SKKN Kinh nghiệm dạy học tích hợp trong bài “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”(Ngữ văn 9 – Tập 1) đạt hiệu quả

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài: 

       Nhà lí luận văn học nổi tiếng của Trung Quốc  từng viết: “Vũ trụ vốn là một thể hữu cơ, các quy luật bên trong vốn liên quan mật thiết với nhau, động vào bất cứ chỗ nào đều tất liên quan đến cái khác, do đó các loại học vấn nghiên cứu quy luật , tuy bên ngoài có phân biệt mà trên thực tế thì không thể tách rời. Trên đời không có học vấn nào là cô lập, tách rời học vấn khác…”. Văn học cũng vậy, nó cũng là thể “hữu cơ”, không hề “cô lập”, không hề “tách rời”, nó có mối liên hệ chặt chẽ với các học vấn khác. Chính vì vậy mà “ không biết rộng thì không thể chuyên sâu, không thông thái thì không thể nắm gọn”, cần hiểu rộng, cần nắm vững kiến thức chuyên môn,  từ đó vận dụng các kiến thức liên môn khác.

   Tích hợp chính là mở rộng kiến thức trong bài học với các kiến thức bộ môn khác cũng như các ngành khoa học, nghệ thuật, kiến thức đời sống …qua đó làm giàu thêm, phong phú thêm sự hiểu biết về thế giới tự nhiên. Đồng thời phát hiện,  khám khá những điều mới mẻ trong kho tàng tri thức nhân loại và  cũng từ đó phát triển năng lực, nhân cách của mỗi con người. 

     Tuy nhiên một thực tế cho thấy, đa phần giáo viên khi thực hiện hoạt động dạy học đều chỉ chú trọng đến nội dung kiến thức bài học, loay hoay tìm cách truyền thụ hết kiến thức  mà không quan tâm đến niềm hứng thú, sự khám phá , phát hiện của học sinh , có lẽ vì vậy mà bài giảng đơn điệu, một chiều. Hơn thế học Văn đâu chỉ dạy chữ, dạy kiến thức mà gửi gắm trong đó bao tư tưởng, tình cảm, giáo dục bao kĩ năng, rèn luyện bao năng lực, hình thành nhân cách của bao thế hệ học trò. 

   Bên cạnh đó cũng thông qua những bài học tích hợp giáo viên  sẽ định hướng, chỉ đường để  chính bản thân mỗi học sinh tìm ra những cách để tiếp thu và lĩnh hội kiến thức giữa môn học này với môn học khác, giữa kiến thức từ sách vở đến cuộc sống, thực tiễn bên ngoài. Đó chính là những lí do để bản thân nhận thấy tích hợp liên môn là vấn đề quan trọng , cần thiết cần phải được tiếp tục tìm tòi, nghiên cứu và mở rộng trong quá trình dạy học.  

  Với lí do trên  tôi mạnh dạn trình bày sáng kiến kinh nghiệm: 

“Kinh nghiệm dạy học tích hợp trong bài “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”( Ngữ văn 9- tập 1) đạt hiệu quả”.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

– Trên cơ sở nắm  được nguyên tắc tích hợp (không quá lạm dụng, không làm loãng kiến thức cơ bản…), tích hợp giúp học sinh hiểu bài, hiểu sâu hơn nội dung bài học, nâng cao chất lượng môn học

– Nhằm phát triển thêm năng lực vận dụng kiến thức liên môn khác nhau để giải quyết  những vấn đề trong thực tiễn.

– Giúp tâm hồn các em trở nên rộng mở,  phong phú hơn, nhân cách con người cũng từ đó mà hình thành.    

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

    Tích hợp trong văn bản: “ Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”- Ngữ Văn 9 (Tập 1)

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

 Để thực hiện đề tài trên tôi đã vận dụng các phương pháp chủ yếu sau:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.

– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế.

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

– Phương pháp trắc nghiệm.

– Phương pháp trưng cầu ý kiến bằng câu hỏi.

  Ngoài ra có sử dụng một số phương pháp hỗ trợ khác: Phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp phỏng vấn…

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận. 

     Từ điển giáo dục học cho biết: “Tích hợp là một hoạt động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy trong cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Trong dạy học các môn học tích hợp được hiểu là sự kết hợp tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau.

     Trong thực tiễn ở nhiều nước trên thế giới đã vận dụng quan điểm tích hợp vào giảng dạy trong các nhà trường  và đã chứng tỏ được rằng: việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp, làm cho việc học tập trở nên ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo được thực hiện riêng rẽ. Tích hợp giúp nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.

     Ở Việt Nam, cũng xuất phát từ việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát  triển năng lực của học sinh, luốn lấy học sinh làm trung tâm. Chính vì vậy mà  theo quan điểm của Bộ giáo dục và đào tạo “ Lấy quan điểm tích hợp  làm nguyên tắc chủ đạo  để tổ chức nội dung chương trình , biên soạn sách giáo khoa và lựa chon phương pháp dạy học”. Đây chính là một trong những vấn đề quan trọng, mới mẻ của lộ trình phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn hiện nay.

  Trong nhiều năm trở lại đây Bộ, Sở và  phòng giáo dục  các tỉnh, huyện đã và đang thường xuyên tổ chức các cuộc thi “Vận dụng kiến thức liên môn” (dành cho học sinh) hay “Dạy học theo chủ đề tích hợp” (dành cho  giáo viên) trong các  nhà trường cũng là một trong những bước tạo đà cho việc tìm tòi nghiên cứu “thể hữu cơ” ấy. Nhìn vào danh sách thí sinh tham gia các cuộc thi ấy, người đạt giải tăng lên mỗi năm, đề tài được mở rộng và đặc biệt với mỗi tiết hoặc chủ đề tích hợp học sinh hào hứng và thích thú. Đó cũng chính là động lực, niềm đam mê của mỗi giáo viên khi khi nghiên cứu bài giảng, khi quyết định gắn bó với sự nghiệp trồng người. 

    Trong thực tế, tích hợp thường được chỉ được vận dụng với các môn học như: Hoá, Sinh hay Sử, Địa…, với các môn học này giáo viên thường vận dụng khá linh hoạt, bài học hấp dẫn và hay. Tuy nhiên với môn Ngữ văn là  tương đối khó, bởi lẽ vận dụng không khéo léo sẽ phá vỡ mạch cảm xúc của bài, vận dụng không linh hoạt gây cảm giác nhàm chán, bài học rời rạc, học sinh tiếp thu bài học khiên cưỡng.

    Với kinh nghiệm giảng dạy nhiều năm, sự tâm huyết với nghề, với trò,bản thân  từng vận dụng tích hợp liên môn vào nhiều tiết dạy, có sáng kiến kinh nghiệm về tích hợp xếp loại cập huyện, bài tích hợp đạt giải cấp huyện, cấp tỉnh…Vì vậy mà bản thân đã luôn suy nghĩ, trăn trở với mỗi tiết dạy, mỗi bài học trên lớp,  làm thế nào để học sinh không chỉ hiểu bài mà còn thích thú, chờ đợi tiết dạy; sau mỗi bài học tâm hồn các em thêm  phong phú, yêu cuộc sống, yêu con người, yêu quê hương đất nước hơn.

     Trên cơ sở đó bản thân  nhận thấy tích hợp là một trong những phương pháp dạy học tích cực, có hiệu quả cần được mở rộng, vận dụng vào thực tiễn giảng dạy.

2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

     Xã hội mỗi ngày một phát triển, nhu cầu được tìm hiểu, được khám phá những điều mới mẻ, những chân trời kiến thức rộng lớn là điều hết sức bình thường của mỗi con người. Tích hợp là một trong những cách đáp ứng nhu cầu ấy. Tuy nhiên đa phần giáo viên ngại đổi mới, chưa  vận dụng nó thường xuyên,  thường chỉ dùng trong các tiết thao giảng, dự giờ hoặc trong các cuộc thi dạy học theo chủ đề tích hợp…Chính vì vậy mà gần như các kĩ năng, phương pháp vận dụng  của giáo viên chưa thành thạo.

     Bên cạnh đó với học sinh ngoài việc nắm kiến thức môn học còn biết vận dụng, biết liên hệ thực tiễn là điều không dễ (đặc biệt với học sinh trung bình hay yếu, kém). Hơn nữa trong nhiều năm gần đây tỉ lệ học sinh  ngại học, chán học các môn xã hội (trong đó có Ngữ văn) khá nhiều. Làm thế nào để các em yêu thích  môn học, làm thế nào để nâng cao được chất lượng học tập của các em là điều tôi luôn trăn trở.