SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 5 giải một số bài toán về tỉ số phần trăm

1- Mở đầu

                         1.1 Lí do chọn đề tài.

Nội dung chương trình môn toán ở Tiểu học nói chung và chương trình môn toán khối lớp 4, 5 nói riêng liên tục có sự điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm tâm lí, đặc điểm phát triển của học sinh, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội …Với mục tiêu tăng thời lượng thực hành, qua đó giúp học sinh hình thành các kĩ năng tính toán, đo lường, giải các bài toán có nhiều ứng dụng trong cuộc sống…

Ở giai đoạn lớp 4, 5 là giai đoạn yêu cầu phát triển tư duy trìu tượng. Nội dung bài tập cũng yêu cầu người học phải học tập sâu. Điều đó đòi hỏi mỗi giáo viên khi dạy học sinh ở giai đoạn này cũng cần có phương pháp, các hình thức dạy học phù hợp nhằm phát huy tính tích cực trong tư duy, đặc biệt là không ngừng giúp các em có sự vận dụng, liên hệ các kiến thức toán đã học vào thực tế cuộc sống…

Trong các mạch kiến thức Toán lớp 5, có Các bài toán về tỉ số phần trăm là một trong những dạng khó, nó mang tính trìu tượng cao. Việc giúp học sinh hiểu và học tốt dạng toán này, đòi hỏi người giáo viên phải chuyên sâu, phân loại được các dạng bài theo hệ thống, tìm hiểu mối liên quan đến các mạch kiến thức các em đã học để dẫn dắt…Đồng thời cũng tìm hiểu, ghi chép lại những khó khăn, vướng mắc của học sinh. Từ đó giúp học sinh làm tốt được nhiều dạng toán nói chung và dạng bài toán về tỉ số phần trăm nói riêng.

Khái niệm tỉ số phần trăm được giới thiệu cho học sinh lớp 5 thông qua phân số với mẫu số là 100, sau đó bỏ mẫu số đi thay bằng kí hiệu % (có nghĩa là kí hiệu % được thay cho mẫu số 100 hay phép chia cho 100). Để hiểu và giải được các dạng bài về tỉ số phần trăm này yêu cầu học sinh phải nắm vững các mạch kiến thức có liên quan là phân số, tỉ số (lớp 4). Đây là dạng bài khó, có nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Cho nên trong các bài kiểm tra định kì Cuối kì I, Giữa kì II, Cuối kì II bao giờ cũng có 2-3 bài toán về tỉ số phần trăm. Các bài toán thường được đưa ra kiểm tra ở dạng trắc nghiệm điền đúng(Đ) sai(S) hay khoanh tròn chữ cái trước câu trả lời đúng hoặc dạng bài toán được biểu diễn trên biểu đồ hình quạt…

Tôi đã quan sát, hệ thống và thống kê qua các bài thi, bài kiểm tra định kì và qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy: 

– Số học sinh làm đúng và nhanh không nhiều.

– Số học sinh làm sai: + Do kĩ năng tính toán bị nhầm.

                                   + Do không nắm được cách tính, dẫn đến tính sai…

– Từ những kết quả trên, để giúp học sinh làm tốt các bài toán về tỉ số phần trăm, tôi đã mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm nhỏ về Hướng dẫn học sinh lớp 5 giải một số bài toán về tỉ số phần trăm.

1.2 Mục đích nghiên cứu.

–  Phân loại các dạng bài tập về tỉ số phần trăm. 

– Tìm hiểu những khó khăn sai sót của học sinh trong việc giải toán tỉ số phần trăm.

–  Cách thức tổ chức dạy học tiết giải toán vế tỉ số phần trăm .

1.3 Đối tượng nghiên cứu.

– Các dạng bài toán về tỉ số phần trăm lớp 5: 

         – Phương pháp dạy học theo mô hình hiện hành.

1.4 Phương pháp ngiên cứu.

              Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.

         Phương pháp nghiên cứu lí thuyết là phương pháp đọc sách, nghiên cứu tài liệu

để tìm ra kiến thức cơ bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Từ đó xây dựng phần 

cơ sở lí luận của đề tài, giúp cho kết quả của đề tài được nâng cao mở rộng.

     Phương pháp quan sát 

Phương pháp quan sát là phương pháp thu thập thông tin về đối tượng nghiên cứu bằng tri giác trực tiếp đối tượng và các nhân tố khác có liên quan đến đối tượng, nhằm 

thu thập tài liệu sống về thực tiễn giáo dục, để khái quát rút ra kết luận.

Thông qua giờ dạy của giáo viên, quan sát trực tiếp tình hình học tập của học 

sinh trong tiết học, biết khả năng tiếp thu bài, nắm kiến thức của học sinh. Từ đó biết 

được việc rèn luyện kĩ năng giải các bài toán về tỉ số phần trăm cho học sinh để rút 

kinh nghiệm cho giáo viên.

    Phương pháp điều tra.

Phương pháp này nhằm thu thập rộng rãi các số liệu, hiện tượng qua việc sử 

dụng hệ thống câu hỏi, từ đó phát hiện ra vấn đề cần giải quyết. Xác định tính phổ 

biến hay nguyên nhân nào đó chuẩn bị cho nghiên cứu trực tiếp.

    Phương pháp  đàm  thoại.

Là phương pháp giảng dạy trong đó giáo viên nêu vấn đề, đặt câu hỏi cho học

 sinh trả lời. Trên cơ sở ấy giáo viên giúp học sinh rút ra kết luận.

     Phương pháp thực nghiệm.

Là phương pháp thực hành để kiểm tra kết quả đưa ra có tốt không thông qua

 đó điều chỉnh cho hợp lí.

2 Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận

Đối với học sinh ở giai đoạn lớp 4, 5 khả năng tư duy trìu tượng phát triển mạnh nhưng tư duy cụ thể vẫn chiếm một vị trí quan trọng. Chính vì thế trong quá trình dạy học, để giúp các em phát triển khả năng tư duy trìu tượng thì người giáo viên cần cung cấp, trang bị cho các em khả năng quan sát thực hành các ví dụ cụ thể…giúp các em được hình thành tư duy trìu tượng từ tư duy cụ thể, tức là từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng. Tạo điều kiện cho các em được quan sát nhận xét, phân tích, được thực hành nhiều trên các ví dụ cụ thể và có hệ thống. Trên cơ sở đó hình thành kiến thức tổng hợp, đa dạng, phức tạp hơn, khái quát hơn…

Chương trình toán của Tiểu học cấu trúc theo vòng tròn đồng tâm, với hạt nhân là số học và được mở rộng, nâng cao dần qua từng khối lớp. Lớp 5 là lớp cuối cấp vì vậy chương trình toán lớp 5 song song với việc tiếp tục mở rộng các kiến thức mới là sự củng cố và hệ thống các kiến thức toán được giới thiệu của cả bậc học. Trong những năm gần đây, chất lượng giáo dục đại trà của mỗi nhà trường luôn được quan tâm, được giao đến từng giáo viên. Chất lượng giáo dục được đánh giá theo chuẩn kiến thức và kĩ năng, nó đòi hỏi người học ngoài việc nắm được kiến thức thì còn phải nắm được kĩ năng giải quyết, vận dụng kiến thức đó, vấn đề đó trong luyện tập thực hành và cao hơn là sự vận dụng trong cuộc sống hàng ngày …Với yêu cầu cao như vậy thì mỗi nhà trường, mỗi giáo viên đều không ngừng đổi mới công tác quản lí, phương pháp dạy học để đáp ứng mục tiêu giáo dục đặt ra. 

2.2. Thực trạng vấn đề.

1. Thực trạng chung

Các bài toán về tỉ số phần trăm được giới thiệu ở cuối chương trình học kì I, đây là dạng bài rất khó nó mang tính khái quát cao. Vì vậy trong chương trình sách giáo khoa giới thiệu ba dạng bài cơ bản. Mỗi dạng bài toán đưa ra là các bài toán gắn với thực tế cuộc sống. Các em ghi nhận cách tính thông qua từ 1 đến 2 bài giải mẫu, qua đó các em rút ra cách giải chung. Do đó dạng bài này đã khó lại càng khó hơn với học sinh, nó không như các dạng bài Tìm thành phần chưa biết hay các bài toán về hình học đều có công thức, quy tắc để tính chung. Nên ở các dạng đó nếu các em có không nhớ được cách tính thì các em chỉ cần đọc lại công thức, quy tắc là có thể nhớ lại cách làm.Vì vậy để nhớ và làm được các dạng bài về tỉ số phần trăm đòi hỏi học sinh phải hiểu được bản chất của từng dạng bài.

Qua quá trình thực tế giảng dạy, tôi thấy đa số các giáo viên đã làm tốt khâu giúp các em làm đúng các bài tập trong sách giáo khoa thông qua các hình thức: thảo luận nhóm, chữa bài… nhưng rất ít giáo viên giúp học sinh hiểu bài toán, hướng dẫn các em phân loại bài theo dạng để có thể áp dụng các phương pháp giải bài toán trở nên thuần thục hơn. Hơn nữa, các bài toán về tỉ số phần trăm là sự tổng hợp, khái quát của nhiều dạng toán như:  Tìm hai số khi biết tổng (hiệu) và tỉ số của 2 số, các bài toán về phân số, về biểu đồ, về ước lượng…Chính vì vậy, các dạng bài về tỉ số phần trăm là dạng bài không những khó với học sinh mà còn khó cả với giáo viên. 

2. Thực trạng của trường, lớp 
3. a) Nhà trường

Trường Tiểu học Xuân Lam là trường nằm ở xa trung tâm huyện, đây là trường có số lượng học sinh ít. Cơ sở vật chất ngày càng được nâng cấp. Chất lượng dạy và học cũng được nâng lên rõ rệt. Trong mỗi năm học, nhà trường thường xuyên tổ chức, triển khai các chuyên đề, cử các đồng chí giáo viên được đi tiếp thu ở cấp trên hoặc những giáo viên có nhiều kinh nghiệm triển khai, giúp mỗi giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn của mình. Bên cạnh đó, nhà trường còn có các đồng chí trong ban giám hiệu đều trẻ, vững chuyên môn và nhiệt tình; cộng với đội ngũ giáo viên có năng lực, tích cực đổi mới phương pháp dạy học. Do vậy trong nhiều năm qua nhà trường đạt trường tiên tiến cấp Huyện.

1. b) Lớp chủ nhiệm.

Năm học ………tôi được phân công chủ nhiệm lớp 5A. Đây là lớp mà tôi đã nhận bàn giao từ lớp 4 lên, điều này đòi hỏi tôi phải có  thời gian làm quen, phân loại đối tượng học sinh. nắm bắt học sinh ngoan, học lực tốt đặc biệt là sự quan tâm của bố mẹ và có điều kiện kèm cặp các em trong việc học bài và làm bài tập ở nhà. 

– Khó khăn: Ở giai đoạn lớp 4, 5 lượng kiến thức trong mỗi tiết – mỗi bài nhiều, bố mẹ đi làm ăn xa còn gửi con cho ông bà chăm sóc và nuôi dưỡng, giáo viên gặp rất nhiều khó khăn. Ngoài ra một bộ phận học sinh con nhà thuần nông do kiến thức còn hạn chế, chưa quan tâm được đến chất lượng bài học ở nhà của con em mình, hoặc không kiểm tra được kết quả của việc học bài và làm bài tập ở nhà của các em. Chính vì vậy mà tôi đã khảo sát chất lượng môn toán ngay đầu năm học.

                      2.3. Giải pháp và tổ chức thực hiện

1. Các giải pháp.

Tìm hiểu vị trí, vai trò của Bài toán về tỉ số phần trăm và mối liên hệ giữa bài toán về tỉ số phần trăm với các dạng toán khác.

Tìm hiểu, tổng hợp các dạng bài toán về tỉ số phần trăm được giới thiệu trong chương trình toán 5 và một số lỗi thường gặp ở học sinh.

Hướng dẫn học sinh khắc phục các lỗi sai, giải đúng các bài toán về tỉ số phần trăm.

Tổ chức đánh giá, rút ra bài học kinh nghiệm.

2. Các biện pháp thực hiện.
3. Tìm hiểu vị trí và vai trò của các bài toán về tỉ số phần trăm

Các bài toán về tỉ số là một trong những mạch kiến thức mang tính trìu tượng của chương trình toán bậc Tiểu học. Đặc biệt là các bài toán về tỉ số phần trăm là dạng toán khó, đòi hỏi học sinh phải có sự tư duy lôgic cao trong quá trình giải. Chính vì vậy các bài toán về tỉ số phần trăm không những khó với học sinh mà còn gây lúng tung cho một bộ phận giáo viên.

Các bài toán về tỉ số phần trăm được giới thiệu rất nhiều như so sánh giữa hai đại lượng (đại lượng này bằng bao nhiêu % của đại lượng kia), các bài toán về lãi suất, bài toán về tăng dân số, các bài toán về mua bán (lãi so với vốn, lãi so với bán…), các bài toán dưới dạng biểu đồ hình quạt…nhìn chung là được vận dụng nhiều trong các bài toán có lời văn, gần gũi cuộc sống hàng ngày.

Ở chương trình toán lớp 5 thì số tiết dành cho các bài toán về tỉ số phần trăm không nhiều nhưng các kiến thức và bài toán liên quan đến tỉ số phần trăm thì liên tục được củng cố trong các tiết luyện tập.