SKKN Giải pháp tiếp cận với dạy và học song ngữ bộ môn Toán

I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG

Tên sáng kiến:

“Giải pháp tiếp cận với dạy và học song ngữ bộ môn Toán

trong Trường THPT không chuyên”

Lĩnh vực áp dụng: Giáo dục

Thời gian áp dụng: Năm học 2020 – 2021; 2021 – 2022; 2022 – 2023.

II. NỘI DUNG

1. GIẢI PHÁP CŨ THƯỜNG LÀM

1.1. Thực trạng

Cùng với sự phát triển của xã hội, ngoại ngữ đang dần trở nên phổ biến và chiếm vai trò quan trọng trong chính đời sống của chúng ta. Không khó để thấy rằng, hiện nay ngay từ cấp học tiểu học, trung học cơ sở, khá nhiều học sinh được định hướng tiếp xúc với tiếng Anh thông qua các cuộc thi toán bằng tiếng Anh như Violympic Toán Tiếng Anh, SEAMO… Hơn nữa, nhu cầu đi du học của các em học sinh hiện nay cũng rất lớn. Chính vì lẽ đó, học toán song ngữ đang dần trở nên phổ biến hơn trên cả nước.

Tuy nhiên, ở cấp học Trung học phổ thông, việc dạy học Toán bằng tiếng Anh còn khá nhiều hạn chế. Một phần do áp lực đến từ việc tập trung cho các môn học trong kì thi Tốt nghiệp Trung học phổ thông mà học sinh đã không dành được quá thời gian cho việc này, một phần do còn hạn chế về khả năng ngoại ngữ đến từ cả hai phía thầy và trò; và một lí do nữa đó là do đặc thù của môn Toán nói riêng và các môn khoa học tự nhiên nói chung khô khan, chưa gây được hứng thú học tập cho học sinh.

Học Toán bằng tiếng Anh sẽ yêu cầu học sinh phải vận dụng rất nhiều kỹ năng như đọc – hiểu, phân tích vấn đề và tư duy logic. Qua đó giúp các em học sinh có thể phát triển được cách tư duy của mình tốt hơn. Đồng thời, thông qua quá trình trao đổi với thầy cô, bạn bè, khả năng giao tiếp của học sinh cũng được cải thiện đáng kể. Vì vậy, việc lồng ghép một số hoạt động dạy học bằng tiếng Anh trong dạy học môn Toán là một yêu cầu cấp thiết. Việc này giúp cả giáo viên và học sinh cải thiện khả năng ngoại ngữ, đồng thời góp phần phát triển tư duy cho học sinh, giúp học sinh có công cụ để tìm hiểu các kiến thức, tài liệu về môn Toán bằng tiếng Anh, từ đó nâng cao khả năng tự học và trình độ của mình.

Trong quá trình dạy học môn Toán, chúng tôi đã tích cực tăng cường việc lồng ghép một số hoạt động bằng tiếng Anh để giúp học sinh hứng thú với tiết học, qua đó tạo động lực và thêm yêu thích môn Toán hơn.

Trước đây, trong quá trình dạy học môn Toán, chúng tôi đã tiến hành dạy học theo phương pháp giảng dạy thuần túy bằng tiếng việt dưới sự hỗ trợ của máy chiếu, các phần mềm như powerpoint, GeoGebra,… Cụ thể như sau:

– Xây dựng giáo án word và bài giảng điện tử powerpoint theo chuẩn kiến thức.

– Giảng dạy trên lớp hoàn toàn bằng tiếng việt, không có sự lồng ghép các hoạt động bằng tiếng Anh.

– Trong một số tiết học, khi giao nhiệm vụ nghiên cứu một vấn đề nào đó cho các nhóm học sinh, đơn thuần chỉ yêu cầu các em báo cáo sản phẩm bằng tiếng việt.

Những cách làm này có ưu điểm:

– Đơn giản, giáo viên nào cũng có thể tiến hành.

– Học sinh nào nghe cũng hiểu được do sử dụng tiếng việt để giảng dạy.

1.2. Hạn chế của giải pháp cũ

a) Đối với giáo viên

– Nguồn học liệu phục vụ quá trình giảng dạy đôi khi không được phong phú. Như chúng ta đã biết, có rất nhiều nguồn tài liệu bằng tiếng Anh rất hay và bổ ích, hoặc có những video phục vụ cho một số hoạt động bằng tiếng Anh mà nếu tìm hiểu bằng tiếng việt thì lại hạn chế và nhiều khi là không có.

– Khi không được trau dồi hằng ngày, khả năng ngoại ngữ của chính giáo viên sẽ bị mai một. Vậy khi muốn tìm hiểu về một tài liệu nào đó bằng tiếng Anh để nâng cao năng lực chuyên môn sẽ rất khó khăn.

– Nhiều trường hợp khó tạo được hứng thú học tập cho học sinh, các tiết học rất dễ bị nhàm chán.

b) Đối với học sinh

– Học sinh không được phát huy hết năng lực của bản thân, bị hạn chế phát triển năng lực của bản thân hoặc không phát hiện được khả năng tiềm ẩn của bản thân.

– Khi làm các bài báo cáo thuyết trình theo nhóm, nếu sử dụng tiếng việt thì trong một số trường hợp các em học sinh sẽ gặp khó khăn trong khâu tìm hiểu kiến thức, minh chứng.

1.3. Yêu cầu đặt ra cho giải pháp mới

Để đáp ứng được sự phát triển thời đại ngày nay, để tăng hiệu quả và chất lượng giảng dạy môn học, việc lồng ghép việc dạy học một số hoạt động bằng tiếng Anh trong các giờ học đang trở thành điều cần thiết hơn lúc nào hết. Với điều kiện cơ sở vật chất tại trường chúng tôi tương đối tốt, với 100% các lớp được trang bị máy chiếu, tivi, loa đài phục vụ cho việc học; đó là cơ hội để mỗi giáo viên cần phải “thay đổi” bản thân, mang đến những tiết học thật sự bổ ích, giúp cho các em học sinh phát huy được năng lực của mình, thêm yêu thích môn học, hình thành được các kĩ năng cần thiết cho việc học tập, cho cuộc sống sau này. Vì vậy, nhiệm vụ đặt ra cho mỗi giáo viên chúng tôi đó là, cần phải tích cực học tập nâng cao trình độ chuyên môn, ngoài ra cũng phải hăng say học hỏi việc ứng dụng công nghệ thông tin, để đưa vào những tiết học. Và đặc biệt là việc tích cực tăng cường việc lồng ghép một số hoạt động bằng tiếng Anh để giúp học sinh hứng thú với tiết học, qua đó tạo động lực và giúp học sinh thêm yêu thích môn Toán hơn, nâng cao hiệu quả và chất lượng giờ dạy.

2. GIẢI PHÁP CẢI TIẾN

2.1 MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA GIẢI PHÁP MỚI

Môn Toán trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 được xây dựng bảo đảm tính tinh giản, thiết thực, hiện đại. Ngoài ra, nội dung chương trình môn Toán cũng chú trọng tính ứng dụng thiết thực, gắn kết với đời sống thực tế và các môn học khác, đặc biệt với các môn học thuộc lĩnh vực giáo dục STEM (liên môn Toán, khoa học, kĩ thuật), gắn với xu hướng phát triển hiện đại của kinh tế, khoa học, đời sống xã hội và những vấn đề cấp thiết có tính toàn cầu (như biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, giáo dục tài chính…). Toán và khoa học là các kiến thức thay đổi cơ động, nhanh chóng nhất, cả hai đều đóng góp ý nghĩa cho sự phát triển của đất nước. Hầu hết các phát minh, các công trình khoa học trong Toán học và khoa học đều được trình bày bằng tiếng Anh. Việc tăng cường lồng ghép một số hoạt động dạy học bằng tiếng Anh sẽ thúc đẩy việc lĩnh hội kiến thức khoa học của học sinh, đồng thời đối với bản thân mỗi giáo viên như chúng tôi đã có sự thay đổi đầy trách nhiệm trong việc tự nâng cao năng lực ngoại ngữ và trình độ chuyên môn để mang đến những tiết học hiệu quả, bổ ích cho học sinh.

Sau khi nhận thức được sự cần thiết của việc dạy học Toán bằng tiếng Anh, nên chúng tôi đã cố gắng, tích cực lồng ghép một số hoạt động dạy và học bằng tiếng Anh trong một số tiết học phù hợp. Cụ thể chúng tôi đã triển khai theo các giải pháp sau:

GIẢI PHÁP 1: Thiết kế các hoạt động học tập sử dụng video hoặc trò chơi tiếng Anh

Trong quá trình giảng dạy, nhận thấy trong một số hoạt động học tập có những video bằng tiếng Anh thực sự hay và phù hợp; hay khi lồng ghép những trò chơi có câu hỏi bằng tiếng Anh thì nhiều em học sinh tỏ ra vô cùng hào hứng; và ngay cả bản thân giáo viên chúng tôi cũng có những ý tưởng xây dựng bài học hay hơn, trực quan hơn. Vì vậy, chúng tôi đã tăng cường khả năng tự học ngoại ngữ, đặc biệt là trau dồi về tiếng Anh chuyên ngành để phục vụ cho chính quá trình dạy học của bản thân. Và cụ thể chúng tôi đã triển khai giải pháp này như sau:

 Tìm kiếm các video tiếng Anh trên Youtube sao cho phù hợp với nội dung tiết học cụ thể.

 Cho học sinh xem video rồi yêu cầu học sinh trả lời một số câu hỏi liên quan đến nội dung video. Từ đó, giáo viên dẫn dắt khai thác nội dung kiến thức qua video đó.

 Giáo viên xây dựng hệ thống câu hỏi và thiết kế các trò chơi bằng tiếng Anh.

(PHỤ LỤC 1 – TRANG 13 – 18)

GIẢI PHÁP 2: Cung cấp các thuật ngữ Toán học trong bài học bằng tiếng Anh

Khác với việc học thuần túy môn tiếng Anh, khi dạy học Toán bằng tiếng Anh trong một số hoạt động, có nhiều thuật ngữ thuộc chuyên ngành mà nếu không được giới thiệu, cung cấp thì học sinh sẽ gặp nhiều khó khăn trong quá trình tiếp nhận kiến thức và không có công cụ phục vụ quá trình tìm hiểu kiến thức để chuẩn bị các bài thuyết trình cũng như tự tìm hiểu thêm. Vì vậy, để đạt được hiệu quả tốt nhất khi dạy học Toán bằng tiếng Anh trong các hoạt động, chúng tôi đã tiến hành việc lồng ghép cung cấp hệ thống các thuật ngữ Toán học bằng tiếng Anh cho học sinh. Cụ thể chúng tôi đã triển khai giải pháp như sau:

 Nêu định nghĩa, khái niệm, phát biểu định lí dạng song ngữ, tức là nêu định nghĩa, khái niệm hay phát biểu định lí bằng tiếng Việt trước, sau đó phát biểu bằng tiếng Anh tương ứng.

 Nhấn mạnh vào các thuật ngữ Toán học bằng tiếng Anh quan trọng trong bài học.

 Hỗ trợ học sinh các thuật ngữ Toán học bằng tiếng Anh khi học sinh chưa rõ về thuật ngữ đó.

(PHỤ LỤC 2 – TRANG 19 – 22)

GIẢI PHÁP 3: Trình bày lời giải bài toán bằng tiếng Anh

Nếu chỉ đơn thuần dạy học sử dụng các trò chơi, video hay cung cấp thuật ngữ Toán học bằng tiếng Anh thì nhiều học sinh vẫn còn sẽ tỏ ra lúng túng nếu yêu cầu học sinh đó giải một bài toán bằng tiếng Anh. Vì vậy, trong quá trình dạy học, đặc biệt trong các giờ học chuyên đề, các giờ luyện tập, các giờ ôn tập; chúng tôi có lồng ghép những bài toán được phát biểu bằng tiếng Anh phù hợp với nhận thức học sinh và yêu cầu các em trình bày lời giải bài toán bằng tiếng Anh dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Cụ thể chúng tôi đã triển khai giải pháp như sau:

 Đầu tiên, chúng tôi sẽ lựa chọn các bài toán phù hợp về mức độ, sau đó chuẩn bị đề bài và trình bày lời giải bài toán bằng tiếng Anh (trong khâu này đôi khi chúng tôi có nhờ đến sự hỗ trợ của nhóm tiếng Anh nhà trường).

 Sau đó tùy vào tình hình lớp học mà lựa chọn lồng ghép trong mỗi tiết học một hoặc một vài bài toán vừa sức, không đánh đố học sinh, phát biểu bài toán bằng tiếng Anh và yêu cầu học sinh trình bày bài giải bằng tiếng Anh.

 Trong nhiều bài toán không sử dụng tiếng Anh, chúng tôi vẫn luôn khuyến khích, cộng điểm thưởng khi học sinh chủ động trình bày bài toán bằng tiếng Anh. Đây là hình thức đưa ra nhằm động viên, khích lệ các em trau dồi khả năng tiếng Anh của mình.

(PHỤ LỤC 3 – TRANG 23 – 36)

GIẢI PHÁP 4: Tổ chức cho học sinh báo cáo sản phẩm học tập bằng tiếng Anh

Mục tiêu giáo dục hiện nay là lấy người học làm trung tâm, thay vì chỉ giảng dạy theo cách truyền thống thầy giảng trò ghi chép như xưa. Vì vậy, trong các tiết học thường ngày, bản thân chúng tôi luôn cố gắng đưa ra những tình huống, nhiệm vụ yêu cầu học sinh giải quyết theo cá nhân hay làm việc nhóm. Do đó, khi muốn tăng cường khả năng học tập của học sinh, chúng tôi đã nâng mức độ yêu cầu trong một số nhiệm vụ của học sinh. Đó là, trong các bài tập nhóm được giao về nhà, chúng tôi yêu cầu học sinh sẽ phải trình bày bài báo cáo của nhóm mình bằng tiếng Anh. Cụ thể như sau:

 Đầu tiên, chúng tôi sẽ cân nhắc