SKKN Giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài 

1.1. Cuộc Cách mạng khoa học kĩ thuật trên thế giới đã và đang tác động mạnh mẽ đến đời sống của con người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Điều này đòi hỏi cả hệ thống giáo dục phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội là đào tạo con người vừa cótri thức khoa học,  nhân cách đạo đức, vừa có kĩ năng làm việc; để họ nhận ra được: ý nghĩa của cuộc sống không phải ở nó đem đến cho ta điều gì, mà ở chỗ ta có thái độ đối với nó ra sao; không phải ở chỗ điều gì xảy ra với ta, mà ở chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào? (Lewis L.Dunnington). Nền giáo dục Việt Nam đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỉ XXI: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định và học để cùng chung sống. Chương trình GDPT mới cũng đã cụ thể hóa mục tiêu của giáo dục là chuyển từ tiếp cận kiến thức sang phát triển phẩm chất, năng lực của người học để rèn luyện, bồi dưỡng, giáo dục học sinh trở thành những con người tự tin, tự lực, làm chủ bản thân, làm chủ cuộc sống, có những kỹ năng ứng phó với  biến động của cuộc sống, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh được xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện , học sinh tích cực” trong trường THPT giai đoạn  hiện nay do Bộ giáo dục và đào tạo phát động. 

1. 2.Trong quá trình dạy học, giáo dục, bên cạnh việc hình thành các kĩ năng mang tính kĩ thuật, gắn với chuyên môn như kĩ năng nghe, nói, đọc, viết trong môn Ngữ văn, kĩ năng sử dụng bản đồ trong môn Địa lí, kĩ năng làm thí nghiệm trong môn Hoá học, kĩ năng tính toán trong Toán học… thì các kĩ năng sống khác như kĩ năng nhận thức, kĩ năng  lắng nghe tích cực; kĩ năng hợp tác; kĩ năng giao tiếp;kĩ năng quản lí thời gian; kiềm chế cảm xúc; đặt mục tiêu… cũng  được hình thành. Các nhà khoa học thế giới cho rằng: để thành đạt trong cuộc sống thì kĩ năng mềm (trí tuệ cảm xúc) chiếm 85%, kĩ năng cứng (trí tuệ logic) chỉ chiếm 15%. Điều đó cho thấy giáo dục kĩ năng sống, đặc biệt là những kĩ năng mềm đóng một vai trò quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh THPT. 

 1.3. Trong những năm học vừa qua, hoạt động giáo dục kĩ năng sống đã được quan tâm ở các cấp học, trở thành một nội dung quan trọng, trong việc giáo dục toàn diện HS, tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch bệnh, hơn nữa chương trình GDPT mới 2018 đặt ra cho những người làm giáo dục, nhà trường, giáo viên cùng một lúc phải thực hiện nhiều nhiệm vụ, vì vậy nội dung giáo dục kĩ năng sống cho HS trong trường học đã được quan tâm thực hiện nhưng chưa được chú trọng thực hiện triệt để chiều sâu ở một số kĩ năng. Thực tế cho thấy, tình trạng học sinh  có những  biểu hiện hành vi ứng xử không phù hợp trong xã hội, ứng phó hạn chế các tình huống trong cuộc sống như: xích mích gây gỗ đánh nhau có tính chất nghiêm trọng, thiếu văn hóa trong giao tiếp, vô lễ với cha mẹ, thầy cô giáo , ý thức tham gia các hoạt động công cộng chưa tốt… vẫn tồn tại, nguyên nhân là do các em chưa đc trang bị đầy đủ về kĩ năng sống hoặc mức độ nhận thức về kĩ năng sống của các em chưa tốt. 

1. 4.Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng của chương trình GDPT hiện hành, nó được cụ thể hóa thành các nội dung tổng thể và cụ thể cho các lực lượng dạy học, giáo dục trong nhà trường, từ đội ngũ BGH, tổ chức Đoàn thanh niên, GV giảng dạy bộ môn cho đến GVCN. Trong đó có thể khẳng định rằng GVCN và công tác chủ nhiệm lớp có vai trò quan trọng nhất trong việc định hướng giá trị sống, kĩ năng sống cho HS THPT, giúp các em hình thành, phát triển các kĩ năng cần thiết để ứng phó và đương đầu với những thử  thách , biến động trong học tập và cuộc sống, đặc biệt là kĩ năng nhận thức về bản thân, xã hội và kĩ ứng phó với các tình huống của đời sống. 

1.5. Học sinh THPT là lứa tuổi  có nhiều biến động tâm sinh lý,thường có khuynh hướng hòa nhập theo bạn bè, ham thích cái mới nên dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các xu thế, trào lưu, bị đám đông tác động trong khi các em còn nông nổi, thiếu chín chắn trong suy nghĩ, dễ bộc phát cảm xúc, thiếu kiềm chế. Các em suy nghĩ mọi điều chưa thấu đáo, đang làm việc theo bản năng và cảm tính, dễ thích ứng với môi trường xung quanh nên rất dễ dàng học tập được những điều tốt và nhiễm những điều xấu ở môi trường xung quanh.Vì vậy, việc giúp học sinh nhận thức về vấn đề hiệu ứng đám đông cũng như rèn luyện khả năng tư duy độc lập sẽ tạo cho học sinh khả năng miễn dịch, ứng phó với những ảnh hưởng tiêu cực từ đám đông. Đồng thời, nếu người làm công tác giáo dục biết cách ứng dụng, sẽ phát huy được hiệu quả tích cực của hiệu ứng đám đông vào việc xây dựng môi trường giáo dục hiệu quả, tích cực. 

Nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giáo dục giá trị sống và rèn luyện kỹ năng sống, đặc biệt là kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho HS THPT nói chung và cho đối tượng HS lớp chủ nhiệm nói riêng, với cương vị là người giáo viên đã nhiều năm làm công tác giảng dạy và chủ nhiệm lớp, chúng tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và trình bày đề tài: Giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm ở trường THPT Nghi Lộc 4 

2. Mục đích nghiên cứu: 

• Từ việc nhận thức được thực trạng về công tác giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường cũng như thực trạng về kĩ năng sống của học sinh THPT để đưa ra những giải pháp tích cực, phù hợp góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, đặc biệt giúp học sinh có những nhận thức, hành vi đúng đắn trước những hiệu ứng đám đông trong nhà trường và ngoài xã hội. 
• Đề tài của chúng tôi cũng nhằm giúp cho mục tiêu xây dựng trường học hạnh phúc, lớp học hạnh phúc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

3.1.Đối tượng nghiên cứu 

Các phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiện tượng tâm lí đám đông cho học sinh THPT thông qua công tác chủ nhiệm. 

3.2.Phạm vi nghiên cứu 

Đề tài hướng đến việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, được thực nghiệm tại lớp A6 K23 và lớp C1K23 trường THPT Nghi Lộc 4 từ năm học 2021- 2022 đến năm học 2022-2023. 

4. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Hệ thống hóa cơ sở lý luận về vai trò, ý nghĩa của công tác chủ nhiệm, kĩ năng sống cần hình thành học sinh THPT và hiệu ứng đám đông. 

        Khảo sát thực trạng, phân tích đánh giá  thực trạng về nhận thức và hành vi của học sinh THPT trước hiệu ứng đám đông  

 Đề xuất các biện pháp, giải pháp hình thành kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho các bạn học sinh. 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 

• Phân loại – thống kê  
• Phân tích – tổng hợp lý thuyết 

5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

• Phương pháp quan sát 
• Phương pháp điều tra, khảo sát 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm  
• Phương pháp xử lý bằng toán học 

6. Tính mới và đóng góp của đề tài 

6.1.Tính mới của đề tài 

Tính mới của đề tài là tập trung vào nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm, hướng tới giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó trong cuộc sống cho HS dựa trên một vấn đề có tính chất thực tiễn, gắn với đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi của các em – hiệu ứng đám đông.  

Đây là đề tài mà chúng tôi đúc rút được trong quá trình làm công tác chủ nhiệm tại trường THPT Nghi Lộc 4. Chúng tôi đã đúc rút kinh nghiệm, chủ động trong việc nghiên cứu, đưa ra được các biện pháp giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho học sinh. Cho đến nay chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu chuyên biệt về: Giáo dục kĩ năng nhận thức và ứng phó với hiệu ứng đám đông cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm ở trường 

THPT Nghi Lộc 4 

6.2.Đóng góp của đề tài 

  Đề tài đã hệ thống hóa được cơ sở lý luận, phân tích thực trạng, nguyên nhân, đề xuất các giải pháp có tính giáo dục, tính khả thi và tính thực tiễn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cho HS trong trường THPT, giúp học sinh hình thành và phát triển được kĩ năng sống, đặc biệt là kĩ năng điều chỉnh nhận thức và hành vi của bản thân trước các hiệu ứng đám đông trong nhà trường và ngoài xã hội theo chiều hướng tích cực.  

Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng trường học hạnh phúc, học sinh hạnh phúc.