SKKN Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú số 2Nghê An thông qua một số dự án STEM

PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Hiện nay ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đang là vấn đề đáng báo động. Bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là nhân tố bảo đảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nhân dân; góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế – xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta. Một trong những giải pháp được đưa ra để bảo vệ môi trường đó là thông qua các chương trình giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về các tác động của bảo vệ môi trường tới cuộc sống chúng ta. Điều này được thể hiện rõ thông qua Luật bảo vệ môi trường : Công dân Việt Nam được giáo dục toàn diện về môi trường nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức bảo vệ môi trường. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Chỉ thị 02/2005/CT-BGDĐT về việc “Tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường”; Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT về việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực…  

Năm 1987, tại Hội nghị về môi trường ở Moscow do UNEP và UNESCO đồng tổ chức, đã đưa ra kết luận: “Giáo dục môi trường là một phương tiện không thể thiếu để giúp mọi người hiểu biết về môi trường”. Những thông tin, kiến thức về môi trường được tích lũy trong mỗi cá nhân sẽ nuôi dưỡng và nâng cao ý thức và tinh thần trách nhiệm về bảo vệ môi trường của chính họ, những hành động dù nhỏ nhưng tích cực cũng sẽ góp phần tạo nên những thay đổi lớn tốt đẹp hơn cho môi trường.    

Giáo dục về môi trường là một nội dung của chương trình chính khóa của các cấp học phổ thông. Nó đã được triển khai trong nhiều năm qua ở các cấp học. Chúng được lồng ghép trong nhiều môn học như địa lí, sinh học, hóa học, giáo dục công dân… với nhiều hình thức tổ chức dạy học khác nhau: Dạy học dự án, dạy học tích hợp, dạy học gắn với trải nghiệm. Để giáo dục bảo vệ môi trường có rất nhiều giải pháp có thể thực hiện. Việc lựa chọn tổ chức các dự án STEM nhằm mục đích sau đây:  

Thứ nhất, làm thế nào để các kiến thức đã được học trên lớp của học sinh (HS) có thể vận dụng giải quyết các vấn đề môi trường ngay tại địa phương hay trường học? Lựa chọn dạy học dự án nói chung và dự án dự án STEM nói riêng là chọn lựa phù hợp vì nó là mô hình giáo dục vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống, phù hợp để đưa vào quá trình dạy học về bảo vệ môi trường. HS khi thực hiện các dự án không chỉ giải quyết vấn đề trong các môn học mà còn giải quyết các vấn đề môi trường trong thực tiễn. Qua đó, góp phần hình thành các kĩ năng và năng lực như giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo.   

Thứ hai, thực tế việc dạy học các vấn đề về bảo vệ môi trường không chỉ cần kiến thức môn địa lí mà còn có sự bổ trợ của nhiều môn học khác như: Toán học, vật lý, hóa học sinh học, tin học, công nghệ…và giáo dục STEM chính là cầu nối để liên kết, tích hợp các môn học này với nhau một cách logic theo mục tiêu chung của dự án. Trên cơ sở mạch cốt lõi là kiến thức địa lí, chúng tôi xây dựng các chủ đề phù hợp với đối tượng HS trường dân tộc nội trú (DTNT), phù hợp với mục tiêu chung của chương trình phổ thông và đặc trưng riêng của nhà trường. 

Thứ ba, các dự án STEM nhằm giáo dục bảo vệ môi trường khi thực hiện được xây dựng với nhiều ý tưởng đa dạng từ dễ đến khó để học sinh có thể tham gia nhiệt tình và không bị nhàm chán. Điều này hết sức quan trọng vì việc giáo dục bảo vệ môi trường ở một số nơi còn nặng tính đối phó, hình thức từ đó gây ra sự nhàm chán cho HS và đem lại hiệu quả không cao. 

 Thứ tư, đối với học sinh dân tộc thiểu số điều này càng có ý nghĩa hơn khi các em đến từ nhiều vùng quê miền núi nghèo, điều kiện khó khăn. Việc hiểu biết các vấn đề môi trường quê hương mình lại càng có ý nghĩa quan trọng trong việc lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường tới các bản làng xa xôi miền núi Nghệ An, những nơi cũng chịu nhiều ảnh hưởng từ vấn đề ô nhiễm môi trường.  

Thứ năm, chúng tôi thay đổi cách tiếp cận vấn đề bảo vệ giáo dục môi trường thông qua các dự án STEM với nhiều cách thức đa dạng, khác biệt chưa từng xuất hiện ở bất cứ đề tài nào trước đây. HS không những được trải nghiệm trong trường học mà còn chia sẻ qua nhiều chương trình khác nhau như: Dự án Young and climate change kết nối nhiều trường THPT trên cả nước; dự án Liên hoan phim khoa học quốc tế lớn nhất trên thế giới (SFF), hội nghị địa lí toàn quốc 2022… 

Chính vì những lý do trên, chúng tôi đã tiếp tục mở rộng phát triển đề tài “ Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú số 2 Nghê An thông qua một số dự án STEM” trên cơ sở đề cương nghiên cứu như sau:    

2. Mục đích nghiên cứu 

2.1. Đối với giáo viên                                                                                                                   

• Nâng cao năng lực tổ chức các hoạt động về giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú số 2 Nghê An thông qua một số dự án STEM.   

2.2. Đối với học sinh    

• Phát triển các năng lực như năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo, năng lực tự học.               
• Củng cố, vận dụng kiến thức đơn môn, liên môn trên cơ sở cốt lõi là môn địa lí.  
• Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh từ nhận thức đến hành động. 

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

3.1. Khách thể nghiên cứu 

 HS trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An 

3.2. Đối tượng nghiên cứu 

Giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án STEM  

4. Giả thuyết khoa học 

Giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trường THPT DTNT THPT số 2 Nghệ An đã được quan tâm từ khi thành lập trường đến nay. Giáo dục bảo vệ môi trường gắn với tổ chức các dự án STEM nhằm liên kết các hoạt động ngoài giờ lên lớp và sinh hoạt nội trú với các kiến thức đã học trong chương trình giáo dục (trong đó mạch kiến thức chính là môn địa lí), qua đó giúp HS biết vận dụng kiến thức giải quyết các vấn đề về môi trường trong thực tiễn, nâng cao nhận thức về các vấn đề môi trường, đảm bảo các mục tiêu về giáo dục bảo vệ môi trường.   

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn việc giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án STEM.  

Đề xuất các giải pháp giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án STEM. 

5.2. Phạm vi nghiên cứu 

• Về nội dung: Nghiên cứu hoạt động tổ chức các hoạt động học giáo dục bảo vệ môi trường thông qua một số dự án STEM , trên cơ sở chương trình môn địa lí và nội dung, kiến thức liên quan giữa môn địa lí và một số môn học khác như : Toán, vật lý, hóa học, tin học… 

• Về thời gian: Năm học 2021-2022; 2022-2023 

6. Phương pháp nghiên cứu 

6.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu 

Bài báo tập trung nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các loại tài liệu về vấn đề giáo dục môi trường nói chung, các dự án học tập về môi trường nói riêng nhằm tạo kênh tham khảo, cơ sở lí luận cho việc triển khai thực hiện đề tài. 

6.2. Phương pháp tham vấn chuyên gia 

           Trong quá trình lập kế hoạch đến việc triển khai dự án, nghiên cứu đã tham vấn ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, công nghệ, và các môn học có liên quan. Ngoài ra, trong khâu tổ chức còn có sự tư vấn và hỗ trợ của các tổ chức Đoàn thanh niên, Công Đoàn và một số thầy cô giáo.