SKKN Một số biện pháp giáo dục, rèn luyện giúp học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn phát triển toàn diện

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, bậc tiểu học có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Bậc tiểu học là bậc học nền tảng, vì nó là bậc học đầu tiên có nhiệm vụ phải xây dựng toàn bộ nền móng cho hệ thống giáo dục quốc dân để đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam trong thời kì tiến nhanh và hội nhập. Nếu học sinh không đạt kết quả tốt ở bậc Tiểu học thì khó tiến bộ được trong những năm tiếp theo. Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới của thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước thì ngành giáo dục, nhất là bậc Tiểu học đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển con người.
Việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện là yêu cầu cần thiết của giáo dục hiện nay. Trong xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ về nhiều mặt, nhiệm vụ của công tác giáo dục đứng trước những đòi hỏi mới. Nhằm góp phần vào việc thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục toàn diện, hình thành cho học sinh những yếu tố nhân cách của con người; cũng là để góp phần vào việc thực hiện tốt công tác phổ cập giáo dục tiểu học đúng đọ tuổi. Tuy nhiên, mỗi học sinh được sinh ra trong một hoàn cảnh, điều kiện khác nhau điều đó có ảnh hưởng rất lớn đến việc nhận thức cũng như học tập của từng em. Bởi vì không phải phụ huynh nào cũng may mắn có được những đứa con thông minh, khỏe mạnh, giỏi giang, có tư chất tốt và hoàn toàn đủ điều kiện cả về sức khỏe thể chất lẫn sức khỏe tinh thần để hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập. Thực tế hiện nay, ngày càng có nhiều học sinh gặp các vấn đề khó khăn trong học tập nhất là đối với học sinh đang theo học ở vùng đặc biệt khó khăn.
Công tác rèn luyện giáo dục học sinh cá biệt trong độ tuổi tiểu học là việc làm thiết thực nhằm giúp những học sinh đó có nề nếp hoạt động, hòa nhập với các bạn cùng trang lứa, tạo được niềm tin, tích cực học tập và rèn luyện ở các em. Góp phần hình thành những kĩ năng sống cơ bản ban đầu phù hợp với lứa tuổi, phù hợp với đặc điểm từng em góp phần tạo điều kiện tốt cho các em học lớp trên và phát triển nền tảng nguồn nhân lực có chất lượng sau này. Thực hiện nâng cao chất lượng toàn diện, trong đó có việc giáo dục học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn là công việc chung của gia đình, nhà trường và xã hội.
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy gần 20 năm, tôi nhận thấy giáo viên chủ nhiệm lớp không chỉ là nhà sư phạm mà còn là nhà tâm lí để không những tiến hành giảng dạy kiến thức mà còn làm nhiệm vụ giáo dục học sinh thông qua tổ chức giảng dạy và tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Người giáo viên chủ nhiệm có một vai trò rất quan trọng, vừa là người truyền thụ kiến thức cho học sinh vừa là người mẹ thứ hai của các em. Đồng thời tổ chức điều hành, kiểm tra đánh giá mọi hoạt động và các mối quan hệ ứng xử của học sinh. Mục đích của việc giáo dục học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn ở trường Tiểu học là giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và trong thực tiễn, có niềm vui, hứng thú trong học tập.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn là việc làm rất cần thiết và vô cùng quan trọng, nên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp giáo dục, rèn luyện giúp học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn phát triển toàn diện” ở lớp 4A2 – Trường Tiểu học Minh Tiến II để nghiên cứu, tìm hiểu và đề xuất biện pháp để thực hiện đề tài.
1.2. Mục đích nghiên cứu
– Giúp giáo viên xác định mối quan hệ giữa công tác chủ nhiêm lớp với sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh Tiểu học.
– Giáo viên lên kế hoạch chủ nhiệm điều tra nắm vững từng hoàn cảnh gia đình học sinh.
– Học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn có cơ hội phát huy tối đa những khả năng vốn có của mình trong học tập cũng như mọi hoạt động của lớp, của trường.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp giáo dục, rèn luyện học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn phát triển toàn diện ở lớp 4A2 – Trường Tiểu học Minh Tiến II.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này, tôi đã vận dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
– Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu tài liệu có liên quan đến giáo dục, rèn luyện học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn
– Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế, thu thập thông tin.: Điều tra thực trạng, tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Qua quá trình giảng dạy trên lớp, qua các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ, bản thân đã thu thập các thông tin để nghiên cứu.
– Phương pháp thực nghiệm: nhằm đối chiếu kết quả, áp dụng các biện pháp giáo dục học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn.
– Phương pháp phân tích – tổng kết kinh nghiệm: Phân tích các yếu tố và tổng kết kinh nghiệm, đề xuất các biện pháp thực hiện đề tài.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận
Vấn đề đặt ra “Biện pháp giáo dục, rèn luyện học sinh cá biệt, học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn phát triển toàn diện” như thế nào ? Có thể nói giáo viên chủ nhiệm lớp là cầu nối giữa nhà trường với gia đình. Để giáo dục học sinh có hiệu quả thì việc tìm hiểu, nắm vững đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, hoàn cảnh gia đình, phân loại học sinh lớp chủ nhiệm là việc làm rất quan trọng và cần thiết. Mỗi học sinh có một hoàn cảnh khác nhau, các em sống trong môi trường với nhiều mối quan hệ; quan hệ với cha mẹ, anh chị; với thầy cô, bạn bè; với nhiều người xung quanh, các em sẽ có những ảnh hưởng bởi nhiều tác động. Bên cạnh những tác động tích cực giúp trẻ phát triển thì cũng có nhiều tác động tiêu cực mà học sinh tiểu học rất hay bắt chước. Nếu sống trong môi trường có nhiều tiêu cực thì hình thành những thói quen xấu, những đức tính không tốt. Nên việc giáo dục đối với học sinh chưa ngoan là việc làm cần thiết. Việc này đòi hỏi người làm công tác giáo dục phải có những hiểu biết về tâm sinh lí cũng nhưa về hoàn cảnh của học sinh. Qua đó để biết được các em muốn gì, thích gì thì chắc chắn việc giáo dục sẽ đạt kết quả tốt.
– Mỗi giáo viên chủ nhiệm lớp là chỗ dựa tinh thần của học sinh, các em tin vào sự quan tâm, công bằng mà thầy cô đối xử với mình. Hầu hết thời gian ở trường, các em được tiếp xúc với thầy cô, bạn bè. Từ đó, giáo viên nắm được tính cách của từng em, biết được em này có ưu điểm gì; nhược điểm gì và có biện pháp giáo dục thích hợp.
– Một lớp học có nhiều học sinh cá biệt thì trách nhiệm đó trước hết thuộc về giáo viên chủ nhiệm. Người giáo viên phải luôn luôn bên cạnh các em, luôn là nguồn động viên, khuyến khích cổ vũ các em làm nhiều điều hay lẽ phải, chỉ cho các em thấy khiếm khuyết để kịp thời khắc phục và tìm ra thế mạnh ở mỗi em để phát huy.
2.2. Thực trạng
2.2.1. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
a) Đặc điểm tình hình địa phương
Xã Minh Tiến là một xã nghèo – vừa thoát khỏi vùng đặc biệt khó khăn 135 nên điều kiện kinh tế còn nhiều hạn chế, trình độ dân trí thấp. Chính vì vậy, việc người dân quan tâm đến công tác giáo dục của con em mình còn hời hợt. Nhiều gia đình, bố mẹ đi làm ăn xa, con cái ở với ông bà; nhiều gia đình còn bận công việc đồng áng, lo mưu sinh, …nên ít quan tâm đến việc học của các em, coi đó là nhiệm vụ của các thầy, các cô. Trong những năm học gần đây, được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo đồng thời nhà trường cũng làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục nên nhận thức của người dân, của các phụ huynh học sinh đối với công tác giáo dục đã có phần đổi mới. Tuy nhiên số phụ huynh thật sự quan tâm đến công tác giáo dục, đến việc học của con em mình còn chưa nhiều nên một số học sinh đến trường còn thiếu sách vở đồ dùng học tập. Học sinh về nhà không ôn bài, không được kèm cặp, nhắc nhở. Có một số ít phụ huynh rất quan tâm nhưng họ gặp hạn chế trong việc hướng dẫn, kèm cặp con cái học tập.
b) Đặc điểm tình hình nhà trường.
Trường Tiểu Minh Tiến II là một Trường thuộc xã đặc biệt khó khăn. Trường gồm có hai điểm (một điểm chính, một điểm lẻ). Năm học …….., nhà trường gồm có 212 học sinh, trong đó số học sinh khối 4 gồm có 46 học sinh biên chế trên 3 lớp (2 lớp ở khu chính, 1 lớp ở khu lẻ). Trong quá trình thực hiện công tác giáo dục, nhà trường có những thuận lợi, khó khăn sau:
* Thuận lợi:
– Đối với giáo viên:
+ GV giảng dạy khối 4 của nhà trường là những giáo viên trẻ, khoẻ, nhiệt tình yêu nghề và có trình độ chuyên môn đạt chuẩn và trên chuẩn.
+ GV có đầy đủ các tài liệu tham khảo có liên quan và đồ dùng dạy học, biết sử công nghệ thông tin trong dạy học một cách thành thạo.
+ Được sự quan tâm của ban giám hiệu nhà trường qua việc dự giờ, góp ý, cũng như chỉ đạo có hiệu quả về công tác chuyên môn.
– Đối với học sinh:
+ Ngoan ngoãn, lễ phép, biết vâng lời ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo.
+ Chấp hành tốt các nội quy trường lớp.
* Khó khăn:
– Đối với giáo viên:
Một số giáo viên còn lúng túng, máy móc trong việc quan tâm đúng mức đến hoàn cảnh của học sinh. Nhiều giáo viên còn dập khuân theo kế hoạch chủ nhiệm một cách chủ quan, chưa linh hoạt, sáng tạo trong từng tình huống cụ thể.
– Đối với học sinh: