SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 7 học tốt Chuyên đề Tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau

1. MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài. 

Trong quá trình phát triển, xã hội luôn đề ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp đào tạo con người. Chính vì vậy trong những năm gần đây, chất lượng giáo dục đào tạo đang là mối quan tâm lớn của toàn xã hội. Đảng và Nhà nước đã có những chính sách ưu tiên đầu tư cho giáo dục về đổi mới nội dung, chương trình, sách giáo khoa, tăng cường các trang thiết bị theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa.Việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và dạy học bộ môn Toán nói riêng đã tạo ra những bước chuyển biến mạnh mẽ, thu được những thành tựu to lớn song cũng còn không ít những khó khăn, thách thức. 

Thực tế trong nhà trường cho thấy, một bộ phận học sinh rất ngại học toán. Nguyên nhân thì nhiều song đây là môn học đòi hỏi tính chính xác, hệ thống, khoa học, lôgic và tư duy cao. Cũng có thể do giáo viên chưa làm cho học sinh thấy được sự hấp dẫn của môn học hoặc dạy cụ thể có xu hướng tăng lên, khiến dễ lơ là dạy phương pháp. Sự nhồi nhét khiến người học mất năng lực tự học, trở thành thụ động; điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Những khó khăn trên đã gây cản trở hoạt động của bản thân và ảnh hưởng không tốt đến chất lượng giáo dục học sinh.

Trong khi đó mục tiêu giáo dục xã hội đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết cần phải giải quyết là phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học của học sinh.

Để đáp ứng được các yêu cầu đặt ra của xã hội cho sự nghiệp đào tạo con người, bằng vốn kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy của mình, hàng năm những người thầy, người cô đều phải tự rút ra những kinh nghiệm, những bài học nhằm bổ cứu cho những năm học sau, với ham muốn là vừa đáp ứng với yêu cầu mà Bộ đề ra, lại vừa làm thoả mãn lòng mong đợi của học sinh. Đó vừa là trách nhiệm, vừa là lương tâm nghề nghiệp của mỗi một kĩ sư tâm hồn.

Xuyên suốt quá trình học toán, đặc biệt môn đại số, kỹ năng vận dụng “Tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau” là công cụ cơ bản, để giải nhiều dạng toán số học, đại số và hình học. Trong quá trình giảng dạy môn toán 7 nói chung, và mảng kiến thức tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau nói riêng, tôi nhận thấy việc vận dụng mảng kiến thức này vào giải toán đó là điều không dễ dàng với học sinh, đặc biệt với học sinh trung bình, yếu, kém. Cụ thể là các em thường nhớ sai tính chất của tỉ lệ thức, và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau, từ một đẳng thức chưa biết cách suy ra các tỉ lệ thức, khó khăn trong việc biến đổi tỉ lệ thức và dảy tỉ số bằng nhau… Hơn nữa ngay sau đó các em lại cần phải áp dụng một cách linh hoạt các đơn vị kiến thức này vào giải các dạng bài tập quan trọng, như: Lập tỉ lệ thức từ  các số đã cho, tìm các số chưa biết khi biết các tỷ lệ thức, chứng minh tỉ lệ thức, … Trước những yêu cầu như vậy các em thường lúng túng không biết cách biến đôi tỉ lệ thức và vận dụng tính chất của dãy tỉ số bằng nhau  hoặc áp dụng đúng tính chất nhưng thực hành sai với các nguyên nhân trên. Bên cạnh đó còn có không ít học sinh thiếu tính sáng tạo trong cách học, cách suy luận, cách tự tìm lại các kiến thức đã quên, cách phân tích, tổng hợp tìm tòi phát hiện để giải một bài toán mới. Trong khi đó chưa có các tài liệu nghiên cứu nào bàn sâu về vấn đề này, đồng nghiệp, nhà trường chưa có sáng kiến kinh nghiệm nào để khắc phục. Chính vì vậy bản thân tôi đã trăn trở tìm tòi nghiên cứu và vận dụng vào thực tế giảng dạy Một số biện pháp giúp học sinh lớp 7 học tốt chuyên đề“Tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau” vào giải toán môn đại số lớp 7 chương I để các em đạt kết quả học tập cao hơn.  

2. Mục đích nghiên cứu.

Khi chọn hướng nghiên cứu Một số biện pháp giúp học sinh lớp 7 học tốt chuyên đề “ Tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau ” với mục đích cung cấp cho học sinh một con đường nhanh và dễ tiếp cận nội dung kiến thức, kĩ năng làm toán về tỉ lệ thức và tính chất của dãy tỉ số bằng nhau. Trên cơ sở đó chuyên đề sẽ giúp học sinh rèn luyện các tri thức, phương pháp để các em biết cách học, biết cách suy luận, biết cách tự tìm lại các kiến thức đã quên, biết cách tìm tòi để phát hiện kiến thức mới. Đồng thời giúp học sinh rèn luyện được các thao tác tư duy: phân tích, tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… Đề tài này còn giúp cho bản thân nâng cao công tác tự học, tự bồi dưỡng để ngày một nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Ngoài ra với mục đích để  trao đổi với đồng nghiệp để cùng nhau bổ khuyết, xây dựng cho giải pháp càng hoàn thiện hơn trong quá trình áp dụng.

3. Đối tượng nghiên cứu.

Đối với đề tài này tôi chỉ nghiên cứu và dừng lại ở một số vấn đề sau:

  – Nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy phần lý thuyết. 

  – Phân loại các dạng toán, hướng dẫn cách giải, cách khai thác và bài tập áp dụng.

4. Phương pháp nghiên cứu.

Tôi thực hiện đề tài này với những phương pháp nghiên cứu sau:

– Nghiên cứu tài liệu để xây dựng cở sở lý thuyết: trên cơ sở nghiên cứu nội dung chương trình môn học, lựa chọn đơn vị kiến thức, nội dung bài học để xây dựng nội dung chuyên đề.

– Điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin về thực trạng của vấn đề nghiên cứu.

– Thống kê, sử lí số liệu: giáo viên thống kê số liệu về chất lượng dạy học bộ môn thông qua khảo sát trước và sau khi áp dụng đề tài.

– Phương pháp thực nghiệm: Trực tiếp giảng dạy chuyên đề này cho 71em học sinh khối 7.

1. NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận.

1.1. Định nghĩa về tỷ lệ thức: Tỷ lệ thức là một đẳng thức của hai tỷ số  hoặc a : b = c : d.

Trong đó các số: a,b,c,d được gọi là các số hạng của tỷ lệ thức. Các số a và d gọi là ngoại tỷ, b và c gọi là trung tỷ.

1.2. Tính chất của tỷ lệ thức.

+ Tính chất 1:  Nếu thì a.d = b.c (Trong mọi tỷ lệ thức, tích hai trung tỷ bằng tích hai ngoại tỷ).

+ Tính chất 2:  Nếu có: a.d = b.c (a,b,c,d ≠ 0) thì ta có các tỉ lệ thức:

       ;   ;     ;  

( Toán 7 – Chương I)

1.3. Tính chất của dãy tỷ số bằng nhau:

+ Tính chất 1: = (b ≠ ) Mở rộng tính chất trên ta có tính chất

+ Tính chất 2:   = (Giả thiết các tỉ số đếu có nghĩa).

* Số tỉ lệ: Khi có dãy tỉ số: , ta nói các số a,b,c tỉ lệ với các số 2; 3; 5.

Ta cũng viết: a : b : c = 2 : 3 : 5.