SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 9 cách làm bài văn Nghị luận về tác phẩm truyện có hiệu quả

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

        Dạy Ngữ văn nói chung, dạy phân môn Tập làm văn kiểu bài Nghị luận về tác phẩm truyện nói riêng ở khối lớp 9 trường Trung học cơ sở là dạy cho các em học sinh lứa tuổi 14, 15 – lứa tuổi hồn nhiên, trong sáng, năng động và nhạy cảm… ham thích tìm tòi, khám phá thế giới văn chương nghệ thuật. Tác phẩm văn chương nghệ thuật là thành quả sáng tạo của nhà văn, nhà thơ. .

Tác phẩm văn chương dù nhỏ nhất: là một câu tục ngữ, một bài ca dao, hay lớn hơn là một bài văn, một bài thơ, một truyện ngắn hay một bộ tiểu thuyết đều có giá trị về nội dung và nghệ thuật của nó. Làm thế nào để giáo viên giúp học sinh đồng cảm với những giá trị tư tưởng nhân văn cần đạt tới trong mỗi tác phẩm là nhiệm vụ giảng dạy của giáo viên dạy Ngữ Văn.

         Cái khó trong việc dạy Ngữ văn, nhất là dạy Tập làm văn kiểu bài Nghị luận về tác phẩm truyện là làm sao hướng cho học sinh tìm ra cái hay, cái đẹp trong các tác phẩm. 

        Dưới đây là kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh lớp 9 cách làm bài văn Nghị luận về tác phẩm truyện có hiệu quả mà bản thân tôi – một giáo viên  trực tiếp giảng dạy Ngữ văn 9, đã đúc kết được qua nhiều năm.

1. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ

         Kiểu bài Nghị  luận về tác phẩm văn học nói chung, tác phẩm truyện nói riêng là một kiểu bài nghị luận văn học có vị trí quan trọng  trong chương trình Tập làm văn lớp 9. Thông qua việc đọc và học tác phẩm văn học, học sinh chẳng những đã có một vốn khá phong phú về kiến thức văn học về tác phẩm, thể loại… và cũng đã được nâng cao dần về năng lực cảm thụ, phân tích, bình giá tác phẩm… Đó là một thuận lợi. Nhưng mặt khác, cũng cần nắm vững yêu cầu và mức độ cần đạt của kiểu bài Nghị luận về tác phẩm trong chương trình Tập làm văn lớp 9 không đồng nhất yêu cầu và mức độ phân tích tác phẩm (Đọc -hiểu văn bản) trong chương trình văn học và khi làm bài Tập làm văn ở lớp 9.

Một tác phẩm văn học bao giờ cũng là một tổng thể hoàn chỉnh giữa nội dung và phương thức biểu đạt, tức là nghệ thuật. Nghị luận một tác phẩm truyện là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể. Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát. Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện trong bài nghị luận phải rõ ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục. Bài nghị luận về tác phẩm truyện phải có bố cục chặt chẽ, mạch lạc, có lời văn chuẩn xác, gợi cảm. Như vậy,để đáp ứng yêu cầu làm một bài văn nghị luận về tác phẩm truyện, người giáo viên cần cho học sinh  hiểu rõ tính chất tổng hợp của kiểu bài nghị luận này. 

1. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
2. Về phía giáo viên:

 không ít thầy cô còn e ngại khi dạy phân môn Tập làm văn. Qua nhiều năm theo dõi phong trào thi giáo viên giỏi các cấp và thao giảng ở trường, giáo viên thường chỉ đăng kí (tiết dạy tự chọn) dạy phân môn Đọc – hiểu văn bản và Tiếng Việt.

Về phía học sinh, các em thường dựa vào văn mẫu hoặc dựa vào các ý trong đề cương hay trong dàn ý thầy cô cho sẵn mà viết lại nên rất hạn chế về mạch cảm xúc (không chân thật, còn gượng ép…). Rất ít học sinh chịu khó tìm tòi, khám phá ra các ý mới, ý riêng, ý sâu sắc, ý hay do chính bản thân các em cảm nhận, thật sự rung động với tác phẩm.

        Đa số các em học sinh thường không tìm hiểu kĩ đề bài và tìm ý, lập dàn ý trước khi bắt tay vào làm bài viết của mình nên thường lệch lạc kiểu bài, nhầm lẫn các dạng đề. Đề bài Nghị luận về tác phẩm truyện thường có các dạng đề mệnh lệnh và đề “mở”. Các mệnh lệnh thường gặp là “suy nghĩ” (về nhân vật, về tác phẩm…), “cảm nhận của em” (về nhân vật, về tác phẩm…). Các đề “mở” thường gặp là: “Chi tiết cái bóng trong Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ”; “Nguyên nhân cái chết của Vũ Nương” (Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ).

       Đối tượng nghị luận có thể là tác phẩm, nhân vật, tư tưởng, những đổi thay trong số phận nhân vật… theo phạm vi vấn đề trong các bài Đọc – hiểu tác phẩm truyện ở SGK  đòi hỏi các em phải có tư duy kiến thức, tích hợp, tổng hợp và phân tích mới đảm bảo được yêu cầu của từng đề bài văn.

           Từ đó dẫn đến học sinh khối lớp 9 viết bài tập làm văn kiểu bài Nghị luận về tác phẩm truyện thường khô cứng, sáo rỗng, lúng túng và máy móc…

            Bài viết số 6 (Lớp 9A và 9B Năm học …………)

            Đề bài: Suy nghĩ về tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn “Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng. 

                    Kết quả của thực trạng:                                                                              Điểm TB trở lên là 75%, điểm yếu là 25%

Kết quả của thực trạng trên đã thôi thúc tôi đúc rút kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh lớp 9 cách làm bài văn Nghị luận về tác phẩm truyện có hiệu quả.

  III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN

                 III.1. GIẢI PHÁP

         Muốn khắc phục được thực trạng trên, người giáo viên dạy Ngữ văn cần phải tìm ra giải pháp tối ưu.