SKKN Một số biện pháp dạy luyện nói cho học sinh lớp 1

MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài:
Nói là một trong những hoạt động giao tiếp cần thiết của mỗi con người. Trong cuộc sống hàng ngày, ở tất cả mọi người, mọi ngành nghề đều cần đến các hoạt động giao tiếp. Giao tiếp là quá trình người nói diễn đạt thông tin đến các đối tượng cần giao tiếp, nhằm đạt đến kết quả cuối cùng của hoạt động giao tiếp. Chính vì vậy mà ngay từ khi bước vào lớp 1, SGK đã rất chú trọng đến việc dạy 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh tiểu học.
Nói, là một trong 4 kỹ năng cơ bản( nghe, nói, đọc, viết) cần rèn luyện và phải đạt được khi hoàn thành chương trình Tiếng Việt lớp 1. Rèn kỹ năng nói là giúp học sinh phát triển ngôn ngữ nói, đặt nền móng cho việc phát triển ngôn ngữ nói, viết trong suốt bậc học và cả sau này. Đồng thời, rèn kĩ năng nói sẽ tạo cho các em có được sự mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. Các em biết sử dụng từ ngữ trong giao tiếp một cách chính xác, phong phú, phát huy trí tưởng tượng về ngôn ngữ theo 1 chủ đề, một hoàn cảnh giao tiếp cụ thể.
Việc rèn kỹ năng nói là giúp cho trẻ có khả năng giao tiếp, biết ứng xử và nhận xét sự vật, sự việc trên những nhận thức riêng, bằng sự cảm nhận ngây thơ của con mắt trẻ thơ. Vì thế, để học sinh luyện nói lưu loát, đạt hiệu quả, giáo viên cần phải có cách tổ chức dạy để khơi gợi, kích thích học sinh có hứng thú bộc lộ cảm xúc, ý nghĩ của mình và diễn đạt suy nghĩ ấy bằng ngôn ngữ nói của mình, nhằm giúp trẻ sớm có tính cách mạnh dạn, cởi mở và tự tin hơn trong quá trình giao tiếp.
Hiện nay phần đa giáo viên đã nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc dạy kỹ năng nói cho học sinh tiểu học. Tuy nhiên ngay từ lớp 1để rèn luyện cho học sinh kỹ năng nói thành câu, diễn đạt đủ ý, thành một đoạn văn cho học sinh lớp 1 một cách có hiệu quả lại là vấn đề mà không phải tất cả giáo viên có thể làm được. Với lý do trên, tôi xin được trình bày kinh nghiệm “Một số biện pháp dạy luyện nói cho học sinh lớp 1 trong tiết 2 của phân môn Học vần ở trường Tiểu học Nga Yên”
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Giúp học sinh lớp 1 có kĩ năng nói thành công, diễn đạt được ý một cách rõ ràng. Từ đó giúp các em khả năng mạnh dạn, tự tin khi giao tiếp.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu, tổng kết một số vấn đề về kinh nghiệm dạy học luyện nói cho học sinh lớp 1 ở trưởng Tiểu học Nga Yên trong phân môn học vần, cụ thể như: Nói đủ câu, đủ đoạn, nói đúng chủ đề, nói theo khả năng…
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
– Phương pháp nghiên cứu lý luận.
– Điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin
– Phương pháp dạy học thực tiễn trên lớp 1B.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:
Đối với học sinh lớp 1, đây là giai đoạn các em bắt đầu làm quen với một giai đoạn học tập mới với môi trường, hình thức tiếp nhận kiến thức hoàn toàn khác với bậc học Mầm Non. Ở giai đoạn này, các em còn đang gặp nhiều khó khăn về mức độ nhận thức, khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ còn rất nhiều hạn chế.
Chương trình Tiểu học thực hiện đổi mới đồng bộ về: Mục tiêu giáo dục; Nội dung và phương pháp dạy học; Cách thức đánh giá học tập của học sinh. Theo đặc trưng của môn Tiếng Việt tập trung vào sự hình thành và phát triển kĩ năng: Nghe – đọc – nói – viết, góp phần vào hình thành các giá trị mới như: Năng lực tự học, tự phát hiện và giải quyết vấn đề; Tự chiếm lĩnh tri thức và thực hành vận dụng kiến thức đó theo năng lực bản thân.
Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ đó được thể hiện qua 4 kĩ năng: Nghe – đọc – nói – viết. Đối với lớp Một, Tiếng Việt là một môn học có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình vì nó đảm nhiệm bước đầu tiên cho học sinh hình thành và phát triển các kĩ năng. Trong đó, “nói” là một kĩ năng hết sức quan trọng của bậc tiểu học.
Nói là một hoạt động diễn ra thường xuyên của con người nhằm truyền tải những nội dung, suy nghĩ cần trao đổi của người nói. Như vậy, luyện nói tốt tức là tạo được cơ sở nền móng cho việc phát triển ngôn ngữ nói, viết trong suốt bậc học và cả sau này cho học sinh. Ngoài ra, luyện nói cho học sinh, sẽ giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp, làm cho vốn từ ngữ của các em phong phú hơn.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
2.2.1. Thực trạng:
* Thực trạng dạy học của giáo viên:
Qua thực tế giảng dạy chương trình lớp 1, qua dự giờ thao giảng, sinh hoạt chuyên môn ở trường Tiểu học Nga Yên hay qua các kỳ thi giáo viên giỏi cấp trường, huyện. Tôi nhận thấy:
– Đa số giáo viên khối lớp 1 rất ngại dạy các tiết học vần tiết 2 vì trong các tiết 2 thường có hoạt động luyện nói cho học sinh.
– Nhiều giáo viên còn xem nhẹ hoạt động luyện nói, chỉ chú trọng cho hoạt động đọc, viết. Thời gian luyện nói ít, nhiều khi luyện nói chỉ mang tính hình thức, ít học sinh được nói.
– Giáo viên ít đầu tư cho các tiết 2 của tiết học vần, tập đọc .
– Ngại chuẩn bị tranh ảnh, đồ dùng dạy học.
– Giáo viên hướng dẫn học sinh luyện nói theo tranh còn sơ sài. Hoặc đôi khi đi quá xa dễ lẫn sang như dạy học đạo đức hay tự nhiên xã hội.
– Khi hướng dẫn hoạt động luyện nói cho học sinh, giáo viên thường hay lúng túng không biết hướng dẫn học sinh luyện nói như thế nào cho hiệu quả.
– Giáo viên sử dụng tranh minh hoạ để định hướng cho phần luyện nói chưa hiệu quả.
* Thực trạng học của học sinh:
– Các em thường hay rụt rè, chưa mạnh dạn tự tin nói trước đông người. Khi đến lớp các em thường nhút nhát, ít phát biểu, chưa tự tin trong luyện nói.
– Khi đi học mầm non các em cũng không được hướng dẫn nói phải đủ câu, đủ ý. Chính vì vậy dẫn đến khả năng giao tiếp của các em là rất hạn chế.
– Trong quá trình giao tiếp ở nhà, các em thường có thói quen nói không đủ câu, không đủ ý. Khi được hỏi, các em chỉ trả lời trống không, không biết trả lời thế là chưa đủ câu.
– Một số chủ đề lạ, chưa thật sự gần gũi với cuộc sống của các em như: ruộng bậc thang, thung lũng, suối, đèo, lễ hội, vó bè, đồi núi… nên các em khó hình dung để phát huy khả năng nói của mình một cách phong phú.
– Thời lượng dành cho phần luyện nói còn ít nên học sinh không được luyện nói nhiều.
* Thực trạng của chương trình:
Tranh ảnh, đồ dùng học tập về chủ đề luyện nói còn hạn chế, chưa phong phú và chưa được đầu tư nhiều trong các nhà trường.
Một số chủ đề luyện nói còn mới, xa lạ chưa thật sự gần gũi với cuộc sống của các em như: ruộng bậc thang, thung lũng, suối, đèo, lễ hội, vó bè, đồi núi…đối với học sinh vùng đồng bằng…. Nên dù giáo viên có nói chi tiết thế nào các em cũng khó hình dung được.
2.2.2. Nguyên nhân :
* Đối với giáo viên:
– Giáo viên thường chưa nghiên cứu kỹ nội dung bài dạy, nội dung của chủ đề luyện nói và tài liệu, tranh, ảnh phục vụ cho bài luyện nói.
– Giáo viên chưa thực sự nhận thức hết vai trò của hoạt động luyện nói cho học sinh trong quá trình dạy học nên dễ dẫn đến sa vào việc dạy luyện nói thành tiết dạy học đạo đức.
– Thiếu một số tranh ảnh để minh hoạ cho chủ đề cần luyện nói. Đôi khi có tranh nhưng một số giáo viên lại ngại thao tác tranh.