SKKN Kinh nghiệm tích hợp liên môn đem lại hiệu quả trong dạy – Học văn bản: “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình” (Ngữ văn 9, tập 1)

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài. 

Đổi mới phương pháp giáo dục, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện tư duy sáng tạo và tích cực để học sinh chủ động nắm bắt kiến thức được coi là nhiệm vụ trọng tâm của công tác giáo dục. Muốn thực hiện được nhiệm vụ này, trước hết, mỗi giáo viên phải tạo được hứng thú cho học sinh để các em say mê, hứng thú và sau đó là tự giác học tập. Dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những xu thế dạy học hiện đại, đang được quan tâm nghiên cứu và áp dụng ở nhiều nước trên thế giới và ở Việt Nam trong những năm gần đây đem lại hiệu quả cho việc giảng dạy, trong đó có việc giảng dạy Ngữ văn.  Thực tiễn đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn đối với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng lẻ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Trước thực tiễn đó, năm học  …………Bộ Giáo dục và đào tạo đã phát động cuộc thi “ Dạy học theo chủ đề tích hợp” trên địa bàn toàn quốc. Ban đầu, tôi cũng như nhiều đồng nghiệp còn bỡ ngỡ thậm chí còn mơ hồ trong cách hiểu về dạy học tích hợp, nên có một số hiện tượng xảy ra như tích hợp không đúng lúc, đúng chỗ khiến việc dạy học tích hợp trở nên gượng ép; hay có giáo viên lựa chọn nội dung tích hợp quá nhiều nên không đủ thời gian để dạy…Từ thực tế đó, tôi đã đúc rút kinh nghiệm, tìm tòi nghiên cứu và tích cực tham gia cuộc thi “Dạy học theo chủ đề tích hợp” và năm học  …………đã đạt được kết quả đáng kể : giải ba cấp huyện, giải khuyến khích cấp tỉnh với dự án “Tích hợp liên môn Lịch sử, Âm nhạc, Địa lí, GDCD, Mỹ thuật vào giảng dạy tiết 6,7- Ngữ văn lớp 9: “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình’ ( G.G. Mac- ket)” 

Từ sản phẩm Dạy học tích hợp đạt giải, tôi đã quyết định viết thành sáng kiến kinh nghiệm để chia sẻ những kinh nghiệm của mình về dạy học tích hợp với đề tài “Kinh nghiệm tích hợp liên môn đem lại hiệu quả trong dạy – học văn bản: “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình” ( Ngữ văn 9, tập 1) ở trường THCS Lương Nội- Bá Thước” để đồng nghiệp tham khảo cũng như cùng nhau tìm ra được phương pháp giảng dạy hay nhất giúp phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học sinh. 

1.2. Mục đích nghiên cứu:

Chọn sáng kiến “Kinh nghiệm tích hợp liên môn đem lại hiệu quả trong dạy – học văn bản: “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”( Ngữ văn 9, tập 1) ở trường THCS Lương Nội- Bá Thước” tôi muốn đưa ra một số giải pháp đã làm và thấy hiệu quả nhằm truyền tải những kiến thức và kỹ năng từ văn bản đến học sinh một cách dễ hiểu nhất, sinh động nhất, từ đó giúp học sinh nắm vững, nắm chắc các kiến thức về văn bản qua đó còn rèn cho học sinh năng lực cảm thụ văn bản nhật dụng với các vấn đề bức thiết trong cuộc sống hiện nay, hình thành cho học sinh thái độ và kĩ năng sống tốt đẹp –  sống chan hòa, yêu chuộng hòa bình trong bối cảnh thế giới hiện nay.

Sáng kiến kinh nghiệm này còn nhằm giúp các em hứng thú hơn, tích cực hơn khi học các văn bản nhật dụng và sẽ yêu thích tiết học này hơn, học tốt môn Ngữ văn hơn.

Ngoài ra nghiên cứu đề tài này nhằm đánh giá thực trạng việc thực hiện các hoạt động dạy học tích hợp trong môn Ngữ văn ở trường THCS Lương Nội.

 1.3. Đối tượng nghiên cứu 

  Các giải pháp, biện pháp để dạy học tích hợp liên môn một cách hiệu quả trong văn bản “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình” (Ngữ văn 9, tập 1)

 1.4. Phương pháp nghiên cứu 

– Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu các nghiên cứu về dạy học tích 

hợp và dạy học tích hợp trong môn Ngữ văn. 

– Phương pháp quan sát: Quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên và quá 

trình lĩnh hội, mức độ hứng thú học tập của học sinh. 

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: 

+ Tích lũy các giờ dạy trên lớp, dự giờ đồng nghiệp, đồng nghiệp dự giờ góp ý.

+ Tham khảo những kinh nghiệm của đồng nghiệp đi trước. 

+ Tham khảo kinh nghiệm của các trường bạn. 

– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế, thu thập thông tin: điều tra, khảo sát thực tế, thu thập thông tin về kết quả học tập và thái độ của học sinh trước và sau khi áp dụng SKKN.

– Phương pháp thử nghiệm: Thử áp dụng các giải pháp vào quá trình giảng dạy Ngữ văn ở lớp 9A, 9B trường THCS Lương Nội

– Phương pháp phân tích: So sánh chất lượng giờ dạy, lực học, mức độ tích cực của học sinh khi chưa áp dụng SKKN với khi đã áp dụng SKKN.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Nghị quyết 29- NQ/TW ngày  …………của BCH TW tại hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có ghi: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. [1]

Điều 28.2 Luật giáo dục (14/6/2005) cũng đã ghi: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”. [2]

Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học hiện nay thực chất là tập trung thiết kế các hoạt động sao cho học sinh có thể tự lực khám phá, chiếm lĩnh các tri thức mới dưới sự hướng dẫn chỉ đạo của thầy. 

Môn Ngữ văn là môn học vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật. Học văn là học làm người, học phép ứng nhân xử thể trong cuộc sống, đây cũng là một môn học kích thích trí tưởng tượng bay bổng, sáng tạo của người học. Vì thế để dạy tốt môn Ngữ văn, người dạy phải không ngừng trau dồi kiến thức chuyên môn, kiến thức về cuộc sống, xã hội. Việc dạy học lồng ghép tích hợp liên môn các môn Lịch sử, Địa lý, Lịch sử, Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục công dân… trong giờ dạy văn giúp nâng cao hiệu quả của tiết dạy. Do đó, việc tìm ra phương pháp dạy học phù hợp đối với từng đối tượng học sinh, từng tiết dạy đặc biệt là dạy các văn bản nhật dụng đề cập đến vấn đề chống chiến tranh, bảo vệ hào bình là một nhiệm vụ không hề dễ đối với một người giáo viên dạy môn Ngữ Văn

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

– Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, 

đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học 

sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 – NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, sau khi Quốc hội thông qua Đề án đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông, Bộ GDĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên. 

– Về phía giáo viên: Mặc dù cuộc thi dạy học tích hợp được tổ chức 6 năm nay, nhưng ngay đơn vị tôi công tác vẫn còn nhiều giáo viên chưa hiểu thấu đáo về dạy học tích hợp. Một số giáo viên còn mơ hồ, chưa hiểu “tích” thế nào cho “hợp” nên khi giảng dạy một số giáo viên còn ôm đồm đưa quá nhiều nội dung tích hợp trong bài dạy; vận dụng chưa linh hoạt các phương pháp tích hợp dẫn đến tình trạng tích hợp một cách khô cứng và gượng ép. 

– Về phía học sinh: Một số học sinh ham chơi, hoặc học theo kiểu chạy theo các môn học thời thượng, nắm kiến thức một cách hời hợt nên học theo phương pháp tích hợp các em còn lúng túng. Đặc thù ở địa phương tôi công tác, học sinh người dân tộc (100% là dân tộc Mường) việc tiếp thu kiến thức của các em đa phần rất chậm nên rất khó khăn cho việc tích hợp kiến thức. Mặt khác, phần lớn học sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo nên việc quan tâm đến học hành