SKKN Một số biện pháp khuyến khích học sinh chuẩn bị đồ dùng học tập trực quan để nâng cao hiệu quả học tập môn Công Nghệ 6 (Sách Kết nối tri thức)

1- Lý do chọn đề tài

Giáo dục và đào tạo đang là vấn đề thách thức của toàn cầu. Hiện nay tất cả các  Quốc gia trên Thế giới đang nỗ lực “Đổi mới nội dung và phương pháp Giáo dục- Đào tạo” với nhiều mô hình, biện pháp khác nhau nhằm mở rộng qui mô, nâng cao tính tích cực trong dạy và học một cách toàn diện, dạy làm như thế nào để giúp người học hướng tới việc học tập  một cách chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động.  Do đó cần phải nâng cao, cải tiến đồng bộ các yếu tố liên quan trong dạy học, mà việc sử dụng thiết bị, đồ dùng phục vụ cho việc dạy và học là một yếu tố cực kỳ quan trọng.

  Việc sử dụng thiết bị dạy học trong quá trình dạy học nó được gắn bó chặt chẽ với phương pháp dạy học. Mặt khác đặc thù của môn Công nghệ là môn học gắn liền với kỹ thuật, với thực tiễn sản xuất do vậy những thiết bị và dụng cụ để dạy thực hành không chỉ cần thiết cho giáo viên mà còn cần thiết cho học sinh để các em rèn luyện kĩ năng , người thầy không thể dạy “chay” mà cần phải có cơ sở vật chất và thiết bị tối thiểu để dạy học.

Nhưng trong thực tế giáo viên giảng dạy các bộ môn nói chung và giáo viên giảng dạy môn Công nghệ  nói riêng gặp rất nhiều khó khăn trong các bài dạy đặc biệt là dạy các bài thực hành cho học sinh quan sát trực quan do một số nguyên nhân sau:

– Phòng bộ môn không đạt yêu cầu.

– Đồ dùng thiết bị phân bổ theo danh mục nêu vẫn còn thiếu.

– Đồ dùng thiết bị có nhưng chất lượng rất kém, hoặc đã hư hỏng sau nhiều năm sử dụng nhưng chưa được bổ sung kịp thời.

Trước hiện trạng đó, tôi đã phân tích và tự đặt ra cho mình những câu hỏi: Phải làm gì? Làm như thế nào? Để khắc phục tình trạng trên làm phong phú thêm thiết bị đồ dùng dạy học ở trường hiện nay vì thế trong những năm học gần đây tôi xin đề xuất “Một số biện pháp khuyến khích học sinh chuẩn bị đồ dùng học tập trực quan để nâng cao hiệu quả học tập môn Công Nghệ 6 (Sách Kết nối tri thức)”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, về vấn đề kiểm tra tính trực quan của học sinh, đề xuất các biện pháp hợp lý kiểm tra tính trực quan của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả  giáo dục môn công nghệ 6 trong nhà trường.

3. Đối tượng nghiên cứu 

Một số biện pháp khuyến khích học sinh chuẩn bị đồ dùng học tập trực quan để nâng cao hiệu quả học tập môn Công Nghệ 6 (Sách Kết nối tri thức)

4. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Để thực hiện đề tài này đã sử dụng các phương pháp sau:

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết.

Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, hệ thống các văn bản, tài liệu các công trình khoa học có liên quan tới đề tài mà tính trực quan của học sinh khi thực hành cao .

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:   

Có sử dụng phương pháp quan sát,  điều tra, phỏng vấn, trắc nghiệm, phân tích tổng hợp, tổng kết kinh nghiệm…

1. Nhóm phương pháp nghiên cứu thống kê toán học.

Sử dụng các toán thống kê để xử lý các số liệu thu được.

B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

1. Cơ sở lý luận

Đổi mới phương pháp dạy học nhất là trong giảng dạy môn công nghệ là yêu cầu cấp thiết. Trọng tâm đổi mới phương pháp giáo dục hiện nay là coi học sinh làm trung tâm, chuyển vai trò thụ động tiếp thu kiến thức của học sinh sang vai trò chủ động, sử dụng đồ dùng dạy học khi giảng dạy môn công nghệ ở trường THCS là một phương pháp giảng dạy tiến bộ, đáp ứng yêu cầu về đổi mới phương pháp dạy học. Khi áp dụng phương pháp dạy học này, học sinh thực sự đóng vai trò trung tâm, tự giác nhận thức tri thức, giáo viên truyền đạt trên lớp, hiệu quả được nâng lên rõ rệt.

Giáo cụ trực quan phục vụ giảng dạy môn công nghệ rất đa dạng về chủng loại và phong phú về mẫu mã. Ngày nay với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật các phương tiện nghe nhìn ngày càng phát triển có thể ứng dụng giảng dạy như tranh ảnh có nhiều màu sắc, máy tính, đèn chiếu, đồ dùng được cấp nhưng muốn có được thiết bị đồ dùng phong phú phục vụ cho từng bài học, tiết học thì chỉ có vậy thôi chưa đủ người giáo viên phải biết sử dụng khả năng của bản thân cùng với học sinh có thể sử dụng các đồ dùng thiết bị khác dễ tìm kiếm trong học đường, gia đình, địa phương nơi sinh sống, hay có thể tự làm để dùng vào việc dạy học. Tất cả những giáo cụ đó đều có thể trở thành giáo cụ trực quan trong quá trình giảng dạy môn công nghệ  nói chung và môn công nghệ 6 nói riêng.

Đồ dùng dạy học có một vai trò hết sức quan trọng. Mỗi người giáo viên cần biết cách tận dụng những đồ dùng thiết bị sẵn có và khai thác triệt để yếu tố con người và đồ vật xung quanh thì việc chuẩn bị đồ dùng thiết bị dạy học trở nên hết sức đơn giản, dễ làm nhưng lại có hiệu quả cao.

2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu

2.1 Thực trạng chung.

      Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn công nghệ của trường qua  điều tra, khảo sát trong những năm học gần đây bản thân tôi nhận thấy về đồ dùng thiết bị dùng cho giảng dạy môn công nghệ nói chung và môn công nghệ 6 nói riêng đang gặp phải một thực trạng như sau:

– Phòng học bộ môn ở một số trường chưa được đầu tư nên rất khó khăn cho giáo viên trong công tác thực hành thí nghiệm.

– Việc bảo quản, bảo dưỡng một số thiết bị ở phòng thiết bị chưa được

quan tâm nên một số đồ dùng dạy học xuống cấp một cách nghiêm trọng.

– Đồ dùng dạy học được ngành cấp theo danh mục còn thiếu, thậm chí có những thí nghiệm trong sách giáo khoa công nghệ THCS hiện nay không có đồ dùng dạy học, phần lớn tranh ảnh minh họa cho các bài học không có.

– Đồ dùng dạy học kém chất lượng, có những đồ dùng dạy học chỉ sử dụng được một vài lần các lần sau không sử dụng được.

Ví dụ: Ở chương trình công nghệ lớp 6 bộ đồ dùng cho phần thực hành cắt may đã được cấp nhưng hiện nay đã cũ và ôxi hóa nên không dùng được, phần thực hành trang trí nhà ở và nấu ăn trong gia đình hầu như không có thiết bị, đồ dùng để sử dụng cho bài học.

2.2 Thực trạng tại trường 

2.2.1 Thuận lợi.

Về phía địa phương: Tình hình kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng đã có nhiều tiến bộ và ảnh hưởng tốt đến việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục trên địa bàn toàn xã, công tác xã hội hóa giáo dục được Đảng, chính quyền và các đoàn thể luôn quan tâm đặc biệt là xây dựng cơ sở vật chất trường học như: Xây dựng các phòng chức năng, phòng máy vi tính… tạo điều kiện để giáo viên và học sinh thực hiện đổi mới phương pháp dạy và học.

Về phía nhà trường: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn luôn phân công chuyên môn đúng người, đúng việc, tạo điều kiện và động viên khuyến khích giáo viên không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với từng bộ môn.

Nhà trường đã có giáo viên được cử làm công tác thiết bị riêng nên cũng góp

phần thuận lợi cho việc chuẩn bị phương tiện, thiết bị cho các bài học.

Về phía bản thân: Là một giáo viên trẻ được đào tạo đúng chuyên môn, tâm huyết với nghề, không ngừng học hỏi, tự học và rèn luyện để ngày càng có thêm những phương pháp dạy học tích cực phù hợp từng kiểu bài và đối tượng học sinh.

Về phía học sinh: Học sinh hầu hết rất chăm chỉ và ngoan ngoãn, các em sớm được làm quen với các hoạt động lao động chân tay với thực tiễn sản xuất nên rất gần gũi với những mẫu vật được dùng cho nhiều bài dạy môn công nghệ.

2.2.2 Khó khăn:

Các em học sinh hầu hết bố mẹ đi làm ăn xa sự quan tâm thường xuyên đến

việc học tập của học sinh còn hạn chế.

Một số giáo viên và học sinh khi gặp phải khi thiếu phương tiện thiết bị phục vụ cho việc dạy và học còn ngại khó, nên thường dẫn đến những tồn tại sau:   

– Đồ dùng thiết bị cho mỗi tiết học, bài học chưa phong phú,chưa hấp dẫn nên chưa thể hiện được tính trực quan trong việc dạy và học

– Cách thuyết phục học sinh cùng tham gia chuẩn bị thiết bị, đồ dùng của giáo viên không khéo làm cho học sinh không tự giác khi tham gia .

– Sự chuẩn bị của giáo viên chưa chu đáo, điều kiện cơ sở vật chất chưa đảm bảo, gây bị động trong khi tổ chức .

– Khen thưởng, biểu dương học sinh chưa kịp thời. Không tạo ra sự công bằng làm cho học sinh thiếu tin tưởng về giáo viên, sẽ làm hạn chế không khí thi đua sôi nổi, hào hứng .

2.3. Kết quả của thực trạng trên.

      Từ thực trạng trên cuối năm học trước, tôi đã điều tra tâm lí và chất lượng học tập của học sinh khối 6 như sau:

Phiếu trắc nghiệm tâm lí

Đánh dấu “X” vào ô trống trước ý em cho là đúng.

1. a) Khi được phân công chuẩn bị đồ dùng phục vụ cho  môn Công nghệ em có muốn làm không?

Có 

Không 

1. b) Việc chuẩn bị đồ dùng phục vụ cho giờ học Công nghệ là:
   Việc làm của giáo viên.

Việc làm của học sinh.

Việc làm của cả giáo viên và học sinh

Kết quả thu được từ phiếu trắc nghiệm của học sinh khối 6 như sau:

Kết quả thống kê về thiết bị – đồ dùng dạy học của khối 6 có trong phòng thiết bị đồ dùng của nhà trường như sau:

Với kết quả như trên nếu chúng ta chỉ biết sử dụng những thiết bị đồ dùng sẵn có hoặc một mình giáo viên chuẩn bị theo tôi khó có thể khắc phục được hiện tượng dạy chay hoặc học sinh chỉ được quan sát qua bộ mẫu của giáo viên mà nguyên nhân là do cả khách quan và chủ quan đem tới. Song một điều tôi có thể khẳng định đó là chúng ta có thể khắc phục được nếu chúng ta biết huy động sức mạnh của số đông học sinh tham gia chuẩn bị đồ dùng học tập cùng với giáo viên.

       Trong quá trình dạy học môn công nghệ tôi nhận ra rằng với đặc thù của bộ môn là gắn liền với kĩ thuật với thực tiễn sản xuất nhiều thiết bị đồ dùng dạy học không thể chuẩn bị sẵn như vật liệu cắm hoa, rau, củ, quả cho phần nấu ăn… vì thế nếu chỉ phụ thuộc những (TB – ĐDDH) sẵn có trong kho TB-ĐDDH của nhà trường thì không bao giờ đủ được mà phải làm thế nào để động viên, khuyến khích được học sinh cùng tham gia thì vấn đề về thiếu TB-ĐDDH phục vụ cho môn học không còn là gánh nặng của giáo viên nữa.  Từ những lí do trên, tôi đã nghiên cứu và xin đề xuất “Một số biện pháp khuyến khích học sinh chuẩn bị đồ dùng học tập trực quan để nâng cao hiệu quả học tập môn Công Nghệ 6 (Sách Kết nối tri thức)”. Vì đối tượng học sinh lớp 6 là các em mới từ bậc tiểu học lên, các em chưa quen với môi trường học tập mới trong đó có việc tham gia chuẩn bị đồ dùng học tập nên chúng ta cần tập trung để hướng dẫn các em tham gia vào các hoạt động học tập ở bậc THCS, để tạo thói quen cho các em trong những năm học tiếp theo.

3. Các biện pháp thực hiện

3.1 Giải pháp

       Môn Công nghệ là môn học gắn liền với kỹ thuật, với thực tiễn sản xuất, thì việc giáo viên sử dụng vật mẫu thật, tranh ảnh, mô hình,…. vừa có tác dụng trực quan hóa các nội dung kiến thức, vừa mang tính minh họa, vừa là nguồn cung cấp tri thức quan trọng cho học sinh và giúp học sinh tham gia tích cực hơn trong giờ học. Học sinh sử dụng tốt các phương tiện trực quan, là cơ sở để hình thành và rèn luyện các kỹ năng nghiên cứu khoa học cho các em, tạo điều kiện cần thiết cho học sinh khả năng tìm tòi, phát hiện kiến thức từ đó hình thành thói quen nói đi đôi với làm hạn chế  hiện tượng lý thuyết suông.

Để giúp học sinh khai thác tri thức công nghệ, từ mẫu vật, vật thật hay tranh ảnh trong sách giáo khoa, thì học sinh phải có kiến thức, kỹ năng về thu thập vật mẫu, nghiên cứu tranh ảnh, mô hình. Biết quan sát, tìm và phát hiện ra kiến thức mới thông qua mẫu vật thật, tranh ảnh, mô hình…

       Để làm được điều đó theo tôi cần có những giải pháp sau để khuyến khích học sinh cùng chuẩn bị TB – ĐDDH phục vụ cho môn học này:

– Giáo viên phải gương mẫu và định hướng cho học sinh trong việc chuẩn bị và sử dụng TB-ĐDDH.

– Phát huy vai trò của thiết bị đồ dùng tự chuẩn bị của học sinh, có hình thức khen chê kịp thời khoa học và biện pháp hỗ trợ kinh phí khi cần.

– Gắn liền việc chuẩn bị đồ dùng thiết bị của học sinh vào việc kiểm tra đánh giá.

3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện

3.2.1- Giáo viên phải gương mẫu và định hướng cho học sinh trong việc chuẩn bị và sử dụng TB-ĐDDH.

Để làm gương và cũng là việc làm cho học sinh thấy rõ được tầm quan trọng của thiết bị đồ dùng học tập trong việc lĩnh hội kiến thức những tiết học chỉ cần thiết bị đồ dùng cho cô làm mẫu thì tôi luôn cố gắng chuẩn bị chu đáo những thiết bị đồ dùng trực quan cần thiết. Những tiết học cần có sự góp sức của học sinh thì phải dặn dò từ các tiết học trước để học sinh có thời gian chuẩn bị. Muốn việc làm này được tiến hành kịp thời ta cần phải lập kế hoạch trước khi diễn ra tiết học với thời gian nhất định theo từng loại thiết bị đồ dùng. Vì vậy bản thân là một giáo viên dạy bộ môn tôi không thể chỉ phụ thuộc vào giáo viên phụ trách thiết bị đồ dùng mà vào đầu mỗi năm học tôi luôn phối hợp với giáo viên phụ trách thiết bị  kiểm kê lại số thiết bị đồ dùng có trong kho để biết được số thiết bị đồ dùng còn thiếu (do số lượng và chủng loại thiết bị đồ dùng hàng năm luôn có sự hao hụt và bổ sung) sau đó liệt kê lại cho từng tiết học trong từng học kì theo mẫu như sau:

Học kì I: