SKKN Một số biện pháp giúp học sinh hứng thú với môn Khoa học lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn sáng kiến

          Khoa học xuất hiện trong hầu hết mọi mặt của cuộc sống, bao gồm khoa học về vật lí, hóa học, sinh học, khoa học cuộc sống, khoa học trái đất… Ở Việt Nam, khoa học thường được quan tâm ở lứa tuổi thanh thiếu niên, ít ai nghĩ đến, quan tâm đến độ tuổi tiểu học và đặc biệt là học sinh tiểu học vùng nông thôn. Các cuộc thi sáng tạo khoa học, các bài thí nghiệm… nghe còn xa vời với các em. Theo nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học thì độ tuổi tiểu học cần phải được định hướng việc nghiên cứu khoa học vì đây là độ tuổi có khả năng quan sát, suy luận… vô cùng nhạy bén và chính là nền tảng vững chắc để tạo điều kiện cho các em có khả năng phát triển năng lực nghiên cứu, sáng chế khoa học trong tương lai. Tuy nhiên cách nhìn nhận của giáo viên, cha mẹ học sinh vẫn còn nhiều điều chưa thấu đáo về khoa học nói chung và học môn Khoa học lớp 4 nói riêng.

          Ở lớp 1, 2, 3, các em quen với môn Tự nhiên và Xã hội, lên lớp 4, các em bắt đầu học môn Khoa học. Những câu hỏi nghe thật bình thường như “Tại sao có gió?” hay “Mây được hình thành như thế nào?”… lại được giải thích một cách khoa học. Môn Khoa học lớp 4 có rất nhiều nội dung mới mẻ, thiết thực như kiến thức về các chất dinh dưỡng, về âm thanh, ánh sáng, nhiệt độ… Vậy làm thế nào để học sinh tiểu học – những tâm hồn còn non nớt tiếp nhận những kiến thức khoa học một cách dễ dàng và tự nhiên? Đây là một câu hỏi không dễ. Tuy nhiên, tôi chắc chắn một điều rằng làm bất cứ việc gì, học bất cứ môn nào và đặc biệt là môn Khoa học đều cần có niềm đam mê. Vậy làm thế nào để các em có niềm đam mê với môn Khoa học? Như chúng ta đã biết, một trong những nguyên tắc dạy học là đảm bảo tính cảm xúc và tính tích cực. Điểu đó có nghĩa là trong quá trình dạy học phải gây cho người học sự hấp dẫn, hứng thú, lòng ham hiểu biết, thôi thúc con người hành động, cống hiến hết mình góp phần phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ, thể chất… 

Hứng thú là một thuộc tính tâm lí – nhân cách của con người. Hứng thú có vai trò rất quan trọng trong học tập và làm việc, không có việc gì người ta không làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. M.Gorki từng nói: Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc. Cùng với tự giác, hứng thú làm nên tính tích cực nhận thức, giúp học sinh học tập đạt kết quả cao, có khả năng khơi dậy mạch nguồn của sự sáng tạo.Trong khi đó, việc khảo sát thực tế dạy học ở tiểu học bằng nhiều con đường (lấy phiếu hỏi từ các cấp quản lí giáo dục, từ các giáo viên, các bậc phụ huynh và học sinh, quan sát và làm các đo nghiệm khách quan trên học sinh) đã cho thấy nhiều  học sinh tiểu học không có hứng thú trong học tập. Điều này vừa được xem như là một biểu hiện vừa được xem như một nguyên nhân cơ bản của việc suy giảm chất lượng dạy học ở tiểu học.

Những biện pháp tạo hứng thú trong sáng kiến này xuất phát từ 4 luận điểm cơ bản: Một là: Hiệu quả thực sự của việc dạy học là học sinh biết tự học; tự hoàn thiện kiến thức và tự rèn luyện kĩ năng, hai là: Nhiệm vụ khó khăn và quan trọng nhất của giáo viên là làm sao cho học sinh thích học, ba là: Dạy học ở tiểu học phải làm cho học sinh cảm thấy biết thêm kiến thức của mỗi bài học ở mỗi môn học là có thêm những điều bổ ích, lí thú từ một góc nhìn cuộc sống, bốn là: Dạy học môn Khoa học lớp 4 không chỉ giúp học sinh có đầy đủ kiến thức mà còn thôi thúc, nhen nhóm trong các em niềm đam mê học các môn học được xem là khô cứng ở các bậc học tiếp theo và niềm đam mê sáng tạo khoa học.

          Qua những luận điểm đó, tôi đã chọn sáng kiến: “Một số biện pháp giúp học sinh hứng thú với môn Khoa học lớp 4” để tìm hiểu, nghiên cứu và đã vận dụng trong dạy học môn Khoa học lớp 4 trong những năm gần đây và đã có nhiều biểu hiện đáng mừng.

1.2. Điểm mới của sáng kiến

          Sáng kiến “Một số biện pháp giúp học sinh hứng thú với môn Khoa học lớp 4” giúp cho giáo viên nắm được, hệ thống hóa được trục nội dung, thấy được đặc điểm, cấu trúc chương trình môn Khoa học lớp 4.

          Sáng kiến này sẽ mang đến cho giáo viên một cách nhìn mới trong dạy học môn Khoa học nói chung và Khoa học lớp 4 nói riêng. Từ đó, khơi dậy ở các em sự hứng thú, đam mê môn Khoa học và các môn học khác. Ngoài ra, sáng kiến này còn là tài liệu tham khảo cho các bậc làm cha, làm mẹ trong cách dạy con và kích thích trí thông minh của con, khơi dậy ở các em những khả năng còn “ngủ quên” trong chính con người bé nhỏ của các em.

           Hứng thú và hứng thú với môn Khoa học là đề tài mở, có rất nhiều cách nhìn nhận và rất nhiều phương pháp, giải pháp, biện pháp… Tuy nhiên, một điểm mới nữa trong sáng kiến của tôi là đi vào nội dung cụ thể, đưa ra các biện pháp, cách thức trong từng bài, từng hoạt động, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các biện pháp của giáo viên và kết hợp với các biện pháp của phụ huynh nhằm giúp học sinh hứng thú học môn Khoa học, góp phần phát huy nhiều nhất các năng lực và phẩm chất của học sinh lớp 4.

1.3. Phạm vi nghiên cứu và áp dụng

– Mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy môn Khoa học lớp 4 tại trường tiểu học tôi đang dạy.

– Các biện pháp giúp học sinh lớp 4A tại trường chúng tôi hứng thú với môn Khoa học lớp 4.

2. NỘI DUNG

2.1. Thực trạng của việc dạy và học môn Khoa học tại trường

2.1.1. Nhà trường

– Nhà trường chưa có điều kiện để làm một phòng thí nghiệm, mô hình, khu vực tham quan… cho học sinh thực hành mỗi khi có thí nghiệm hay hoạt động dạy học cần tham quan thực tế.

– Nhà trường ít có những cuộc thi sáng tạo các sản phẩm, mô hình… về các chủ đề của môn Khoa học.

2.1.2. Giáo viên

– Trong quá trình giảng dạy, giáo viên chưa phát huy hết tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Đôi lúc giáo viên còn làm thay cho học sinh mà đáng lẽ ra học sinh phải trực tiếp làm thí nghiệm.

– Giáo viên chưa chuẩn bị đồ dùng dạy học đủ cho các tiết dạy. Nhiều giáo viên còn dạy “chay” coi nhẹ các thí nghiệm, thực hành, liên hệ thực tế.

– Trong hoạt động nhóm, đôi lúc giáo viên chưa kiểm tra kịp thời những em thiếu tự giác trong học tập nên những em này ỷ vào bạn và không chịu học.

– Giáo viên thường gọi em khá, giỏi làm cho nhanh để khỏi mất nhiều thời gian.

2.1.3. Học sinh

– Trong quá trình học tập, học sinh không chịu tập trung, không chú ý nghe thầy giáo giảng bài, không chịu sưu tầm vật mẫu để làm thí nghiệm, ít phát biểu xây dựng bài.

– Đa số các em lười đọc sách. Khi giáo viên hỏi các em không chịu trả lời mà ngồi làm việc riêng, mặc dù đó là những câu hỏi sách giáo khoa.

– Một số em ngại tiếp xúc với thầy, cô giáo, “ giấu dốt” mặc dù không hiểu điều đó nhưng không muốn hỏi, sợ bạn cười…

– Học sinh lười học bài phần Cung cấp thông tin ở sách giáo khoa và mục Bạn cần biết, các em không chịu đọc nên không làm bài được.

– Một số em xem “nhẹ” môn Khoa học, chủ yếu là học Toán và Tiếng Việt.

 2.1.4. Phụ huynh

– Một số phụ huynh đi làm ăn xa để con cho ông, bà ở nhà chăm sóc nên việc học của các em chủ yếu là phó mặc cho giáo viên chủ nhiệm. Ở nhà, các em thiếu sự quan tâm, nhắc nhở và kiểm tra việc học từ phía gia đình.

– Nhiều phụ huynh mang nặng tư tưởng môn Khoa học là “môn phụ” chủ yếu là học thật giỏi Toán và Tiếng Việt. Do tư tưởng đó, nên một số em lơ là môn Khoa học.

Kết quả khảo sát sự hứng thú học môn Khoa học đầu năm học 2017 – 2018 như sau:

Kết quả khảo sát môn Khoa học cuối kì 1 năm học 2017 – 2018 như sau:

2.2. Giải pháp giúp học sinh hứng thú với môn Khoa học lớp 4

2.2.1. Tìm hiểu trước nội dung môn Khoa học lớp 4

Tôi luôn suy nghĩ rằng, muốn học sinh có hứng thú với môn Khoa học thì chính giáo viên phải thích, phải đam mê môn học đó thì mới có đủ sức để “lôi kéo” các em đến với môn học này. Chính vì thế, khi được phân công dạy lớp 4, tôi tìm tòi và hệ thống lại tất cả nội dung môn Khoa học của cả năm học để nắm bắt và tìm ra nhiều điều thú vị, nhiều khám phá mới để giúp các em yêu thích môn học này.

Khoa học lớp 4 gồm 3 nội dung chính: Con người và sức khỏe, Vật chất và năng lượng, Thực vật và động vật. Cụ thể như sau: