SKKN Một số biện pháp giúp học sinh học tốt tiết luyện nói thể loại văn biểu cảm lớp 7

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Sự nghiệp giáo dục có vai trò quan trọng trong chiến lược xây dựng con người, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Sự nghiệp giáo dục có nhiệm vụ đào tạo các thế hệ công dân mới có đầy đủ tài năng phẩm chất bản lĩnh để đưa đất nước tiến lên đuổi kịp trào lưu phát triển của thế giới. Không thể thiết kế chiến lược nếu không đặt giáo dục đúng vào vị trí của nó trong đời sống hiện đại. Việc đào tạo ra những thế hệ trẻ có đầy đủ Đức-Trí-Thể-Mỹ đòi hỏi giáo dục phải đồng bộ cả về Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội. 

Nghị quyết 29 của ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 11 về Giáo dục  cũng đã chỉ rõ: đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết từ quan điểm chỉ đạo đến nội dung phương pháp, chuyển  quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực phẩm chất của người học, phải tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, chủ động sáng tạo, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Như vậy, mục tiêu giáo dục đã chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng được đổi mới theo hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học”. Đào tạo một thế hệ học sinh hiện đại, hiện đại từ tư duy đến cách nói năng ứng xử”.

Trên thực tế giảng dạy có rất nhiều hiện tượng và mâu thuẫn đang tồn tại đó là trong khi trang bị các các kĩ năng  nghe –nói – đọc –viết thì người dạy chỉ chú trọng đến kĩ năng đọc, viết mà chưa tập trung rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh, dẫn đến tình trang học sinh chưa tự tin trong giao tiếp, hạn chế trong cách ứng xử. Rèn luyện kĩ năng nói rất quan trọng nhưng  thời lượng giành cho chương trình ít. Ở mỗi thể loại chỉ có từ 2->3 tiết luyện nói.

 Bên cạnh đó chưa có nhiều tài liệu nghiên cứu sâu về phương pháp dạy kiểu bài  này, sách giáo viên cũng chưa có những biện pháp cụ thể để hướng dẫn thực hiện quá trình luyện nói cho học sinh. Cũng đã có một số sáng kiến đề cập đến các biện pháp tuy nhiên khi ứng dụng vào thực tế còn rất nhiều những vướng mắc khi giảng dạy. Các chuyên đề nghiên cứu khi áp dụng vào giảng dạy chí được một phần nào đó trong bài nói. Chưa có một tiến trình cụ thể cho một bài luyện nói nhằm phát huy năng lực cho học sinh. Tính năng động, hoạt bát, tự tin của học sinh hầu như không được phát huy, tiết học luyện nói diễn ra nặng nề, khô khan, học sinh với tâm lí học nói cho qua. Đây là tồn tại chung trong quá trình dạy- học các tiết luyện nói. Xuất phát từ những lí do đó tôi thực hiện sáng kiến: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt tiết luyện nói thể loại văn biểu cảm lớp 7 Trường THCS Thiệu Minh”.

1.2. Mục đích nghiên cứu 

 Khi nghiên cứu đề tài bản thân tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm dạy tiết luyện nói nhằm mục đích giúp giáo viên có những phương pháp hiệu quả trong việc tổ chức giờ luyện nói cho học sinh. Học sinh hứng thú học tiết luyện nói. Rèn luyện kĩ năng nói, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng trình bày một vấn đề. Tìm ra các nguyên nhân khắc phục ở học sinh những hạn chế trong cách nói năng, sự mất tự tin trong diễn đạt. Tạo giờ học thực sự sôi nổi.

1. 3. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài  tập trung nghiên cứu các nội dung sau:

+ Luyện nói thể loại văn biểu cảm áp dụng là học sinh lớp 7 Trường THCS Thiệu Minh.

+ Đề tài tổng kết kinh nghiệm dạy và nâng cao chất lượng  tiết luyện nói cho học sinh.  

1.4 Phương pháp nghiên cứu:

Để thực hiện đề tài bản thân tôi đã   sử dụng các phương pháp sau:

– Nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.

– Nghiên cứu lý thuyết về tâm lí của học sinh Trung học cơ sở.

– Điều tra,vấn đáp khảo sát tình hình thực tế.

– Phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, số liệu.

– Phương pháp thực nghiệm.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận.

Hiện nay các nước trên thế giới rất coi trọng dạy học theo quan điểm giao tiếp. Đây là một trong những tư tưởng quan trọng của chiến lược dạy học các môn ngôn ngữ ở trường phổ thông, nội dung quan điểm này là lấy hoạt động giao tiếp là một trong những căn cứ để hình thành và phát triển hoạt động ngôn ngữ mà cụ thể là năng lực nghe, nói, đọc, viết cho người học. Bên cạnh đó quan điểm về dạy học tích hợp, cũng khẳng định việc rèn luyện các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết là rất quan trọng qua 4 kỹ năng này hình thành năng lực cảm thụ, năng lực bộc lộ, biểu đạt tư tưởng, tình cảm bằng ngôn ngữ nói, viết Tiếng Việt cho HS  quan tâm hơn đến việc hình thành năng lực nói và năng lực làm văn. Nếu như nghe, đọc là hai kĩ năng quan trọng của hoạt động tiếp nhận thông tin thì nói và viết là hai kĩ năng quan trọng của bộc lộ và truyền đạt thông tin. Rèn luyện được kĩ năng này sẽ dạy đúng theo đặc trưng tính thực hành của phân môn Tập làm văn đạt đến mục đích dạy học hiệu quả nhất.

Có rất nhiều con đường giao tiếp khác nhau để đạt tới mục đích trong đó ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài người. Nếu người thầy đóng vai trò chủ đạo hướng dẫn học sinh chủ động khám phá chiếm lĩnh các tác phẩm văn chương thì người học phải tự mình bộc lộ hiểu biết phải biết tư duy thành lời- ngôn bản. 

Trong sự phát triển của xã hội hiện đại bất kì ngành nghề nào cũng  cần phải có có kỹ năng truyền đạt. Muốn cho người nghe hiểu được thì phải biết cách truyền tải cho tốt nội dung không còn con đường nào khác là phải trình bày kĩ năng nói lưu loát, phải bộc lộ qua nét mặt cử chỉ…Vì thế, luyện nói là quá trình rất quan trọng trong việc dạy học văn, góp phần năng cao việc học tốt bộ môn Ngữ văn. 

 Vậy nói là gì? Luyện nói là gì? Luyện nói trong văn biểu cảm như thế nào? Nói là diễn đạt ý định của mình bằng miệng ra. Luyện nói là biết dùng ngôn ngữ của mình để diễn đạt  hướng tới một mục đích nhất định. Luyện nói trong văn biểu cảm là biết dùng ngôn ngữ trình bày những tình cảm, cảm xúc của mình về nhân vật văn học, về sự việc hay tác phẩm văn học. Giờ luyện nói là thế mạnh của sinh hoạt tập thể. Không khí sẽ hứng thú nếu giáo viên kích thích được các hoạt động của học sinh. Về tâm lý con người hoạt động tập thể bao giờ cũng năng động hơn. Có thấy rõ đặc thù của hoạt động luyện nói và đặc điểm tâm lý thì giáo viên mới tổ chức được các hình thức luyện nói có hiệu quả.

Đầu chương trình THCS các tiết luyện nói đã được chú trọng.Tuy nhiên ở lớp 6 nói mới chỉ ở mức độ đơn giản. Lên lớp 7 các em tiếp  tục được làm quen và thực hành các tiết luyện nói nhưng ở mức độ khó hơn. Do vậy mà các biện pháp cũng như cách thức tổ chức giờ học luyện nói cũng phải phong phú và đa dạng hơn. Có rất nhiều biện pháp linh hoạt giúp các em vừa truyền tải được nội dung vừa bộc lộ cảm xúc của mình khi nói.

         Mặc dù thời lượng dành cho tiết luyện nói không nhiều nhưng luyện nói lại có ý nghĩa quan trọng. Luyện nói dẫn đến nói tốt là kĩ năng  đầu tiên để tiến tới phân tích, cảm nhận  tác phẩm văn chương.

2.2 Thực trạng.

Năm …………được BGH nhà trường phân công dạy Ngữ văn lớp 7, trước khi áp dụng đề tài tôi đã tiến hành khảo sát độ tự tin và khả năng truyền đạt của các em với đề bài:  em hãy trình bày cảm  nghĩ của em về một người em yêu thích. Tôi đã thu được kết quả như sau:

Qua bảng số liệu  trên tôi không khỏi không trăn trở về khả năng nói ở các em. Hầu như các em chưa mạnh dạn tự tin trong khi thực hiện hiện bài nói của mình. Nhiều em có nội dung bài nói tốt nhưng khi truyền đạt đến người nghe