SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 5 giải một số bài toán liên quan đến diện tích hình tròn

1. MỞ ĐẦU

1.1 LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

   Mục tiêu của môn Toán ở Tiểu học nói chung và mục tiêu môn Toán 5 nói riêng đã cụ thể hóa một cách rõ ràng về nội dung và kĩ năng của các mạch kiến thức. 

     Môn Toán 5 gồm các mạch kiến thức: Số học (Số và phép tính); Đại lượng và đo đại lượng; Các yếu tố hình học; Giải toán có lời văn; Một số yếu tố thống kê được tích hợp trong nội dung số học.

     Trong đó mạch kiến thức về Các yếu tố hình học của môn Toán 5 chiếm một khối lượng bài tập đáng kể, bao gồm: Diện tích hình tam giác, Diện tích hình thang; Chu vi và diện tích hình tròn; Diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích của hình lập phương và hình hộp chữ nhật. 

     Dạy học về các yếu tố hình học là một trong năm mạch kiến thức rất quan trọng của chương trình toán ở Tiểu học. Các bài toán có nội dung hình học thì phần lớn là các bài toán về diện tích.

     Dạy học các bài toán  về diện tích có ưu thế đặc biệt trong việc phát triển tư duy logic, óc quan sát, trí tưởng tượng không gian và khả năng sáng tạo cho học sinh tiểu học. Chính vì vậy mà các bài toán về diện tích ở trình độ nâng cao tỏ ra có sức hấp dẫn mạnh mẽ nhất đối với những đối tượng học sinh có năng lực toán ban đầu.

     Dạy học các bài toán nâng cao về diện tích còn là một cơ hội rất thuận lợi để phát hiện và bồi dưỡng những học sinh có năng lực toán học. Chỉ khi giải các bài toán nâng cao thì tài năng của các em mới được bộc lộ và phát triển.

     Trong chương trình toán Tiểu học, các bài toán về diện tích hình tròn được khá nhiều học sinh ưa thích. Nhiều bài toán về diện tích hình tròn được giải bằng phương pháp số học rất độc đáo. 

     Giải tốt các bài toán về diện tích hình tròn không những giúp các em học giỏi hình học mà còn giúp các em học giỏi số học.

     Với mục tiêu giáo dục tiểu học hiện nay “Hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đức, trí, thể, mĩ và các kĩ năng cơ bản để học tiếp các bậc học trên hoặc để đi sâu vào cuộc sống lao động”.

      Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi đã mạnh dạn thực hiện: “Hướng dẫn học sinh lớp 5 giải một số bài toán  liên quan đến diện tích hình tròn”, 

1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

       Đề tài chỉ ra cách giải những bài toán liên quan đến diện tích hình tròn, 
hình vuông; diện tích các hình này, từ đó giúp giáo học sinh có thêm phương pháp giải các bài toán liên quan đến chu vi, diện tích hình tròn trong một số trường hợp . 
      Bồi dưỡng kiến thức và rèn luyện kĩ năng giải toán hình học, tạo điều kiện 
để học sinh thể hiện khả năng tư duy, vận dụng sáng tạo các kiến thức đã học vào 
thực tế cuộc sống. Góp phần nâng cao hiệu quả dạy học giải toán diện tích hình học
cho học sinh lớp 5. 

1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

     –   Học sinh lớp 5A1 Trường Tiểu học Trần Phú -TPTH.

     –   Các bài toán liên quan đến chu vi và diện tích hình tròn ở lớp 5.

     –   Các công thức tính chu vi và diện tích hình tròn.

1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

     –  Phương pháp quan sát.

     –  Phương pháp phân tích, so sánh.

     –  Phương pháp thống kê.

2. NỘI DUNG

    2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN

  Nghiên cứu các phương pháp, cách thức để dạy học môn Toán nhằm tổ chức các hoạt động học toán cho học sinh, tạo nên không khí học tập thoải mái, xây dựng môi trường học toán tự nhiên gắn liền với thực tế, gần gũi với đời sống thực, đời sống hằng ngày của học sinh. 

    Trong nhiều năm liền, tôi được phân công chủ nhiệm và dạy học khối lớp 4, 5. Trong quá trình dạy học, khi nghiên cứu nội dung của các bài học tính chu vi, tính diện tích các loại hình ở chương trình toán Tiểu học, tôi nhận  thấy rằng trí tuệ của học sinh tiểu học được phát triển thể hiện qua khả năng phân tích tổng hợp. Việc giải toán diện tích cũng là một trong những hình thức tốt nhất để học sinh tự đánh giá mình và để thầy cô đánh giá học sinh về năng lực, mức độ tiếp thu và sự vận dụng các kiến thức đã học…Mặt khác, giải toán diện tích còn gây hứng thú học tập cho học sinh, phát triển tốt các đức tính như: kiên trì, chịu khó tìm tòi, quyết đoán, thông minh… 

     2.2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ

     Trong SGK Toán 5, các quy tắc tính chu vi và diện tích hình tròn chủ yếu mang tính chất “giới thiệu” và được công nhận ( không yêu cầu học sinh biết cách xây dựng các quy tắc đó). Chẳng hạn:

    + “Muốn tính chu vi hình tròn ta lấy đường kính nhân với số 3,14”.                                    

   + “Muốn tính diện tích của tròn ta lấy bán kính nhân với bán kính rồi nhân với 3,14”.                           

       Các khái niệm đường tròn, hình tròn, chu vi cũng như diện tích hình tròn chủ yếu mang tính chất “giới thiệu” và được công nhận ở bậc Tiểu học nhưng lại là những kiến thức quan trọng, là nền tảng giúp các em học tốt môn Hình học ở bậc THCS và nhất là hình học lớp 9 hoặc cao hơn nữa….

    Với những kinh nghiệm dạy chu vi và diện tích các hình tôi đã giúp học sinh giải một số bài toán có liên quan đến diện tích hình tròn thông qua các tính chất của hình vuông ngoại tiếp hoặc nội tiếp hình tròn.

    Tuy nhiên với đối tượng là học sinh lớp 5 thì các tính chất của hình vuông ngoại tiếp hoặc nội tiếp hình tròn được nhận diện qua hình vẽ của các bài toán.