SKKN Đổi mới một số hình thức kiểm tra đánh giá qua dạy học chủ đề Kí Việt Nam hiện đại

1. MÔ TẢ SÁNG KIẾN  

• Tình trạng các giải  pháp đã biết  

Trong chương trình Ngữ văn lớp 12 bên cạnh những thể loại thơ, truyện, kịch… thì sách giáo khoa còn đưa vào 2 tác phẩm kí tiêu biểu, nổi bật là Người lái đò Sông Đà của Nguyễn Tuân thuộc loại tùy bút và Ai đã đặt tên cho dòng sông? của Hoàng Phủ Ngọc Tường thuộc loại bút kí. Đây là 2 tác phẩm hay của những cây bút lớn có vị trí trong nền văn học Việt Nam. Trong chương trình ngữ văn trung học phổ thông các em chỉ được học có 3 tác phẩm kí: Vào phủ chúa Trịnh (kí sự) của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác năm lớp 11 và 2 tác phẩm này ở chương trình lớp 12. Vì vậy, so với các tác phẩm thuộc thể loại thơ, truyện, kịch thì kí là 1 thể loại có nhiều sự lạ lẫm và tương đối khó đối với cả giáo viên và học sinh. Kí là thể văn viết về những người thật, việc thật tuy nhiên nét độc đáo của kí là ở cách nhà văn tái hiện những sự việc đó một cách sinh động, hấp dẫn trong tác phẩm của mình. Vì vậy bên cạnh việc tôn trọng sự thật thì yếu tố liên tưởng, tưởng tượng, cái tôi tài hoa, giàu cảm xúc của nhà văn cũng là yếu tố quan trọng làm nên sức hấp dẫn của thể kí.  Để hướng dẫn học sinh cảm nhận cái tôi độc đáo của các tác giả trong tác phẩm kí quả thực là một việc không dễ. Thế nên việc dạy các tác phẩm này như thế nào để có hiệu quả luôn là mối quan tâm, trăn trở của nhiều giáo viên. Bên cạnh việc tìm các phương pháp dạy học thích hợp, phát huy được năng lực học sinh thì việc xây dựng những công cụ kiểm tra đánh giá phù hợp trong bài học kí cũng góp một phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng dạy học những tác phẩm này. Nó sẽ giúp giáo viên thu nhận thông tin và có sự điều chỉnh cách dạy phù hợp, kịp thời nhằm giúp nâng cao hiệu quả dạy học. 

Từ những lí do trên, tôi đã mạnh dạn đề lựa chọn sáng kiến “Đổi mới một số hình thức kiểm tra, đánh giá qua dạy học chủ đề kí Việt Nam hiện đại lớp 12”. Hi vọng sáng kiến sẽ giúp cho giáo viên chủ động hơn trong việc thực hiện đổi mới kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học và góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học từ đó từng bước nâng cao chất lượng dạy học chủ đề Kí Việt Nam hiện đại nói riêng và môn Ngữ văn trong nhà trường nói chung. 

• Nội dung các giải pháp đề nghị công nhận  – Mục đích của giải pháp: 

+  Thiết kế được bộ công cụ kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực qua dạy học chủ đề Kí Việt Nam hiện đại lớp 12. Từ đó cung cấp cho giáo viên bộ công cụ để tiến hành kiểm tra đánh giá việc học tập của học sinh một cách thuận lợi, hiệu quả. Đồng thời nó cũng tích cực hóa hoạt động học tập của người học sinh.. 

+ Vận dụng kiến thức trong ôn thi THPTQG để xét tuyển vào Đại học, Cao đẳng; các đề ôn luyện học sinh giỏi.  

– Tính mới của giải pháp:   

+ Tính mới: 

Thứ nhất : Đa dạng hóa các hình thức, công cụ kiểm tra đánh giá học sinh trong các giờ học. Nắm bắt được kịp thời năng lực học của các em để có phương án điều chỉnh việc dạy và học cho phù hợp với từng đối tượng học sinh vì sự tiến bộ của người học. 

Thứ hai: Tiết kiệm được thời gian trong việc dạy học trên lớp và chấm bài kiểm tra ở nhà. Giờ học diễn ra sôi nổi và hứng thú với học sinh hơn tránh được những giờ văn nặng nề, nhàm chán. 

Thứ ba: Học sinh có thể tự đánh giá năng lực của bản thân và đánh giá kết quả của bạn để từ đó điều chỉnh việc học tập sao cho đạt kết quả tốt hơn. 

Thứ tƣ:  Học sinh có thể đánh giá ngược lại đối với giáo viên để có được sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học .Học sinh được rèn luyện năng lực tự học, tự chủ, năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo, năng lực giao tiếp, hợp tác – những năng lực chung của người học cần được hình thành, phát triển trong chương trình giáo dục phổ thông mới. +  Sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ. 

– Nội dung giải pháp: Sáng kiến gồm 3 phần : Phần I – Mở đầu, phần II – Nội dung, Phần III – Kết luận và khuyến nghị, trong đó nội dung chính của sáng kiến là: Đổi mới một số hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học chủ đề Kí Việt Nam hiện đại lớp 12 qua thiết kế một số bộ công cụ kiểm tra.  

• Xác định mục tiêu kiểm tra đánh giá 

Kiểm tra, đánh giá nhằm cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, có giá trị về mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực và những tiến bộ của học sinh trong suốt quá trình học tập chủ đề thông qua việc hình thành và phát triển các kĩ năng đọc, viết, nói, nghe. Từ đó góp phần điều chỉnh các hoạt động dạy học bảo đảm sự tiến bộ của từng học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục. 

1.1. Xác định yêu cầu cần đạt của chủ đề 

Khi dạy học chủ đề Kí Việt Nam hiện đại cần dựa vào yêu cầu cần đạt của chương trình như sau: 

ĐỌC: 

• Nhận biết và phân tích được đề tài, chủ đề, một số yếu tố của tác phẩm  như: yếu tố tự sự, nhân vật, ngôn ngữ, cái tôi trữ tình của tác giả. 
• Nhận biết và đánh giá được tư tưởng, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản . 
• Nhận diện được phong cách nghệ thuật của nhà văn 
• So sánh được hai văn bản văn học viết cùng đề tài ở các giai đoạn khác nhau; liên tưởng, mở rộng vấn đề để hiểu sâu hơn văn bản được đọc 
• Vận dụng được kinh nghiệm đọc hiểu để trải nghiệm về cuộc sống và hiểu biết về cuộc sống, con người, thiên nhiên Việt Nam …Từ đó nhận xét, đánh giá tư tưởng nghệ thuật của văn bản. 
• Nêu được những thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm hoặc cách nhìn đối với con người lao động, thiên nhiên đất nước của bản thân sau khi đọc tác phẩm. 
• Có thể tự đọc được các bài kí Việt Nam hiện đại trong và ngoài chương trình.. 

VIẾT: 

• Viết được văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học; nêu và nhận xét về nội dung, một số nét nghệ thuật đặc sắc. 
• Viết bài giới thiệu về một tác giả đã học. 

NÓI VÀ NGHE 

• Biết trình bày ý kiến đánh giá, bình luận một vấn đề xã hội; kết cấu bài có ba phần rõ ràng, có nêu và phân tích, đánh giá các ý kiến trái ngược; sử dụng kết hợp phương tiện ngôn ngữ với các phương tiện phi ngôn ngữ một cách đa dạng. 
• Biết giới thiệu một tác phẩm nghệ thuật theo lựa chọn cá nhân. 

Từ yêu cầu cần đạt này xây dựng mục tiêu dạy học cụ thể cho chủ đề như sau: 

HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CÁC NĂNG LỰC 

* NĂNG LỰC ĐẶC THÙ: phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học thông qua đọc, viết, nói và nghe như sau: 

ĐỌC: 

Đọc hiểu được các văn bản kí Việt Nam hiện đại được học (Người lái đò Sông Đà – Nguyễn Tuân; Ai đã đặt tên cho dòng sông? – Hoàng Phủ Ngọc Tường) và các văn bản kí hiện đại đọc mở rộng khác theo đặc trưng thể loại, cụ thể: 

• Nhận biết và phân tích được đề tài, chủ đề, một số yếu tố của tác phẩm kí hiện đại như: yếu tố tự sự, nhân vật, điểm nhìn trần thuật, ngôn ngữ, cái tôi trữ tình của tác giả. 
• Nhận biết và đánh giá được tư tưởng, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản . 
• Nhận diện được phong cách nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân trong Người lái đò Sông Đà và Hoàng Phủ Ngọc Tường trong Ai đã đặt tên cho dòng sông? 
• Nêu được những thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm hoặc cách nhìn đối với con người lao động, thiên nhiên đất nước của bản thân sa