SKKN Kinh nghiệm vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học phần khí hậu Việt Nam – Địa lý lớp 8

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài.

Nói về phương pháp giáo dục nói chung và dạy học nói riêng đã có rất nhiều ý kiến của các nhà khoa học, nhưng Anh XTanh cho rằng “ Điều tồi tệ nhất đối với tôi là môi trường làm việc với phương pháp cưỡng bức, dọa nạt, quyền uy, giả tạo. Cách cư xử đó làm hỏng đi tình cảm đẹp, lòng chân thành và sự tự tin của học sinh”. [4] Vì thế trong dạy học làm sao việc truyền thụ để học sinh tiếp nhận kiến kiến thức  như một  “món quà” có giá trị. Vấn đề đặt ra phải có không khí học tập sôi nổi hấp dẫn lôi cuốn học sinh. Cho nên việc lựa chọn các phương pháp dạy, việc lồng ghép nội dung kiến thức và vận dụng những hình ảnh , ngôn từ mang sắc thái  biểu cảm khác nhau để kiến thức được khắc sâu dễ nhớ, dễ hiểu là hết sức quan trọng.

Luật giáo dục 2005, điều 28.2 “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đẹp đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh”. [6].

Trong xu thế đổi mới của đất nước hiện nay, đổi mới giáo dục bắt đầu đổi mới từ cách dạy của thầy và cách học của trò, các phương pháp dạy học tích cực lấy học sinh làm trung tâm, dạy học từ truyền thụ kiến thức sang tiếp cận năng lực giúp cả người dạy và học phải tích cực chủ động tìm tòi nghiên cứu khám phá trải nghiệm thực tế mới mang lại hiệu quả cao.

Vì thế, bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống, có thể sử dụng nhiều phương pháp, cách thức và tư liệu khác nhau để dạy học. Sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc để sinh động hóa các nội dung kiến thức, làm cho học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ nhớ, dễ hiểu và thêm yêu thích môn học, tôi chọn đề tài “ Kinh nghiệm vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học phần khí hậu Việt Nam (Địa lý lớp 8) ở trường TH&THCS Thọ Phú”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

 Ở các môn học đổi mới cần phải khai thác phát triển năng lực bộ môn, trong đó có Địa lý. Đối với học sinh trường trung học cơ sở Thọ Phú, việc tiếp cận phương tiện thông tin,vận dụng tư liệu (đài, báo, ti vi, máy chiếu…) còn nhiều hạn chế và bên cạnh các phương pháp, phương tiện dạy học cơ bản như bản đồ, tranh ảnh, mẫu vật thì việc vận dụng ca dao tục ngữ vào bài giảng Địa lý là một cách làm đa dạng các phương pháp dạy học, tránh được hiện tượng học sinh bị nhàm chán với cách tổ chức lớp học; góp phần đa dạng hóa các kênh thông tin, làm bài học trở nên gần gũi với cuộc sống; nội dung kiến thức cũng được học sinh nắm bắt nhanh, hiểu sâu và dễ thuộc bài hơn.

Việc tìm ra phương pháp, phương tiện và các tư liệu cho phù hợp với quá trình đổi mới môn học, với đặc điểm tâm sinh lí, hoàn cảnh và khả năng học tập của học sinh để tạo đam mê, hứng thú, khơi gợi tiềm năng còn ẩn chứa trong các học sinh nâng cao chất học được nâng lên.Thông qua việc vận dụng ca dao tục ngữ và âm nhạc vào, học sinh bị lôi cuốn vào tìm hiểu nghiên cứu các tư liệu vận dụng trực tiếp vào bài học nâng cao kiến thức và có thêm nhiều kĩ năng gắn với thực tiễn từ đó tinh thần hứng thú khi tham gia học và chuẩn bị bài tích cực hơn.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

        Nghiên cứu việc vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc đối với 31 học sinh lớp 8 trường TH&THCS Thọ Phú

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

        Phương pháp khảo sát mức độ hiểu biết của học sinh về sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc.

        Phương pháp thu thập thông tin về sử dụng ca dao, tục ngữ  và âm nhạc của học sinh.

        Phương pháp tổng kết kinh nghiệm và đánh giá kết quả vận dụng ca dao tục ngữ và âm nhạc. 

1.5. Điểm mới của đề tài.

Thông qua sáng kiến kinh nghiệm lần này bên cạnh các phương pháp dạy học tích cực việc sử dụng tư liệu dạy nhằm giúp cho đồng nghiệp vận dụng có hiệu quả vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc tạo hứng thú học cho học sinh ở Trường THCS Thọ Phú.

Bản thân tôi muốn vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc để nâng cao trình độ chuyên môn cũng như giúp cho việc sử dụng các nguồn tư liệu để hình thành khái niệm, biểu tượng gây hứng thú học và nâng cao chất lượng dạy và học tại địa phương cũng như vận dụng kiến thức vào thực tế của học sinh ngày càng tốt hơn.

2. Nội dung sáng kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận sáng kinh nghiệm.

Đổi mới giáo dục nước ta hiện nay đổi mới từ chương trình, nội dung, phương pháp dạy học của các cấp học, ngành học chú trọng định hướng hình thành phát triển năng lực cho người học. Để giáo dục học sinh một cách toàn diện kết hợp học đi đôi với hành, lý thuyết gắn với thực tế, gia đình-nhà trường -xã hội … Trong những đổi mới đó thì đổi mới phương pháp dạy học là một trong những yêu cầu cấp thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới về giáo dục, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục mà còn giúp đào tạo một thế hệ học sinh mới có khả năng tư duy sáng tạo, chủ động tích cực trong lĩnh hội tri thức, có năng lực tự giải quyết vấn đề. Mỗi môn học đều có những đặc điểm riêng về nội dung và các nguồn tri thức cũng như về phương pháp dạy và học. Địa lí là môn học có nội dung kiến thức sâu rộng và về tự nhiên và kinh tế xã hội có thể kết hợp với các môn học để làm sinh động hấp dẫn nội dung bài học để làm cụ thể hóa các con số, các khái niệm, biểu tượng thông qua sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc.

Ca dao, tục ngữ và âm nhạc gắn bó với mỗi con người Việt nam, từ buổi lọt lòng lớn lên qua lời kể của bà, lời ru của mẹ. Ca dao, tục ngữ là người thầy răn dạy con người đạo lí, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, khơi dậy tình yêu quê hương đất nước, yêu lao đông sản xuất, tác động tới tâm lí, tình cảm. Hiểu được ý nghĩa đó, các em hứng thú học, giờ học trở nên sinh động hơn.

Ca dao, tục ngữ  được ví như “ máu mủ của Tổ quốc”. Ca dao là những bài hát ngắn lưu hành trong dân gian; ca dao như dòng sữa ngọt ngào, trong lành nuôi dưỡng con người từ bao đời nay ca dao luôn gắn bó với đời sống văn hóa tinh thần của người dân trên khắp đất nước. [1].

Tục ngữ là “câu nói có ý nghĩa có vần điệu lưu hành truyền miệng từ đời này sang đời khác” [1].Tục ngữ đúc kết kinh nghiệm dân gian mọi mặt tự nhiên, lao động sinh hoạt sản xuất, giải thích của nhân dân có liên quan đến thời tiết, khí hậu.

Âm  nhạc ngôn ngữ sống động mang âm hưởng về mặt tinh thần dễ đi vào lòng người.Vận dụng âm nhạc trong dạy học Địa  Lý  cũng là món ăn tinh thần không thể thiếu trong phương pháp dạy học tích cực.

2.2.Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kinh nghiệm.

2.2.1. Khái quát về đơn vị.

Thọ Phú là xã nằm về phía tây bắc của huyện Triệu Sơn vốn có truyền thống và bề dày lịch sử hiếu học nhưng vốn là một xã thuần nông, điều kiện kinh tế nhiều gia đình còn khó khăn, nhiều gia đình đi làm ăn xa cũng ảnh hưởng không nhỏ tới việc học tập và rèn luyện của các em.

          Trường TH&THCS Thọ Phú với bề dày truyền thống dạy và học, có học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh ở các môn văn hóa : Địa lí, Văn học, Toán… Hệ thống tổ chức đoàn thể nhà trường hoạt động tương đối có hiệu quả, đúng chức năng, nhiệm vụ và có tác dụng lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, trong đó có giáo dục đạo đức ý thức  cho học sinh thông qua các hoạt động học và ngoại khóa về sử dụng thơ, ca và âm nhạc thông qua giờ học Địa lý.

2.2.2. Thực trạng dạy học Địa lý ở trường TH&THCS Thọ Phú.