích như giúp học sinh áp dụng được nhiều kỹ năng, nền tảng kiến thức tích hợp giúp việc tìm kiếm thông tin nhanh hơn, khuyến khích việc học sâu và rộng, thúc đẩy thái độ học tập tích cực đối với học sinh”

Theo báo cáo kết quả của nhóm nghiên cứu thuộc Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam trong Hội thảo “Dạy học tích hợp- Dạy học phân hóa trong chương trình giáo dục phổ thông” được Bộ GD-ĐT tổ chức vào tháng 12/2012. Phương án tích hợp đã được đề xuất cho việc phát triển chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam sau 2015 ở cả ba cấp học. Đối với cấp trung học cơ sở, tương tự như chương trình hiện hành tăng cường tích hợp trong nội bộ môn học Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ, Công nghệ, Giáo dục công dân, Sinh học … và lồng ghép các vấn đề như môi trường, biến đổi khí hậu, kĩ năng sống,… vào các môn học và hoạt động giáo dục. Hai môn học mới được phát triển: Một là môn Khoa học tự nhiên được xây dựng trên cơ sở môn Vật lý, Hóa học, Sinh học trong chương trình hiện hành; Hai là môn Khoa học xã hội được xây dựng trên cơ sở các môn học Lịch sử, Địa lý trong chương trình hiện hành và thêm một số vấn đề xã hội.

Để khuyến khích giáo viên, học sinh sáng tạo, thực hiện dạy và học theo chủ đề, chủ điểm có nội dung liên quan đến nhiều môn học, tăng cường khả năng tự học, tự nghiên cứu và thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết, thực hành trong nhà trường với thực tiễn đời sống. Từ năm học 2013-2014, Bộ GD& ĐT đã tổ chức cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn dành cho học sinh trung học và Cuộc thi dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho giáo viên trung học.

Với những căn cứ nêu trên cho thấy dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn là một trong những hình thức dạy học tích cực, thiết thực, đem lại hiệu quả cao cho người học và người dạy. 

2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Thực trạng về nội dung chương trình SGK hiện nay

SGK thiết kế nặng, không liên thông giữa các môn học, cấp học, dẫn đến sự trùng lắp một số kiến thức giữa các cấp học, môn học. 

Biên soạn theo hướng nặng về cung cấp kiến thức để thi cử, ít chú trọng vấn đề bồi dưỡng năng lực cho học sinh.

Thể hiện dưới hình thức một môn khoa học, nhiều bài học khô khan, một số kiến thức hàn lâm không gắn liền với thực tiễn đời sống.

2.2. Thực trạng về vấn đề dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn ở trường THCS Nga Thủy trong những năm học qua

Đối với nhà trường

Trang thiết bị phục vụ cho công tác dạy học tích hợp liên môn còn thiếu thốn: Tài liệu về liên môn cho giáo viên chưa có; phòng học chức năng không đủ, lại đã xuống cấp. 

Do chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết về các nội dung liên quan đến dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn nên nhà trường còn lúng túng trong khâu chỉ đạo chung.