SKKN Kinh nghiệm tổ chức hoạt động ngoại khóa phần văn học trung đại cho học sinh lớp 8

1. Mở đầu

1.1 Lí do chọn đề tài:

Mác-xim Go-rơ-ki, đại văn hào của nước Nga Xô Viết đã từng nhận định rằng: “Văn học là nhân học”. Đúng như thế, người giáo viên dạy văn chính là những kỹ sư tâm hồn với thiên chức cao cả là giúp học sinh khám phá, cảm thụ và thưởng thức cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn chương từ đó phát triển toàn diện về tâm hồn và trí tuệ. Tuy nhiên trong những năm gần đây, phần lớn học sinh không thích học môn Ngữ Văn. Nguyên nhân có nhiều, song trước hết có lẽ vì dạy văn và học văn là công việc khó, cách dạy và học văn còn mang tính hàn lâm, nặng lí thuyết, tách rời văn học với cuộc sống, chưa mang lại hứng thú cho người học nên càng khiến các em xa rời môn văn. Vì vậy, để tạo hứng thú học văn cũng như kích thích sự say mê tìm hiểu văn chương của người học, người giáo viên dạy văn bên cạnh việc trau dồi nâng cao năng lực chuyên môn vững vàng, cần trước hết phải là người biết truyền cảm hứng. William Arthur Ward, nhà giáo dục Mỹ đã từng nói: “Người thầy trung bình chỉ biết nói, người thầy giỏi biết giải thích, người thầy xuất chúng biết minh họa, người thầy vĩ đại biết truyền cảm hứng”. Vậy làm thế nào để trở thành người thầy biết truyền cảm hứng cho học sinh? Đây là câu hỏi lớn mà tôi nghĩ rằng bất kỳ người giáo viên nào khi đứng trên bục giảng cũng đều trăn trở đặc biệt là giáo viên Ngữ văn và đổi mới phương pháp dạy học để  gây hứng thú học văn, phát huy tính tích cực của học sinh chính là chiếc chìa khóa vạn năng để người thầy truyền cảm hứng. 

Từ nhiều năm nay, đổi mới phương pháp dạy Văn đã chú trọng nhiều đến việc tạo hứng thú học văn cho học sinh. Qua thực tế giảng dạy nhiều năm tôi nhận thấy một trong những biện pháp hữu hiệu tạo được hứng thú học Văn cho học sinh chính là hoạt động ngoại khóa văn học. Không có con đường nào khác để làm nảy sinh và duy trì hứng thú của học sinh với văn học ngoài cách giúp các em thấy được sự thú vị, vẻ đẹp và khả năng kì diệu của chính đối tượng học tập và hoạt động ngoại khóa văn học có  thể làm được điều ấy. 

Hoạt động ngoại khóa Văn học giúp học sinh trau dồi kiến thức, bổ sung và nâng cao chất lượng của giờ học chính khóa, hình thành và phát triển kĩ năng giao tiếp, ứng xử,… Hoạt động ngoại khóa Văn học còn giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn vẻ đẹp và đặc trưng của văn học, tạo thêm hứng thú cho học sinh đối với bộ môn Ngữ văn. Hoạt động này sẽ góp phần bồi đắp tình cảm  tinh thần tự hào dân tộc, tình yêu mến con người Việt Nam, bồi dưỡng giá trị nhân văn cao cả cho học sinh. Đây cũng là hoạt động nhằm phát hiện ra những tài năng văn học trong học sinh, có tác dụng lớn trong việc phát hiện và rèn luyện năng khiếu, bồi dưỡng nhân tài văn học.

Phần văn học trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 8 có bốn bài thuộc bốn thể loại tấu, hịch, cáo, chiếu đó là “Nước Đại Việt Ta” trích “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi, “Hịch Tướng sỹ” của Trần Quốc Tuấn, “Chiếu dời đô” của Lý Công Uẩn, và “Bàn về phép học” của  La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp. Đây là bốn tác phẩm kinh điển của văn học trung đại Việt nam, có giá trị nhiều mặt, song do sự khác biệt về thời đại nên việc tiếp thu kiến thức của các tác phẩm còn gặp nhiều khó khăn, học sinh vốn đã ngại học Văn, nay lại học các văn bản trung đại mà thời gian ra đời cách các em cả vài thế kỷ vì vậy việc học lại càng khó. 

Thêm vào đó, thời lượng dạy được phân phối trong chương trình chính khóa giành cho bốn văn bản trên rất eo hẹp, chưa đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu, khám phá và thưởng thức của học sinh, vì vậy để giúp các em học sinh có thể cảm thụ hết cái hay, cái đẹp và những giá trị nhân văn của bốn tác phẩm, để  tạo cảm hứng đam mê học văn cho các em đối với các văn bản trên, để văn chương gần gũi và thiết thực dễ hiểu, dễ học, hấp dẫn và thú vị, khẳng  định giá trị nhân văn của các tác phẩm được xem là những  áng “thiên cổ hùng văn” của văn học dân tộc tôi đã chọn đề tài: “Kinh nghiệm tổ chức hoạt động ngoại khóa phần văn học trung đại cho học sinh lớp 8 ở trường THCS Đông Lĩnh đạt hiệu quả”. 

1.2 Mục đích  nghiên cứu:

– Nghiên cứu cụ thể các giải pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa phần Văn học trung đại lớp 8 với các văn bản thuộc các thể loại tấu, hịch, cáo, chiếu nhằm tạo hứng thú và nâng cao chất lượng dạy học Văn. Đây là hoạt động có nhiều ưu điểm thuận lợi, khuyến khích người học vận dụng hiểu biết, năng khiếu toàn diện, nâng cao chất lượng  dạy và học Văn.

– Đưa ra một số biện pháp cụ thể để tổ chức thành công hoạt đông ngoại khóa phần Văn học trung đại lớp 8 nhằm khêu gợi sự hứng thú của học sinh làm cho giờ học diễn ra sôi nổi hơn, học sinh ham học hơn, không còn cảm thấy mệt mỏi, nặng nề khi đến tiết Ngữ văn. Từ đó giúp cho giờ học đạt hiệu quả cao hơn, đáp ứng được yêu cầu của phương pháp dạy học đổi mới.

– Khẳng định vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa là hoạt động quan trong trong việc tạo hứng thú học Văn hiện nay.  Đây cũng là hoạt động góp phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học của học sinh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

          – Nghiên cứu các giải pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Văn học tạo hứng thú học tập cho học sinh khi học các văn bản tấu, hịch, cáo, chiếu trong chương trình ngữ văn 8.

– Áp dụng cho học sinh khối 8 trường THCS Đông Lĩnh

1.4.  Phương pháp nghiên cứu:

Để nghiên cứu vấn đề đặt ra, trong qua trình thực hiện tôi kết hợp vận dụng linh hoạt phương pháp lí thuyết và thực hành, cụ thể là:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: Tìm đọc các tài liệu liên quan trên mạng Internets và sách báo, tiến hành tổng hợp ý kiến chung nhất để  trình bày.

– Phương pháp phân tích, nêu cụ thể các giải pháp có minh họa chứng minh.

– Điều tra khảo sát nắm bắt tình thực tế, thu thập thông tin, dùng phiếu điều tra, phỏng vấn trực tiếp.

– Tiến hành dạy học thực nghiệm tại các lớp trực tiếp giảng dạy: 8A, 8B.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1 Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

2.1.1. Hoạt động ngoại khóa và ngoại khóa văn học. 

 “Hoạt động ngoại khóa là các hoạt động nằm ngoài chương trình học chính khóa. Hoạt động ngoại khóa liên quan đến tất cả các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí, xã hội ngoài giờ học trên lớp. Đây là một trong những sân chơi để học sinh tự nguyện tham gia theo nhu cầu, khả năng của bản thân”[3].  Không chỉ vậy, tham gia tích cực vào các hoạt động ngoại khóa giúp học sinh cân bằng cuộc sống, thư giãn và tiếp thêm sinh lực từ đó khám phá ra những sở thích mới mẻ, những trải nghiệm thú vị, rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử và giải quyết tình huống, từ đó tạo hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học.

Hoạt động ngoại khoá văn học là hình thức hoạt động kết hợp dạy học với vui chơi ngoài lớp, nhằm mục đích gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà trường với thực tế xã hội. “Hoạt động ngoại khoá Văn học theo quan niệm đổi mới phương pháp dạy học là một hình thức tự học tích cực, bổ ích và có hiệu quả, nối liền bục giảng với thực tiễn đời sống, mở rộng, kéo dài trường suy tưởng – thẩm định về bài học cho học sinh”, Hoạt động ngoại khóa văn học  góp phần phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, kiểm tra lại chất lượng dạy học trong giờ chính khoá, giúp giải tỏa căng thẳng, phát triển những kĩ năng mới và củng cố kiến thức được học trong chương trình nội khóa.

Mục tiêu của hoạt động ngoại khóa văn học là nhằm tạo hứng thú học Văn cho học sinh, củng cố, khắc sâu những tri thức đã học trên lớp, mở rộng, nâng cao hiểu biết cho học sinh về các lĩnh vực đời sống xã hội, tăng vốn hoạt động thực tiễn. Bên cạnh đó hoạt động ngoại khóa Văn học sẽ hỗ trợ cho giáo dục nội khóa, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của học sinh, vì thế, hoạt động ngoại khóa Văn học vừa là hoạt động giáo dục, vừa là hoạt động thẩm mỹ, “góp phần tạo ra lối sống