SKKN Kinh nghiệm phát triển ngôn ngữ hiệu quả cho trẻ 5 – 6 tuổi

1.MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Ngôn ngữ là hiện tượng xã hội đặc biệt, tồn tại và phát triển theo sự tồn tại và phát triển của loài người. Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt. Là phương tiện nhận thức và giao tiếp hữu hiệu nhất của con người, nhờ có ngôn ngữ con người mới có phương tiện để nhận thức và thể hiện nhận thức của mình, để giao tiếp và hợp tác với nhau. Nói đến sự phát triển của loài người không thể không nói đến vai trò đặc biệt quan trọng của ngôn ngữ.

Ngôn ngữ còn là nét văn hóa đặc trưng của một dân tộc, một quốc gia. Thực tế cho thấy dù cho xã hội có thay đổi, đất nước có giàu mạnh, con người có thể tạo ra nhiều máy móc, thiết bị thông tin hiện đại đến mấy thì ngôn ngữ vẫn giữ vai trò quyết định cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. 

Trường mầm non là nơi tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn vẹn nhân cách, trong đó vai trò của giáo viên và hoạt động tích cực của từng cá nhân trẻ có ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của trẻ nói chung và phát triển ngôn ngữ của từng trẻ nói riêng. Nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nhiệm vụ hết sức quan trọng nó giúp trẻ lĩnh hội cả 3 thành phần của ngôn ngữ: Phát âm, vốn từ, ngôn ngữ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ lứa tuổi mầm non là nói mạch lạc, hiểu từ và rõ ý, để thực hiện được điều đó thì người giáo viên mầm non có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ phát âm đúng bởi khi học nói trẻ đã cần phải nhớ nói như thế nào. Thông qua ngôn ngữ, lời nói của người lớn, trẻ làm quen với các sự vật, hiện tượng và hiểu những đặc điểm, tính chất, cấu tạo, công dụng… của chúng và trẻ học được từ tương ứng (từ và hình ảnh trực quan đi vào nhận thức của trẻ cùng một lúc). Ngôn ngữ giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Từ ngữ giúp cho việc cũng cố những biểu tượng đã được hình thành. Thông qua ngôn ngữ, trẻ nhận thức được cái cái đẹp ở thế giới xung quanh, qua đó làm cho tâm hồn trẻ càng thêm bay bổng, trí tưởng tượng càng phong phú; đồng thời trẻ càng yêu quý cái đẹp và mong được tạo ra cái đẹp. Do đó nhiệm vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt động để trẻ được nghe, bắt chước và được nói một cách chuẩn mực nhất.

Trong quá trình dạy trẻ tôi nhận thấy được đặc điểm của hoạt động làm quen với tác phẩm văn học rất phù hợp với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua ngôn ngữ văn học (thơ, truyện, ca dao, đồng dao,…), trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong tiếng mẹ đẻ, những hành vi đẹp trong cuộc sống, trẻ biết được những gì nên làm và những gì không nên làm, qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt ở trẻ, dần dần hình thành ở trẻ những khái niệm ban đầu về đạo đức như: ngoan- hư; tốt – xấu; thật thà- không thật thà… Thông qua tác phẩm văn học giúp trẻ tích lũy được vốn từ ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn tiếng Việt, diễn đạt ngôn ngữ mạch lạc rõ ràng hơn. Chính vì vậy mà tôi đã đi sâu vào nghiên cứu “Kinh nghiệm phát triển ngôn ngữ hiệu quả cho trẻ 5- 6 tuổi ở trường mầm non An Hoạch” để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất tạo tiền đề cho trẻ bước vào lớp 1.

1.2 Mục đích nghiên cứu 

Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, rèn luyện khả năng nghe, hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày lô gic, có trình tự, chính xác. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

Nghiên cứu về: “Kinh nghiệm phát triển ngôn ngữ hiệu quả cho trẻ 5- 6 tuổi ở trường mầm non An Hoạch” .

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

      Phương pháp sử dụng trong đề tài:

• Phương pháp đàm thoại
• Phương pháp quan sát
• Phương pháp thực hành trải nghiệm
• Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
• Phương pháp thống kê xử lý số liệu.
• Phương pháp tổng hợp phân tích các tài liệu có liên quan

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1 Cơ sở l ý luận  

Phát triển ngôn ngữ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mần non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi, ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lí của trẻ. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện.

Khả năng hoàn chỉnh về phát âm của trẻ được tăng dần theo từng độ tuổi, trẻ 5-6 tuổi đã định vị được các âm vị có cấu âm đơn giản, những âm vị có cấu âm phức tạp trẻ dễ mắc lỗi, xong nếu kiên trì tập luyện thì hầu hết trẻ em đều có khả năng định vị được các âm vị của tiếng mẹ đẻ (trừ các trẻ có khuyết tật về cơ quan phát âm hoặc cơ quan thính giác).

* Đặc điểm vốn từ của trẻ mầm non nói chung và trẻ 5-6 tuổi nói riêng. Trẻ rất nhạy cảm với ngôn từ, âm điệu, hình tượng của các bài thơ, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ chính vì hoạt động cho trẻ tiếp xúc với văn học là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất hiệu quả nhất. 

Thông qua việc dạy trẻ đóng kịch giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quí cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc, vốn từ phong phú. Trẻ biết bày tỏ ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó….bằng chính ngôn ngữ của trẻ.

Thông qua việc dạy trẻ tập kể chuyện sẽ giúp trẻ ở lứa tuổi này phát triển ngôn ngữ mạch lạc hơn, nói rõ ràng và đầy đủ câu hơn, để tạo tiền đề cho trẻ bước sang tiểu học để trẻ học chữ cái được tốt hơn.

Ở lứa tuổi này sự hình thành của não bộ đang trên đà phát triển mạnh, sự nhận thức về thế giới xung quanh của trẻ rất đa dạng phong phú chính vì thế việc cho trẻ tiếp xúc với văn học vào lúc này là thích hợp bởi thế giới xung quanh trẻ luôn hấp dẫn, luôn mới lạ và đặc biệt là những tác phẩm văn học.

Học thuyết về hệ thống tín hiệu đã khẳng định: Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu thứ 2, là sự hoạt động đặc biệt của vỏ bán cầu đại não. Học thuyết này đảm bảo cho phương pháp phát triển ngôn ngữ ở trẻ vì vậy giáo viên cần lựa chọn đúng các phương pháp trong việc dạy nói cho trẻ, nhấn mạnh hiệu quả của những phương pháp tích cực: Tích cực nhận thức và tích cực thực hành ngôn ngữ.

Các nhà giải phẫu khẳng định: Trong 3 năm đầu là kết thúc sự trưởng thành về mặt giải phẫu những vùng não chỉ huy ngôn ngữ. Vì thế cần phải phát triển ngôn ngữ đúng lúc mới đạt kết quả tốt. Đặc điểm ngữ âm của trẻ 5- 6 tuổi tăng nhanh từ 1.300- 2000 từ, về ngữ pháp lời nói của trẻ rõ ràng mạch lạc hơn, trẻ biết sử dụng câu dài hơn, có khả năng kể lại chuyện, kể theo tranh và theo trình tự trước sau tuy nhiên trẻ dùng từ còn thiếu sự chính xác.

Trường mầm non An Hoạch luôn đề cao đến việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các hoạt động và cụ thể là bộ môn văn học. Đây là một trong những mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ.

Do vậy là giáo viên dạy trẻ 5-6 tuổi tôi đã nhận thức được rõ tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động. Từ đó tôi đã đi sâu và nghiên cứu kinh nghiệm phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi.

2.2 Thực trạng ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi ở trường, lớp

       *Thuận lợi:

Trường Mầm Non An Hoạch là trường có cơ sở vật chất khang trang, có đầy đủ trang thiết bị hiện đại phục vụ cho việc tổ chức các hoạt động của trẻ. Năm học ………..trường đạt trường chuẩn Quốc Gia mức độ II. Trường được sự chỉ đạo sát sao của PGD về lĩnh vực chuyên môn. Trường là nơi đón, và hướng