SKKN Đưa kĩ năng sống vào các hoạt động giáo dục đối với học sinh lớp 2

1. Mở đầu

1. 1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm nay gần đây Bộ Giáo dục và Đào tạo chú trọng đến việc dạy kĩ năng sống cho học sinh là một trong những tiêu chí đánh giá: “Trường học thân thiện – học sinh tích cực”. Trên tinh thần đó, tôi nhận thấy rằng: xuất phát từ những yêu cầu dạy học hiện nay để nâng cao giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là rất cần thiết, vì chính ở dưới mái trường Tiểu học các em học được nhiều điều hay, lẽ phải, biết xử lí những tình huống gặp phải. Nhà trường trở nên là ngôi nhà thân thiện, học sinh tích cực học tập rèn luyện, giáo dục con người phát triển cả về Đức – Trí – Thể – Mỹ. Đây cũng là một nhiệm vụ quan trọng đối với các thầy, cô giáo. Với học sinh lớp 1 và lớp 2, là giai đoạn đầu tiên hình thành nhân cách cho các em, giúp cho các em có một kĩ năng sống tốt cho tương lai sau này và đó cũng là một vấn đề mà xã hội hiện nay hết sức quan tâm. Giáo dục các em cách tiếp cận những kĩ năng sống, đó là: Học để biết, Học để làm, Học để tự khẳng định mình và học để chung sống.
Phương pháp giáo dục trong các nhà trường Tiểu học đã được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích hợp vào một số môn học trong trường Tiểu học như Tiếng Việt, Đạo đức,TNXH,… và các hoạt động giáo dục thực tiễn trong nhà trường; việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn được thực hiện thông qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo dục bảo vệ môi trường; Giáo dục phòng chống HIV/AIDS; Giáo dục phòng chống ma tuý; Giáo dục phòng tránh tai nạn, thương tích, phòng chống đuối nước…Đặc biệt, rèn kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua: “Xây dựng trường học thân thiên, học sinh tích cực”.
Nâng cao chất lượng dạy kĩ năng sống cho học sinh là điều rất cần thiết đặc biệt với trẻ tiểu học, khi bắt đầu đi học cũng là lúc trẻ bắt đầu tiếp xúc với xã hội rất cần hoàn thiện và phát triển các kĩ năng sống cho riêng mình. Chính những kĩ năng sống các em tiếp nhận được những năm đầu tiên đi học sẽ theo các em suốt cả cuộc sống sau này. Ngay từ Tiểu học các em có những kĩ năng tốt, cuộc sống sau này sẽ rộng mở với các em hơn. Nếu ngược lại, sau này các em sẽ rất khó khăn để sửa chữa những kĩ năng sống không tốt và gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Trong thực tế hiện nay dạy kĩ năng sống của các em ở trường tiểu học còn nhiều hạn chế. Bởi vậy, việc nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là yêu cầu bức thiết. Nhận thức rõ tầm quan trọng và sự cần thiết của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông nói chung, học sinh Tiểu học nói riêng, tôi đã mạnh dạn đi sâu nghiên cứu đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 ”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.
– Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng phù hợp.
– Hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống cần phòng tránh và hoạt động hằng ngày.
– Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình để các em phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
– Nghiên cứu tâm lý lứa tuổi học sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 2. Vì ở lứa tuổi này các em rất vô tư, hồn nhiên nhưng sự chú ý chưa cao.
– Nghiên cứu, tìm hiểu kĩ năng sống của các em học sinh lớp 2 được chia thành hai nhóm sau đây:
* Nhóm 1: Kĩ năng giao tiếp, hòa nhập:
+ Các em có khả năng giới thiệu về bản thân, gia đình, người thân, bạn bè, thầy cô…
+ Các em biết cách chào hỏi khi gặp mặt, khi chia tay ở bất cứ thời điểm nào trong sinh hoạt hàng ngày.
+ Các em biết nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp với tình huống giao tiếp đơn giản.
+ Các em biết giúp đỡ, chia sẻ với mọi người phù hợp với khả năng.
* Nhóm 2: Kĩ năng trong học tập, lao động, vui chơi, giải trí:
+ Kĩ năng nghe, đọc, nói, viết.
+ Kĩ năng quan sát, bày tỏ ý kiến.
+ Kĩ năng giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh nơi công cộng.
+ Kĩ năng biểu hiện thái độ tình cảm; bày tỏ tình cảm sở thích; kiềm chế thói hư tật xấu có hại cho bản thân, người khác.
+ Kĩ năng hoạt động nhóm trong học tập, vui chơi và lao động.
+ Kĩ năng phòng tránh các trò chơi nguy hiểm, phòng tránh các tai nạn đuối nước, thực hiện tốt luật an toàn giao thông…
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã lựa chọn và đưa ra các nhóm phương pháp chính sau:
– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế.
– Phương pháp thống kê.
– Phương pháp quan sát.
– Phương pháp phỏng vấn.
– Phương pháp so sánh.
– Phương pháp thực hành.
– Phương pháp phân tích, tổng hợp.
– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.

2. Nội dung
2.1. Cơ sở lý luận
Nhà tâm lí học Ba Lan Krytyna SkarZyska nói:“ Sự thành công của mỗi người chỉ có 15% là dựa vào kĩ thuật chuyên ngành, còn 85% là dựa vào quan hệ giao tiếp và tài năng xử thế của mỗi người”
Chính vì vậy, việc giáo dục cho học sinh kĩ năng giao tiếp, tài năng, ứng xử cho mỗi học sinh rất quan trọng. Chúng ta ai cũng biết: Kĩ năng sống là một trong những kĩ năng mà con người có được thông qua giảng dạy hoặc kinh nghiệm trực tiếp được sử dụng để xử lý những vấn đề, câu hỏi thường gặp trong cuộc sống hàng ngày của con người. Kĩ năng sống còn là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, làm cho cá nhân mỗi học sinh vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống.
Câu hỏi đặt ra với tôi là: Vì sao phải nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ? Bởi vì: Đối với học sinh tiểu học, kỹ năng sống bao gồm: tính cách, nhu cầu, nhận thức, tình cảm, sự phát triển của năng khiếu. Nhận thức của học sinh ảnh hưởng rất lớn đến phát triển nhân cách, ảnh hưởng đến sự hình thành và rèn luyện kỹ năng sống. Sự nhận thức đúng đắn sẽ giúp các em có được kiến thức vận dụng trong cuộc sống, sinh hoạt, giao tiếp, ứng xử phù hợp với yêu cầu chuẩn mực xã hội. Một đặc điểm quan trọng trong lứa tuổi tiểu học là tính hay bắt chước. Tính bắt chước là con dao “hai lưỡi”, vì trẻ em bắt chước cái tốt cũng nhiều, cái xấu cũng lắm. Chính vì vậy những tính cách hành vi xung quanh là môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách, hành vi ứng xử của trẻ. Các em thường bắt chước những cử chỉ, tác phong của thầy cô giáo mình, ở trường các em tiếp xúc với bạn bè, tập thể nhóm bạn, tổ, lớp. Chính vì vậy, tôi đã hướng dẫn các em những hoạt động học với sự thoả mãn nhu cầu chơi, giao tiếp của các em: “Học mà chơi, chơi mà học”. Qua đó các em sẽ hăng hái say mê học tập, tự tin, thoải mái khi giao tiếp với bạn bè, mọi người xung quanh.
2.2. Thực trạng của việc rèn kĩ năng sống trong trường Tiểu học.
* Về phía nhà trường:
Trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn nằm ở trung tâm Thị Trấn Nga Sơn. Năm học: ………… có 16 lớp với 525 học sinh. Trong hoạt động chuyên môn dạy và học nhà trường luôn cải tiến nâng cao chất lượng giảng dạy, phát huy tính tích cực của học sinh. Đặc biệt Nhà trường luôn chú trọng: Nâng cao chất lượng rèn kỹ năng sống cho học sinh. Nhà trường coi đây là một yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Tập thể giáo viên luôn tâm huyết với nghề không ngừng rèn luyện, giáo dục nhân cách cho học sinh, thường xuyên quan tâm đến đời sống, tâm tư tình cảm của học sinh. Yêu cầu đặt ra là như vậy nhưng kết quả của việc nâng cao chất lượng rèn kỹ năng sống cho học sinh vẫn chưa thực sự đáp ứng với yêu cầu phát triển của xã hội hiện nay.

* Về phía giáo viên:
– Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy: Một số giáo viên tuổi đời còn ít, kinh nghiệm giáo dục kỹ năng sống cho học sinh còn hạn chế. Một số ít giáo viên tuổi cao, nên khó tiếp cận đổi mới phương pháp, trong dạy học chỉ chú trọng về dạy kiến thức, quan tâm chưa nhiều đến việc giáo dục kĩ năng sống dẫn đến một bộ phận học sinh thiếu hụt hiểu biết về môi trường xung quanh và cách ứng xử cần thiết trong cuộc sống. Trong quá trình dạy giáo viên rất nhiệt tình nhưng chỉ biết làm máy móc theo đề cương hướng dẫn cũng hỏi đáp, giao tiếp, thảo luận… nhưng không có sự thay đổi sâu sắc về những suy nghĩ trong các em.
– Giáo viên còn chưa biết huy động hết thế mạnh từ các tổ chức đoàn thể trong xã hội cùng tham gia vào việc giáo duc kỹ năng sống cho học sinh.
* Về phía học sinh và phụ huynh.
– Các em còn nhỏ tuổi nên được bố mẹ, người lớn cưng chiều nên các em thường hành động theo ý thích của bản thân, còn ít tuân theo sự chỉ bảo của người lớn. Số đông các em không tham gia lao động, không biết làm việc nhà cũng như việc ở trường, chưa biết quét lớp, quét sân trường, dọn vệ sinh. Có em khi ăn, khi ngủ hay vệ sinh cá nhân còn chưa tự mình làm được mà phải bố mẹ, ông bà, người thân phục vụ…
– Nhiều học sinh thiếu kĩ năng giao tiếp, có em không có kĩ năng chào hỏi, xin lỗi, nhiều em nhút nhát không dám nói, không dám bày tỏ ý kiến trước đông người. Có nhiều em hiếu động, chơi những trò chơi nguy hiểm không kiểm soát được