SKKN Kinh nghiệm nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1A Trường Tiểu học

1. MỞ ĐẦU
1.1. LÝ DO CHỌN  ĐỀ TÀI
Trong chương trình giáo dục tiểu học hiện nay, môn Toán cùng với các môn học khác trong nhà trường Tiểu học có những vai trò góp phần quan trọng đào tạo nên những con người phát triển toàn diện. Toán học là môn khoa học tự nhiên có tính lôgíc và tính chính xác cao, nó là chìa khóa mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác.  Bởi lẽ, các kiến thức, kĩ năng của môn Toán ở Tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sống, chúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để con người phát triển việc học của mình. Môn Toán giúp học sinh nhận biết những mối quan hệ về số lượng, hình dạng không gian trong thế giới hiện thực. Môn Toán còn góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề, nó góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, đóng góp vào việc hình thành các phẩm chất cần thiết và quan trọng của người lao động trong xã hội hiện đại như tính cần cù, cẩn thận, có ý chí vượt khó khăn, làm việc có kế hoạch, có nề nếp và tác phong khoa học.
Trong môn Toán phổ thông toán có lời văn có vị trí rất quan trọng. Đối với mạch kiến thức: “Giải toán có lời văn” là một trong những mạch kiến thức cơ bản xuyên suốt chương trình Toán cấp tiểu học. Học sinh Tiểu học làm quen với Toán có lời văn ngay từ lớp 1 và học liên tục đến lớp 5. Thông qua giải toán có lời văn, các em được phát triển trí tuệ, được rèn luyện kỹ năng tổng hợp: đọc, viết, diễn đạt, trình bày, tính toán. Toán có lời văn là mạch kiến thức tổng hợp của các mạch kiến thức toán học, giải toán có lời văn các em sẽ được giải các loại toán về số học, các yếu tố đại số, các yếu tố hình học và đo đại lượng. Dạng toán có lời văn ở tiểu học được xem như  một cầu nối kiến thức toán học trong nhà trường và ứng dụng của toán học trong đời sống thực tế, đời sống xã hội. Dạy giải toán có lời văn ở tiểu học là sự vận dụng một cách tổng hợp ngày càng cao các trí thức kỹ năng về Toán tiểu học với kiến thức được ứng dụng rộng rãi trong cuộc sống.
Đối với học sịnh lớp 1 tư duy lôgic chưa phát triển, cơ bản là tư duy cụ thể, cho nên việc giải các bài toán có lời văn đối với các em là rất khó khăn, tỉ lệ đúng còn ít và chưa chặt chẽ. Trong thực tế ở trường tiểu học, việc giải các bài toán có lời văn ở lớp 1, học sinh còn lúng túng là khá phổ biến. Đa số các em đọc đề là làm ngay, bỏ qua các bước giải toán có lời văn. Tỉ lệ tóm tắt bài toán là thấp, cách giải nghèo nàn, thậm chí là bế tắc khi giải bài tập và còn có trường hợp tính toán sai. Vậy những biện pháp khắc phục khó khăn giải bài toán có lời văn cho học sinh lớp 1 trong giai đoạn hiện  nay là vấn đề rất cần thiết. Khi các em chiếm lĩnh được tri thức khoa học, các em sẽ có một cách nhìn, cách nghĩ một vấn đề đầy đủ, từ đó nâng cao được chất lượng dạy học.
Từ thực tế và kinh nghiệm của bản thân tôi xin trao đổi: “ Kinh nghiệm nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1A Trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn”.

1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
– Sáng kiến kinh nghiệm nhằm tìm ra các biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy góp phần giải quyết những khó khăn mà giáo viên và học sinh mắc phải khi thực hiện giải bài toán có lời văn cho học sinh lớp 1.
– Việc nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm nhằm đúc rút ra một số kinh nghiêm giúp khắc phục khó khăn khi hướng dẫn học sinh lớp 1 thực hiện giải các bài toán có lời văn để giúp các em học tốt  hơn và từ đó các em có hứng thú say mê học môn Toán.
1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
– Nghiên cứu chương trình Toán 1.
– Học sinh lớp 1A trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn.
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để tiến hành nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp:
1.4.1.  Phương pháp nghiên cứu lý luận:
– Đọc các tài liệu liên quan đến đề tài.
– Tìm hiểu sách hướng dẫn học Toán lớp 1, sách giáo viên, tài liệu hướng dẫn về đổi mới nội dung – phương pháp dạy học ở Tiểu học, chương trình bồi dưỡng thường xuyên.
– Bồi dưỡng Modun chương trình Sách giáo khoa mới.
1.4.2. Phương pháp nghiên cứu điều tra khảo sát thực tế:
– Tìm hiểu thực tế dạy và học cuả  GV và HS, của bạn bè đồng nghiệp.
-Trao đổi, dự giờ, kiến tập, thảo luận, toạ đàm với đồng nghiệp.
1.4.3. Phương pháp thực nghiệm:
– Tiến hành dạy thực nghiệm, đối chứng, trao đổi rút kinh nghiệm, đánh giá hiệu quả của việc vận dụng đổi mới nội dung – phương pháp dạy học vào lớp 1A trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn – Thanh Hóa.

2. NỘI DUNG
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
Trong các mạch kiến thức toán ở chương trình toán Tiểu học thì mạch kiến thức “Giải toán có lời văn” là mạch kiến thức khó khăn nhất đối với học sinh và càng khó khăn hơn đối với học sinh lớp Một. Giải toán có lời văn là một trong bốn mạch kiến thức trong chương trình môn toán lớp 1. Nghiên cứu dạy giải toán có lời văn nhằm giúp HS:
– Nhận biết thế nào là một bài toán có lời văn (cấu tạo các phần của bài toán).
– Biết giải và trình bày bài giải các bài toán đơn bằng một phép tính cộng hoặc một phép tính trừ.
– Bước đầu rèn luyện phương pháp giải toán và khả năng diễn đạt đúng. Góp phần củng cố kiến thức toán, tích cực góp phần phát triển tư duy cho học sinh.
Giải toán có lời văn thường có hai phần: Phần một là thông tin đã biết còn phần hai là yêu cầu cần phải tìm của bài toán. Giải  toán có lời văn giúp học sinh tự tìm hiểu được mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm, mô tả quan hệ đó bằng cấu trúc phép tính cụ thể, thực hiện phép tính, trình bày lời giải bài toán.
Bởi vì đối với lớp Một: Vốn từ, vốn hiểu biết, khả năng đọc hiểu, khả năng tư duy lôgic của các em còn rất hạn chế. Một nét nổi bật hiện nay là nói chung học sinh chưa biết cách tự học, chưa học tập một cách tích cực. Nhiều khi với một bài toán có lời văn các em có thể đặt và tính đúng phép tính của bài nhưng không thể trả lời hoặc lý giải là tại sao các em lại có được phép tính như vậy. Thực tế hiện nay cho thấy, các em thực sự lúng túng khi giải bài toán có lời văn. Một số em chưa biết tóm tắt bài toán, chưa biết phân tích đề toán để tìm ra đường lối giải, chưa biết tổng hợp để trình bày bài giải, diễn đạt vụng về, thiếu lôgic. Ngôn ngữ toán học còn rất hạn chế, kỹ năng tính toán, trình bày thiếu chính xác, thiếu khoa học, chưa có biện pháp, phương pháp học toán và giải toán một cách máy móc nặng về dập khuôn, bắt chước.
Đối với  học sinh lớp 1 môn Toán tuy có dễ nhưng để học sinh đọc – hiểu bài toán có lời văn quả không dễ  dàng vả lại việc viết lên một câu lời giải phù hợp với câu hỏi của bài toán cũng là một vấn đề không đơn giản. Bởi vậy, nỗi băn khoăn của giáo viên là hoàn toàn chính đáng.
2.2. Thùc tr¹ng CỦA VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP  DỤNG SKKN:
2.2.1. Thực trạng dạy của giáo viên
Qua thực tế giảng dạy và dự giờ đồng nghiệp, khi dạy phần giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1, tôi thấy:
– Với dạng toán “Giải toán có lời văn” ở lớp 1 khi dạy GV chưa chú trọng
hướng dẫn HS đọc kĩ yêu cầu bài toán.
– Giáo viên đã quen với phương pháp dạy học truyền thống nên khi áp dụng phương pháp dạy học mới còn rất lúng túng, chưa phát huy được tính tích cực của học sinh.
– Khả năng phối hợp, kết hợp với nhiều phương pháp để dạy mạch kiến thức: “Giải toán có lời văn” ở lớp 1 còn thiếu linh hoạt, chưa sáng tạo trong giảng dạy, chưa gây hứng thú đối với học sinh.
– GV chưa chuẩn bị tốt cho các em khi dạy những bài trước. GV tỏ ra chủ quan, ít nhấn mạnh hoặc không chú ý lắm mà chỉ tập trung vào dạy kĩ năng đặt tính, tính toán của HS mà quên mất rằng những bài toán trước làm bước đệm, bước khởi đầu của dạng toán có lời văn sau này.