SKKN Khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập và tạo đề thi online môn Toán góp phần nâng cao chất lượng ôn thi TN THPT

1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 hay còn gọi là cuộc cách mạng số đã tác động mạnh mẽ đến nền giáo dục của nước ta. Khi các cỗ máy tìm kiếm, mạng xã hội đang trở thành nguồn học tập vô tận thì vai trò của người giáo viên không chỉ là người trao tri thức mà còn phải trở thành người định hướng, khai mở tiềm năng, phát huy tính tự học, tính sáng tạo của học trò.
Từ năm học 2019 đến năm học này, do ảnh hưởng của đại dịch covid 19, dạy học trực tuyến là giải pháp hữu hiệu để thực hiện chủ trương của Bộ: Tạm dừng đến trường nhưng không dừng việc học. Dạy học trực tuyến có nhiều khó khăn, thách thức nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội để GV tiếp cận với công nghệ, từ đó có thêm phương pháp nâng cao chất lượng học sinh. Việc sử dụng và khai thác một số ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) và một số phần mềm vào dạy, học là điều bắt buộc và cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ năm học.
Từ năm học 2016-2017 đến nay, đối với môn Toán: việc chuyển từ hình thức thi tự luận gồm 9 câu tự luận – thời gian 180 phút sang hình thức thi trắc nghiệm gồm 50 câu – thời gian 90 phút trong kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông (TN THPT) là một sự thay đổi rất lớn. Sự thay đổi lớn này đã đặt ra nhiều yêu cầu đổi mới về cách dạy của Thầy và cách học của Trò. Kiến thức môn Toán trong cấu trúc đề thi TN THPT trải rộng với hơn 40 chuyên đề bao gồm cả kiến thức Toán 12, Toán 11, Toán 10 nhưng thời lượng dạy học trên lớp thì không thay đổi. Để đạt kết quả tốt trong kì thi TN THPT, đòi hỏi mỗi học sinh cần xây dựng cho mình các phương pháp học tập hiệu quả, tăng cường thời gian tự học, tăng cường việc rèn luyện kĩ năng làm bài tập, bài thi trắc nghiệm môn Toán. Tuy nhiên qua khảo sát thực tiễn nhóm học sinh khối lớp 12 ở trường THPT Đặng Thai Mai, chúng tôi nhận thấy quỹ thời gian của các em dành cho việc tự học ở nhà, thời gian làm bài tập Toán, tập dượt với các đề thi Toán theo cấu trúc của Bộ còn rất ít ỏi. Phần lớn các em chỉ hoàn thành bài tập ở sách giáo khoa Giải Tích 12, Hình học 12 và một số bài tập giáo viên bộ môn ra thêm. Việc kiểm tra, nhận xét, đánh giá việc làm bài tập về nhà của học sinh và chữa bài tập còn chưa đồng bộ, hiệu quả chưa cao. Việc dành thời gian cho học sinh kiểm tra, làm bài thi cuối mỗi chuyên đề (hơn 40 chuyên đề) trong thời gian học chính khóa ở lớp là khó thực hiện.
Nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình, chúng tôi – nhóm giáo viên toán của trường THPT Đặng Thai Mai luôn trăn trở với việc làm thế nào để vận dụng, khai thác các ứng dụng, các phần mềm dạy học vào việc tạo hệ thống bài tập, bài thi môn Toán theo chuyên đề cho học sinh 12 góp phần nâng cao chất lượng tự học của học sinh, nâng cao kết quả thi TN THPT môn Toán. Việc theo dõi, thống kê, nhận
2
xét, đánh giá của giáo viên về thời lượng, kết quả làm bài tập, bài thi của học sinh còn là một kênh thông tin có ý nghĩa phản hồi quan trọng về chất lượng dạy-học của Thầy –Trò, từ đó có các biện pháp điều chỉnh về phương pháp dạy học.
Sau quá trình thực hiện, chúng tôi mạnh dạn đề xuất một số biện pháp qua sáng kiến kinh nghiệm “Khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập và tạo đề thi online môn Toán góp phần nâng cao chất lượng ôn thi TN THPT’’.
2.Tính mới của đề tài:
Bàn về các biện pháp, giải pháp nâng cao hiệu quả của việc dạy- học trực tuyến đã có nhiều giáo viên quan tâm, thực hiện. Chắc chắn rằng, có rất nhiều giáo viên nhiệt huyết chuyên môn, đam mê và siêu giỏi về công nghệ. Tuy nhiên, cách thức triển khai các biện pháp, giải pháp còn tùy vào tình hình thực tế của từng cá nhân, đơn vị. Bên cạnh nhiều giáo viên tích cực thì cũng còn nhiều GV đang thờ ơ, thiếu nhiệt huyết về chuyên môn, ngại tiếp cận công nghệ. SKKN: “Khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập, tạo đề thi online môn Toán…” của chúng tôi được thực hiện trong suốt quá trình dạy học trực tiếp và dạy học trực tuyến của giáo viên và học sinh, là một cách tiếp cận mới.
3. Mục đích nghiên cứu:
– Góp phần rèn luyện cho HS khả năng tự học, tự chiếm lĩnh tri thức.
– Tăng cường rèn luyện kĩ năng giải toán, giải đề thi trắc nghiệm theo cấu trúc đề
thi của BGD.
– Nâng cao chất lượng đại trà của học sinh.
– Nâng cao kết quả thi TN THPT môn Toán.
– Lan tỏa tinh thần nhiệt, huyết đối với bộ môn toán tới đông đảo GV và HS.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
– Học sinh các lớp 12A; 12E; 12C; 12D; 12G trường THPT Đặng Thai Mai và hướng đến mở rộng cho toàn bộ HS khối lớp 12, khối 11, khối 10 của trường.
– Kế hoạch nghiên cứu: Năm học 2020-2021, 2021-2022.
5. Phương pháp nghiên cứu:
– Nghiên cứu tài liệu. Thảo luận ý tưởng nhóm.
– Điều tra, khảo sát , phân tích , tổng hợp, thực nghiệm sư phạm, đánh giá.
6. Xây dựng ý tưởng, lên kế hoạch thực hiện:
– Từ tháng 6 đến tháng 8/2021 nghiên cứu cơ sở lý thuyết, tìm hiểu các ứng dụng 4.0 liên quan để khai thác. Họp nhóm tác giả của đề tài, triển khai thực hiện các ý tưởng đối với học sinh từ tháng 9/ 2021 đến thời điểm thi TN THPT.
– Từ tháng 9 đến tháng 12/2021: Viết đề cương sáng kiến kinh nghiệm.
– Từ tháng 12/2021 tháng 4/2022: Triển khai viết sáng kiến, thực nghiệm, đánh
giá kết quả, rút kinh nghiệm và hoàn thiện sáng kiến kinh nghiệm.
3

PHẦN II: NỘI DUNG ĐỀ TÀI
Chương I. Các cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến việc khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập và tạo đề thi online môn Toán cho học sinh khối 12 THPT Đặng Thai Mai trong giai đoạn hiện nay.
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Khái niệm về CMCN 4.0.
Tính đến thời điểm hiện tại, thế giới đã và đang trải qua bốn cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN). Cuộc CMCN lần thứ nhất diễn ra từ năm 1784. Cuộc CMCN lần thứ hai diễn ra từ năm 1870 đến trước chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Cuộc CMCN lần thứ ba xuất hiện vào năm 1969. Cuộc CMCN lần thứ tư (CMCN 4.0) được bắt đầu vào đầu thế kỉ XXI.
Không có một định nghĩa thống nhất cho CMCN 4.0. Tuy nhiên, các văn bản thường hay trích diễn giải của Klaus Schwab, người sáng lập và là chủ tịch diễn đàn kinh tế thế giới, trong 1 bài viết về CMCN 4.0 vào năm 2016 như dưới đây:
“Cách mạng công nghiệp đầu tiên sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hóa sản xuất. Cuộc cách mạng lần 2 diễn ra nhờ ứng dụng điện năng để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng lần 3 sử dụng điện tử và CNTT để tự động hóa sản xuất. Bây giờ, cuộc Cách mạng Công nghiệp thứ tư đang nảy nở từ cuộc cách mạng lần ba, nó kết hợp các công nghệ lại với nhau, làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học”.
Như vậy có thể nhận thấy cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 là cuộc cách mạng chưa từng có trong lịch sử nhân loại, với sự hội tụ mang tính đột phá của nhiều công nghệ hiện đại, mà đặc trưng của nó là sự hợp nhất về mặt công nghệ, đem lại sự kết hợp giữa hệ thống ảo và thực thể.
1.1.2. Tác động của CMCN 4.0 đối với giáo dục.
Dưới tác động của CMCN 4.0, tri thức của nhân loại không ngừng tăng lên theo cấp số nhân, tác động đến moi mặt, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội theo các mức độ và chiều hướng khác nhau, trong đó giáo dục là một trong những lĩnh vực chịu tác động mạnh mẽ nhất. CMCN 4.0 đòi hỏi sản phẩm của giáo dục là con ngưởi có đủ phẩm chất và năng lực nhằm thích ứng được các yêu cầu về lực lượng sản xuất xã hội của thế kỉ XXI.
Trước lượng kiến thức và thông tin khổng lồ của thời đai, nếu quá trình dạy học chỉ đơn thuần được triển khai trên giấy bút, theo hình thức lớp học truyền thống thì sẽ nhanh chóng trở nên lạc hậu. Người giáo viên cần ứng dụng các công nghệ mới nhất của CMCN 4.0 vào quá trình dạy học tạo nên tương tác tích cực và hỗ trợ hiệu quả cho người học, giúp người học tự chiếm lĩnh tri thức, có năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo, góp phần tạo nên các công dân toàn cầu.
4

1.1.3. Mô đun 9 “Ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác và sử dụng thiết bị công nghệ trong dạy học và giáo dục học sinh Trung học phổ thông môn Toán”
Mô đun 9 là một trong các mô đun bồi dưỡng giáo viên theo quyết định số 4660/QĐ-BGDĐT (kí ngày 04 tháng 12 năm 2019) về việc ban hành danh mục các mô đun bồi dưỡng giáo viên cốt cán và cán bộ quản lí cơ sở giáo dục phổ thông cốt cán để thực hiện công tác bồi dưỡng thường xuyên giáo viên, cán bộ quản lí cơ sở giáo dục phổ thông. Các mô đun bồi dưỡng này nhằm hỗ trợ giáo viên tổ chức và thực hiện được các hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời giúp giáo viên nâng cao năng lực, phát triển chuyên môn và nghiệp vụ theo các tiêu chí của chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông.
SKKN:’’Khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập và tạo đề thi online môn Toán’’ là hoàn toàn phù hợp với chủ trương của BGD& ĐT, đồng thời thể hiện sự tìm tòi, tiếp cận công nghệ thông tin của chúng tôi vào đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học sinh, đáp ứng yêu cầu về phát triển phẩm chất, năng lực của người học.
1.1.4. Xu hướng thay đổi hình thức kiểm tra đánh giá a. Các hình thức kiểm tra, đánh giá trước đây.
Theo thông tư 58/2011/TT –BGDĐT ra ngày 12/12/2011 ban hành về quy chế đánh giá xếp loại học sinh THCS và THPT các hình thức kiểm tra bao gồm: kiểm tra miệng( hỏi đáp), kiểm tra viết, kiểm tra thực hành.
b. Các hình thức kiểm tra đánh giá hiện hành.
Theo thông tư 26/2020/TT-BGDĐT và thông tư 22/2021 có một số điểm mới nổi bật so với thông tư 58/2011/TT–BGDĐT như sau:
– Về hình thức kiểm tra: Hình thức kiểm tra đã được thay đổi theo hướng mở để phát huy hết được các phẩm chất năng lực của học sinh trong cả quá trình học tập. Đó là có thể thông qua các bài viết, thực hành, thí nghiệm, hồ sơ học tập, thực hiện dự án…Hình thức kiểm tra có thể trực tiếp hoặc trực tuyến…không phụ thuộc vào hình thức dạy học trực tiếp hoặc trực tuyến… thời điểm, nội dung kiểm tra đánh giá thường xuyên của từng học sinh trong một lớp cũng có thể khác nhau
– Về thời gian kiểm tra và các loại kiểm tra:
 Đốivớibàikiểmtrađánhgiáđịnhkì:sốbàikiểmtra1tiếthệsố2nayđược gọi là kiểm tra giữa kì, tất cả các môn học số bài kiểm tra giữa kì hiện nay chỉ có một bài/ kì học. Đây là 1 sự thay đổi lớn đối với bộ môn Toán; trước đây có ít nhất 3 bài kiểm tra định kì/ 1 kì học.
 Đối với bài kiểm tra đánh giá thường xuyên: Đối với thông tư 58, những con điểm được lấy từ kiểm tra miệng, kiểm tra viết, thực hành dưới 1 tiết và quy định “ít nhất” 2 lần, 3 lần, 4 lần tùy theo số tiết, thì hiện nay thông tư 26 đã
5

thay đổi số lần kiểm tra đánh giá thường xuyên không giới hạn bởi số điểm
kiểm tra đánh giá thường xuyên .
– Về hình thức đánh giá: hướng đến đánh giá bằng nhận xét và điểm số.
Tóm lại, trong xu hướng kiểm tra đánh giá hiện nay, chúng ta thấy các hình thức kiểm tra đánh giá đã được thay đổi rất nhiều. Thay đổi từ hình thức kiểm tra trực tiếp đến hình thức kiểm tra trực tuyến đòi hỏi người giáo viên cần tìm tòi, tiếp cận công nghệ thông tin, khai thác các ứng dụng 4.0 vào quá trình dạy học, quá trình kiểm tra đánh giá học sinh nhằm phát huy các phẩm chất và năng lực của người học.
Như vậy, có thể thấy được SKKN “Khai thác một số ứng dụng 4.0 trong việc giao bài tập và tạo đề thi online môn Toán góp phần nâng cao chất lượng ôn thi TN THPT’’ là hoàn toàn phù hợp với các sơ sỏ lí luận nêu trên.
1.2. Cơ sở thực tiễn.
1.2.1. Thực trạng về việc giao, kiểm tra bài tập và bài thi môn Toán của học
sinh khối 12 THPT trong giai đoạn hiện nay.
Từ năm học 2020-2021 trở về trước, việc giao và kiểm tra bài tập môn Toán của chúng tôi đối với học sinh thường được thực hiện theo tiến trình dạy học. Đó là kiểm t7ra bài cũ hoặc thực hiện các hoạt động khởi động trước khi vào bài mới, việc giao bài tập về nhà cho học sinh thường là yêu cầu tóm tắt kiến thức trọng tâm, hoàn thành bài tập sách giáo khoa theo nội dung bài học. Việc kiểm tra bài tập và chữa bài tập cho học sinh thường được tiến hành trong tiết luyện tập. Trong thực tế, việc kiểm tra, thống kê, đánh giá về việc làm bài tập của học sinh là chưa đồng bộ và chưa đem lại hiệu quả cao.
Đối với học sinh khối 12 hiện nay, chỉ hoàn thành bài tập Toán sách giáo khoa và sách bài tập là chưa đáp ứng được yêu cầu về đổi mới thi cử. Việc giáo viên ra thêm bài tâp trắc nghiệm rèn luyện trong mỗi chủ đề hay giáo viên ra đề thi cuối mỗi chương bài để các em tự đánh giá không được tiến hành thường xuyên. Do đó không phát huy được năng lưc tự học của học sinh, không có sự phản hồi kịp thời về chất lượng của trò để có biện pháp, phương pháp điều chỉnh quá trình dạy học.
1.2.2. Thực trạng về chất lượng môn Toán của HS lớp 12 THPT Đặng Thai Mai trước khi áp dụng sáng kiến.
Với đặc thù là một trường THPT ở khu vực miền núi với chất lượng đầu vào đứng vị thứ 5/7 toàn huyện, điểm đầu vào môn Toán rất thấp. Đó thực sự là một khó khăn lớn đối với giáo viên nhóm Toán chúng tôi. Khi đa số các em mất kiến thức căn bản, mất gốc…việc tiếp thu kiến thức mới sẽ găp rất nhiều trở ngại.
Qua kì thi khảo sát chất lượng đầu năm học dành cho học sinh toàn khối 12, chúng tôi thu được kết quả thực tế của các lớp 12 ở trường chúng tôi như sau:
12M ĐiểmTB 7,51 5,96 4,65 5,95 5,24 4,64 3,81 3,47 3,69 3,87
Lớp
12A
12B
12C
12D
12E
12G
12H
12I
12K
6

Qua số liệu, chúng tôi nhận thấy chất lượng đại trà của nhóm học sinh các lớp trên rất thấp, có sự phân hóa lớn giữa các mức độ giỏi- khá và trung bình – yếu kém. Số lượng học sinh thuộc mức yếu kém chiếm số lượng khá lớn, đặc biệt đáng báo động và lo ngại về kết quả chất lượng cho kì thi TN THPT của năm học này. Các em ngoài việc yếu kém về kiến thức, còn thiếu kĩ năng làm bài thi.
Đòi hỏi giáo viên giảng dạy cần chú trọng bồi dưỡng kiến thức cơ bản và tăng cường kĩ năng làm bài tập, bài thi trắc nghiệm theo cấu trúc đề thi.
1.2.3. Thực trạng về việc sử dụng các phương tiện, thiết bị học tập trực tuyến của HS trường THPT Đặng Thai Mai.
Đầu năm học 2021-2022, do tình hình dịch bệnh Covid19 diễn biến phức tạp nên trường chúng tôi phải tiến hành học trực tuyến 2 tuần đầu tiên. Lãnh đạo trường đã tiến hành khảo sát và thống kê về số lượng và chất lượng của phương tiện, thiết bị học tập trực tuyến của học sinh toàn trường. Riêng ở các lớp A, C,D,E, G chúng tôi thu thập được bảng số liệu sau: