SKKN Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống đối với học sinh tại trường thpt

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

I. Lí do chọn đề tài 

Ngày nay, trước yêu cầu về nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế, ngành giáo dục và toàn xã hội cần phải có những bước tiến mạnh mẽ nhằm giúp người học phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để đáp ứng với những yêu cầu mới. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, trong bối cảnh kinh tế thị trường, trong sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật, sự phát triển các dịch vụ internet, sự giao lưu và hội nhập, bên cạnh những thời cơ là những thách thức không nhỏ. Một vấn đề gây nhiều nỗi lo cho các gia đình, nhà trường và xã hội là đạo đức, nhân cách, lối sống của nhiều thanh, thiếu niên xuống cấp nghiêm trọng, tình trạng trẻ vị thành niên phạm tội có xu hướng gia tăng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên nhưng theo các chuyên gia giáo dục, nguyên nhân sâu xa là do các em thiếu kỹ năng sống. 

Trước thực tế này, Đảng, Nhà nước, ngành GD – ĐT đã có những định hướng tích cực để đưa giáo dục kỹ năng sống vào các nhà trường nhằm góp phần nâng cao định hướng giá trị và tạo lập hành vi phù hợp với lứa tuổi thanh, thiếu niên. Bắt đầu từ năm học 2009 -2010, Bộ Giáo dục – Đào tạo đã đưa vấn đề giáo dục kỹ năng sống học sinh vào chỉ thị thực hiện nhiệm vụ năm học của các cấp, bậc học. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau nên việc hướng dẫn, tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống còn nhiều hạn chế. Chính vì lẽ đó, theo chương trình giáo dục phổ thông mới (giáo dục phổ thông 2018), việc hình thành các giá trị đạo đức, nhân cách, kỹ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục tại nhà trường là rất cần thiết cho học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng, nhằm tạo điều kiện, cơ hội để các em phát huy khả năng của bản thân trong thời đại 4.0. 

Từ thực tiễn công tác quản lí và công tác chủ nhiệm, chúng tôi xin chia sẽ đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp giáo dục kĩ năng sống đối với học sinh tại trường THPT Diễn Châu 5 – Diễn Châu – Nghệ An” thông qua hoạt động giáo dục tại nhà trường. Góp phần giáo dục học sinh trở thành những con người toàn diện, năng động, sáng tạo, hòa nhập cùng cộng đồng, có ích cho gia đình và xã hội. 

II. Mục đích nghiên cứu 

Đề ra một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 

III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 

Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại trường THPT. 

Địa bàn: Trường THPT Diễn Châu 5 

IV. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Hệ thống hóa cơ sở lí luận của công tác giáo dục kỹ năng sống. 
• Đánh giá thực trạng công tác giáo dục kỹ năng sống thông qua một số hoạt động giáo dục của trường THPT Diễn Châu 5 từ năm học 2020- 2021 đến nay. 
• Đề xuất một số giải pháp trong công tác giáo dục kỹ năng sống tại trường trung học phổ thông hiện nay và trong thời gian tới. 

V. Phương pháp nghiên cứu 

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết  2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn  VI. Những điểm mới của đề tài 

• Trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy đề tài về biện pháp giáo dục kỹ năng sống đã có một số tác giả viết nhưng đều ở phạm vi hẹp trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Trong đề tài nghiên cứu, chúng tôi đề xuất biện pháp giáo dục kỹ năng sống ở mức độ khái quát hơn và có minh chứng kèm theo. 
• Đề tài có khả năng vận dụng vào thực tiễn quản lí và thực hiện công tác giáo dục kỹ năng sống tại các trường phổ thông, góp phần quan trọng nhằm thúc đẩy đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. 

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn về giáo dục kỹ năng sống ở trường THPT 

I. Cơ sở lí luận 

1. Kỹ năng sống là gì? 

Theo WHO (1993): Kỹ năng sống là năng lực tâm lý xã hội, là khả năng ứng phó một cách có hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Đó cũng là khả năng của một cá nhân duy trì một trạng thái khỏe mạnh về mặt tinh thần, biểu hiện qua các hành vi phù hợp và tích cực khi tương tác với người khác, với nền văn hóa và môi trường xung quanh. Năng lực tâm lý xã hội có vai trò quan trọng trong việc phát huy sức khỏe theo nghĩa rộng nhất về thể chất, tinh thần và xã hội. Kỹ năng sống là khả năng thể hiện, thực thi năng lực tâm lý xã hội này.   

Theo UNICEF (1995): Kỹ năng sống là khả năng phân tích tình huống và ứng xử, khả năng phân tích các ứng xử và khả năng tránh được các tình huống. Các kỹ năng sống nhằm giúp chúng ta chuyển dịch kiến thức “cái chúng ta biết” và thái độ, giá trị “cái chúng ta nghĩ, cảm thấy, tin tưởng” thành hành động thực tế “làm gì và làm cách nào” là tích cực nhất và mang tính chất xây dựng. 

UNESO (2003) quan niệm: Kỹ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hằng ngày. Đó là khả năng làm cho hành vi và sự thay đổi của mình phù hợp với cách ứng xử tích cực giúp con người có thể kiểm soát, quản lý có hiệu quả các nhu cầu và những thách thức trong cuộc sống hằng ngày. Theo UNESCO, kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục bao gồm các nội dung sau: 

+ Học để biết: Gồm các kỹ năng tư duy như tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả. 

+ Học để làm: Bao gồm các kỹ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ như kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm … 

+ Học để làm người: Gồm các kỹ năng như ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin… 

+ Học để chung sống: Gồm các kỹ năng xã hội như giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông… 

Theo nhóm biên soạn tài liệu giáo dục kỹ năng sống của Vụ giáo dục thể chất mà chủ biên là Nguyễn Võ Kỳ Anh thì: “Kỹ năng sống là khả năng có được những hành vi thích nghi và tích cực, cho phép chúng ta xử trí một cách có hiệu quả các đòi hỏi và thử thách của cuộc sống thường ngày”.  

Như vậy có thể thấy rằng có nhiều nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm kỹ năng sống, tuy nhiên theo một cách khái quát nhất ta có thể hiểu kỹ năng sống là kỹ năng tự quản lý bản thân và kỹ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong học tập, làm việc và trong cuộc sống một cách hiệu quả. Hay nói cách khác, kỹ năng sống là khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống của mỗi người. 

2. Tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT có vai trò rất quan trọng, bởi lẽ, kĩ năng sống thúc đẩy sự phát triển cá nhân và xã hội. Giáo dục kỹ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ và nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.