SKKN Hiệu quả của việc tích hợp kiến thức liên môn khi dạy một số bài Tùy bút, bút kí – Ngữ văn lớp 7

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1. 1.1. Lý do chọn đề tài

Tích hợp kiến thức liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhất là đối với môn Ngữ Văn. Vận dụng nguyên tắc này không chỉ phát huy tính tích cực học tập, tạo được hứng thú, niềm say mê cho học sinh mà còn giúp các em có khả năng tổng hợp kiến thức, kĩ năng ở nhiều môn học để giải quyết các nhiệm vụ học tập và hình thành năng lực giải quyết các vấn đề thực tiễn . 

Trong những năm gần đây, tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học đã và đang được coi là tâm điểm của giáo dục Việt Nam nói chung và của giáo dục Lệ Thủy nói riêng. Nguyên tắc này được thực hiện ở tất cả các cấp học, ngành học, môn học trong đó có môn Ngữ Văn – một môn học quan trọng trong nhà trường phổ thông. 

Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, trong quá trình thực hiện chương trình môn Ngữ văn lớp 7, tôi đã áp dụng việc tích hợp kiến thức liên môn vào trong bài dạy của mình. Tôi nhận thấy tính ưu việt của việc dạy học tích hợp các kiến thức liên môn hơn hẳn so với việc dạy học đơn môn trước đây, điều đó thể hiện rõ qua thái độ, niềm say mê, kết quả tiếp nhận của học sinh trong từng bài học. Mỗi bài học Ngữ Văn trở nên sinh động, hấp dẫn hơn, giáo viên đã khơi dậy được hứng thú học tập của các em học sinh. Học Ngữ Văn, các em biết đến kiến thức nhiều môn học khác như môn Địa lí, Lịch Sử, Giáo dục công dân, Âm nhạc… Trong các tiết dạy của mình, tôi tâm đắc nhất khi dạy các bài văn thuộc thể loại tùy bút, bút kí – Ngữ văn lớp 7. Chính vì tính hiệu quả đó, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài  Hiệu quả của việc tích hợp kiến thức liên môn khi dạy một số bài Tùy bút, bút kí – Ngữ văn lớp 7 với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Ngữ Văn nói chung và dạy thể loại văn tùy bút, bút kí nói riêng.

1.2. Điểm mới của đề tài

Trước đây, khi dạy các bài văn thuộc thể loại tùy bút, bút kí, rất nhiều giáo viên phản ánh rằng nội dung bài thì hay nhưng học sinh rất khó cảm nhận. Bởi, nếu theo cách dạy truyền thống, chỉ dạy kiến thức đơn môn, nghĩa là tập trung cho học sinh cảm thụ về văn học mà không tích hợp với các môn học liên quan đến nội dung bài học, không đưa các em đến với nội hàm văn bản qua việc quan sát tranh ảnh và nghe các làn điệu ca, đời sống văn hóa, nghệ thuật, …. thì sẽ rất khó để các em hình dung cũng như cảm nhận vẻ đẹp độc đáo của văn bản. 

Với cách dạy cũ, thật khó để học sinh phát huy hết năng lực của mình cũng như khả năng linh hoạt, xâu chuỗi, tổng hợp các kiến thức môn học khác xung quanh bài học. Chính vì thế, điểm mới của đề tài khi dạy các bài văn thuộc thể loại tùy bút, bút kí là việc tích hợp kiến thức liên môn vào trong bài dạy. Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau. Khi dạy thể loại tùy bút, bút kí, việc tích hợp kiến thức liên môn, kết hợp thêm kênh thông tin hình ảnh, video về vẻ đẹp đặc trưng của các vùng miền, bài học sẽ trở nên sinh động và lôi cuốn hơn hẳn. Dù chưa được đặt chân đến các mảnh đất, địa chỉ được mô tả, nhưng qua bài học, các em biết thêm nhiều về vị trí địa lý, phong tục tập quán, bề dạy lịch sử, truyền thống, … Các em biết yêu hơn những làn điệu dân ca, phong tục, nét đẹp, truyền thống văn hóa, phong cảnh, … Các em cũng rất thích thú khi được nghiên cứu, tìm tòi những kiến thức mới, được trình bày những hiểu biết của mình, được làm chủ trong giờ học, được tổng hợp các kiến thức liên quan. 

Đối với bản thân người dạy, việc dạy học tích hợp kiến thức liên môn là một phương pháp mới, đòi hỏi giáo viên phải am hiểu thực tế, am hiểu kiến thức của nhiều môn học liên quan đến bài dạy. Chính vì thế, giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi các kiến thức liên quan trong quá trình soạn bài. Điều đó sẽ giúp cho giáo viên linh hoạt hơn, làm giàu thêm cho kho tích lũy chuyên môn của mình.

1. PHẦN NỘI DUNG

2.1. Thực trạng của vấn đề

Giáo viên rất tích cực trong việc đổi mới phương pháp, vận dụng quan điểm dạy học tích hợp kiến thức liên môn vào trong bài dạy của mình để nâng cao hơn nữa chất lượng bài học. Bước đầu đã đạt được những thành công nhất định. Tuy nhiên, việc dạy tích hợp kiến thức liên môn trong các văn bản tùy bút, bút kí gặp phải những khó khăn nhất định như sau:

* Về phía học sinh:

 Một số học sinh cảm thụ văn học còn yếu, chưa nắm chắc về kiến thức môn Ngữ Văn nên rất khó để nắm được các mối liên hệ hữu cơ về kiến thức các môn học liên quan như : Lịch sử, Địa lý, Âm nhạc, Giáo dục công dân…

Một số em chưa có ý thức tìm tòi, nghiên cứu các thông tin, kiến thức từ bộ môn khác liên quan đến bài học nên trong tiết học còn thụ động, không sáng tạo, linh hoạt.

Đa số các em chưa được đến các địa chỉ trong văn bản, chưa được nghe, được đọc nên kiến thức từ thực tế của các em còn hạn chế.

* Về phía giáo viên:

Phương pháp tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học vẫn còn khá mới mẻ, nên giáo viên vẫn còn bỡ ngỡ, chưa thực sự chủ động trước phương pháp mới.

    Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học liên quan khác nên mất nhiều thời gian hơn cho công tác soạn giảng.

    Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin, truyền thông) phục vụ cho việc dạy học trong nhà trường còn hạn chế.

    Mặc dù vẫn gây khó khăn cho học sinh và giáo viên, nhưng tôi nhận thấy tính ưu việt, hiệu quả của giờ học tích hợp các kiến thức liên môn rất cao. Với những thành công đạt được ban đầu trong dạy học, tôi thấy việc tích hợp kiến thức liên môn khi dạy các văn bản tùy bút, bút kí là việc rất cần thiết.

2.2. Các biện pháp tích hợp kiến thức liên môn khi dạy một số bài tùy bút, bút kí

2.2.1. Tích hợp môn Địa lí :  

  Việc tích hợp môn Địa lý vào trong bài học sẽ giúp học sinh có vốn hiểu biết sâu rộng về vị trí, đặc điểm khí hậu, thiên nhiên thắng cảnh… của các địa danh, địa chỉ trong văn bản, tạo thành cội nguồn cảm hứng đề tài cho thi ca, hội họa, qua đó, học sinh thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương, đất nước Việt Nam.

Ví dụ 1: Bút kí Ca Huế trên sông Hương – Hà Ánh Minh

Vị trí địa lí xứ Huế: Thành phố Huế nằm ở toạ độ địa lý 16-16,80 vĩ Bắc và 107,8-108,20 kinh Đông. phía Bắc và phía Tây giáp thị xã Hương Trà, phía Nam giáp thị xã Hương Thuỷ, phía Đông giáp thị xã Hương Thuỷ và huyện Phú Vang. Tọa lạc hai bên bờ hạ lưu sông Hương, về phía Bắc đèo Hải Vân, cách Đà Nẵng 112 km, cách biển Thuận An 14 km, cách sân bay quốc tế Phú Bài 14 km và cách Cảng nước sâu Chân Mây 50 km. Diện tích tự nhiên 71,68 km2, dân số năm ………… ước là 344.581 người. Nằm tựa lưng vào dãy núi Trường Sơn, khu vực thành phố Huế là đồng bằng thuộc vùng hạ lưu sông Hương và sông Bồ, có độ cao trung bình khoảng 3 – 4 m so với mực nước biển và thường bị ngập lụt khi đầu nguồn của sông Hương (trên Dãy Trường Sơn) xảy ra mưa vừa và lớn. Khu vực đồng bằng này tương đối bằng phẳng, tuy trong đó có xen kẽ một số đồi, núi thấp như núi Ngự Bình, Vọng Cảnh… Huế là trung tâm du lịch nổi tiếng của Việt Nam với nhiều danh lam thắng cảnh đẹp: cố đô