SKKN Một số biện pháp làm tốt công tác chủ nhiệm ở lớp 5B

1. Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
Như chúng ta đã biết: giáo viên chủ nhiệm (GVCN) ở Tiểu học có một vị trí vô cùng quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng sống cơ bản để học sinh tiếp tục học lên các bậc học trên.
Ngoài việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh xuyên suốt 9 buổi/ tuần, giáo viên chủ nhiệm lớp còn phải thường xuyên theo dõi các hoạt động trong giờ chơi, trong các buổi sinh hoạt, giao lưu tập thể…và cả hoạt động học tập ở nhà của học sinh. Vì vậy công việc của một giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là rất vất vả và vô cùng phức tạp.
Tuy nhiên ở một số trường Tiểu học vẫn còn có một bộ phận GVCN chưa nhận thức đầy đủ về nhiệm vụ, chức năng và nội dung của công tác chủ nhiệm lớp. Họ cho rằng: làm giáo viên Tiểu học yêu cầu quan trọng nhất chỉ là giảng dạy tốt các môn học để nâng cao chất lượng học tập của học sinh, còn các hoạt động khác là của gia đình và xã hội. Do đó, họ chỉ chú trọng đến công tác giảng dạy các môn học; còn lơ là, chưa quan tâm tới từng cá nhân học sinh; các nề nếp cần xây dựng còn bỏ bê hoặc có làm nhưng chưa chặt chẽ và nghiêm túc. Vì vậy họ luôn ỉ lại và đùn đẩy cho Tổng phụ trách Đội… Mặt khác, ý thức học tập của một số học sinh chưa cao, thêm vào đó là thiếu sự quan tâm thoả đáng của gia đình, nên một thực tế mà ta thấy xảy ra rất phổ biến là: Các em thường chưa nắm vững kiến thức cơ bản, không chú ý học tập, nghỉ học vô lí do, hay quên đồ dùng học tập, không tích cực tham gia công việc chung…
Từ những thực tế trên, chúng ta thấy việc bồi dưỡng năng lực về công tác chủ nhiệm lớp cho giáo viên Tiểu học là tất yếu và hết sức cần thiết.
Với những lí do trên cùng với mong muốn được tìm hiểu và học hỏi thêm kinh nghiệm từ các đồng nghiệp đã thôi thúc tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp làm tốt công tác chủ nhiệm ở lớp 5B trường Tiểu học Ngọc Phụng 1”, với hi vọng sẽ đóng góp một phần nhỏ bé công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện trong nhà trường Tiểu học hiện nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
– Tìm hiểu về đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học nói chung, của lớp 5 nói riêng và học sinh của vùng khó khăn có nhiều học sinh nghèo, để có những phương pháp phù hợp trong quá trình dạy và học.
– Đưa ra một số biện pháp công tác chủ nhiệm lớp giúp học sinh phát triển tốt.
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.
– Kinh nghiệm, biện pháp công tác chủ nhiệm lớp
– Công tác chủ nhiệm lớp tại lớp 5B – Trường Tiểu học Ngọc Phụng 1, huyện Thường Xuân.
1.4. Phương pháp nghiện cứu.
– Xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài
– Xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài
– Tìm hiểu đặc điểm học sinh, phương pháp để hình thành chuẩn mực hành vi đạo đức, khắc sâu và vận dụng công tác chủ nhiệm.
– Phương pháp điều tra.
– Phương pháp trắc nghiệm.
– Đọc tài liệu.
– Thực nghiệm sư phạm.
2. Nội dung.
2.1. Cơ sở lí luận.
Một số đặc điểm của học sinh Tiểu học là:
– Nhân cách của học sinh Tiểu học là nhân cách đang được hình thành.
– Trong mỗi học sinh Tiểu học tiềm tàng khả năng phát triển.
– Mỗi học sinhTiểu học là một chỉnh thể, một thực thể hồn nhiên.
Ba đặc điểm cơ bản này tạo nên cho học sinh Tiểu học có tính chất dễ tiếp thu sự nuôi dưỡng, sự giáo dục, dễ thích nghi với điều kiện sống và học tập. Học sinh Tiểu học phát triển theo hướng hình thành nhân cách, định hình và hoàn thiện dần con người mình theo hướng mục tiêu giáo dục. Chính vì vậy những gì ta đưa đến cho học sinh Tiểu học phải được chọn lọc, đảm bảo sự đúng đắn, lành mạnh. Phương pháp giáo dục trẻ cũng phải đúng và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của trẻ. Trong giáo dục, chúng ta phải cư xử với học sinh Tiểu học như một chỉnh thể, một nhân cách đang hình thành. Nhà trường cần thực hiện phương châm giáo dục toàn diện, đảm bảo chuẩn mực về mọi mặt để có thể tạo được sự phát triển ở mỗi học sinh.
Công tác chủ nhiệm lớp là một nội dung về chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên tiểu học. Công tác chủ nhiệm quyết định chất lượng dạy và học của giáo viên và học sinh. Làm tốt công tác chủ nhiệm tức là người giáo viên đã hoàn thành tốt việc giảng dạy các bộ môn và tổ chức giáo dục, rèn luyện đạo đức cho học sinh. Đặc biệt trong nhà trường tiểu học, vai trò của người giáo viên chủ nhiệm hết sức quan trọng. Giáo viên chủ nhiệm thay mặt nhà trường quản lý điều hành lớp, trực tiếp giáo dục tư tưởng đạo đức, hình thành nhân cách cho học sinh; là cầu nối giữa ba môi trường giáo dục: gia đình, nhà trường và xã hội.
Trong giai đoạn hiện nay, công tác chủ nhiệm lớp ngày càng đòi hỏi sự dày công của người giáo viên bởi yêu cầu ngày càng cao của xã hội đang phát triển, bởi tình hình cuộc sống vẫn đang tồn tại những tác động xấu đến học sinh, bởi sự mưu sinh của gia đình nên không ít phụ huynh đã giao phó việc giáo dục con cái cho nhà trường.
2.2. Thực trạng của công tác chủ nhiệm lớp.
Năm học ………… , tôi được giao nhiệm vụ chủ nhiệm lớp 5B. Thông qua công tác chủ nhiệm ở lớp, tôi rút ra thực trạng ở trường Tiểu học Ngọc Phụng 1 – Thường Xuân nói chung và lớp 5B nói riêng trước khi áp dụng các giải pháp này như sau :
* Đối với nhà trường.
Trường Tiểu học Ngọc Phụng 1 – Thường Xuân là trường thuộc khu vực trung tâm của huyện. Về cơ sở vật chất, trang thiết bị đã được đầu tư, song vẫn chưa đáp ứng hết được nhu cầu dạy và học: thiếu phòng học ( khu chính), thiếu các phòng chức năng, dụng cụ để vui chơi có nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu của học sinh. Một số học sinh bố mẹ đi làm ăn xa, con cái gửi cho ông bà người thân nên phần nào còn thiếu sự quan tâm của gia đình. Bởi vậy các em không được mạnh dạn, thiếu tự tin trước đám đông. Là địa phương có tới 4 thôn thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai, số học sinh con hộ nghèo còn nhiều, một số con em đồng bào công giáo đã gây ảnh hưởng ít nhiều đến công tác giáo dục.
* Đối với giáo viên:
Giáo viên tiểu học phải dạy nhiều môn, thời gian dành để nghiên cứu, tìm tòi những phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh trong lớp còn hạn chế. Chưa lôi cuốn được sự tập trung chú ý nghe giảng của học sinh. Bên cạnh đó nhận thức về vị trí, tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp cũng chưa đầy đủ.
* Đối với học sinh:
Học sinh chưa ý thức được nhiệm vụ của mình, chưa chịu khó, chưa tích cực tư duy suy nghĩ, chưa chủ động tìm tòi cho mình những phương pháp học đúng để biến tri thức của thầy thành của mình. Cho nên sau khi học xong bài, các em nắm bắt được kiến thức bài học một cách hời hợt. Năng lực tư duy còn nhiều hạn chế, chưa thực hiện tốt nội quy nhà trường, còn tham gia trò chơi bạo lực nguy hiểm như: leo trèo, chơi súng bắn đạn nhựa, chơi đấu kiếm như trong phim kiếm hiệp; những trò chơi không hợp vệ sinh như bắn bi, tạt dép, vẽ bậy lên tường, dán hình, bong bóng nước …
Lớp 5B do tôi chủ nhiệm năm học ………… :
– Sĩ số lớp: 25 em
– Trong đó:
+ Số học sinh nữ: 16 em
+ Nam: 9 em
+ Dân tộc: 0
+ Hộ nghèo: 5 em
+ Khuyết tật: 2.
+ Con gia đình cán bộ: 2 em.
+ Con gia đình nông nghiệp: 21 em.
+ Con gia đình buôn bán: 2 em.
Trong lớp có những em hoàn cảnh khó khăn, thiếu sự quan tâm sâu sát của gia đình (như em Nguyễn Văn Sơn, Lương Thị Huệ, Trần Văn Quân, Đinh Thị Trang ) học sinh chưa hoàn thành về các môn học và hoạt động giáo dục, chưa đạt về phẩm chất (Đinh Thị Trang, Nguyễn Văn Việt, Nguyễn Văn Mạnh). Một số học sinh chưa đạt về năng lực nên có tâm lí chán học, hay nghỉ học (Bùi Thế Anh, Lê Duy Hưng). Một số em có tính hiếu động thường trêu ghẹo bạn, nói chuyện, đùa giỡn trong giờ học (Nguyễn Viết Đạt, Lê Minh Quân, Trịnh Hữu Gia Hưng)…
Đầu năm, khi được Ban giám hiệu giao cho chủ nhiệm lớp 5B, tôi đã tổ chức khảo sát và thu được kết quả như sau:
Môn học và các HĐGD Năng lực Phẩm chất
HTT HT CHT T ĐẠT CCG T ĐẠT CCG
SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL
5 20% 15 60% 5 20% 9 36% 11 54% 5 20% 15 60% 8 32% 2 8%

– Học sinh hoàn thành xuất sắc các nội dung học tập và rèn luyện: 5/25 = 20%
– Học sinh có thành tích vượt trội hay tiến bộ vượt bậc về ít nhất một môn học hoặc ít nhất một năng lực, phẩm chất: 3/25 = 12%
– Học sinh có thành tích đặc biệt được nhà trường xem xét, đề nghị cấp trên khen thưởng: 3/25 = 12%
– Lớp đạt lớp vở sạch chữ đẹp loại 2. Trong đó xếp loại A là 10/25 đạt 40%; loại B là 11/25 đạt 44 %.
– Lớp đứng thứ 3 về nền nếp, ít được tuyên dương trong các buổi sinh hoạt dưới cờ.
Học sinh Chưa hoàn thành chiếm tỷ lệ cao (5 /25 em = 20.%).
Như chúng ta đã biết, học sinh Tiểu học là lứa tuổi chuyển giao giữa giai đoạn ở hoạt động vui chơi sang giai đoạn học tập chính thức. Ở lứa tuổi này các em luôn muốn tự làm theo ý thích của bản thân và ham chơi nhiều hơn là ham học. Đồng thời các em cũng dễ bị cám dỗ, bắt chước theo bạn bè. Các em luôn muốn tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh mình. Chính vì vậy, phải học tập, thực hiện theo những khuôn khổ của nhà trường là việc các em cảm thấy không thoải mái, không muốn tuân thủ. Từ đó, các em muốn thoát ra, muốn được tự do. Vậy phải làm gì để giúp các em học tập tốt, rèn đạo đức theo những khuôn khổ, nền nếp của nhà trường với tâm lý thoải mái, thích thú hơn là bị ép buộc? Muốn làm được điều này, công tác chủ nhiệm lớp là một trong những yếu tố quan trọng nhất mà giáo viên cần phải thực hiện.
Thông qua những thực trạng và nguyên nhân đã nêu trên, bản thân tôi là một giáo viên chủ nhiệm, với trách nhiệm của mình, tôi suy nghĩ và áp dụng những điều mình được học hỏi ở sách vở (quá trình tự học) và tham khảo ở các đồng nghiệp, tôi đã đề ra được những giải pháp sau nhằm khắc phục những thực trạng trên, góp một phần vào việc nâng cao thể chất, giáo dục đạo đức cho học sinh lớp mình hoàn thành tốt được công tác của nhà trường giao.Từ thực tế trên, tôi thấy mình càng phải cố gắng thật nhiều để làm tốt công tác chủ nhiệm và phải đặc biệt quan tâm, gần gũi hơn với học sinh. Đặc biệt là cần có những biện pháp hữu hiệu trong công tác chủ nhiệm lớp.
2.3. Các biện pháp để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp.
Để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, tôi đã thực hiện một số biện pháp sau:
Biện pháp 1: Người thầy phải là tấm gương sáng để học sinh noi theo.
* Tự hoàn thiện phẩm chất, nhân cách của người thầy giáo.
Muốn làm tốt công tác chủ nhiệm lớp trước hết người giáo viên chủ nhiệm phải nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò, nhiệm vụ và đặc biệt là nội dung của công tác chủ nhiệm lớp. Để thực hiện tốt chức năng và nhiệm vụ của mình người giáo viên chủ nhiệm cần:
– Luôn yêu nghề, yêu thương học sinh hết mực, thực hiện theo khẩu hiệu “Tất cả vì học sinh thân yêu”. Quan tâm tới mọi mặt của từng học sinh lớp chủ nhiệm, và quan trọng là giúp các em rèn luyện ý thức, thái độ, hình thành những phẩm chất trong sáng…Chỉ có thể phát huy ảnh hưởng tốt tới học sinh khi bản thân GVCN là một nhân cách tốt.
– GVCN phải thực sự là một tấm gương mẫu mực trong cuộc sống, giải quyết tốt các mối quan hệ không chỉ đối với lớp chủ nhiệm mà còn đối với gia đình, đồng nghiệp, với mọi người ở cộng đồng nơi ở và toàn xã hội.
– Có thể nói, mọi cử chỉ, cách ăn mặc, đi đứng, nói năng của GVCN đối với mọi hiện tượng xã hội lúc có mặt hay không có mặt học sinh đều có ảnh hưởng đến nhân cách học sinh lớp chủ nhiệm.
* Không ngừng học tập chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, nhằm đổi mới công tác giáo dục, dạy học góp phần nâng cao chất luợng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Người GVCN cần được bồi dưỡng thường xuyên về một số nội dung sau:
– Những tri thức mới và khả năng vận dụng tri thức khoa học đang giảng dạy vào cuộc sống.
– Những tri thức khoa học công cụ như: Tin học, ngoại ngữ.
– Những hiểu biết về khoa học xã hội, nhân văn, tri thức về lịch sử, văn hoá, pháp luật…
– Ngoài những kiến thức xã hội nói chung, để làm tốt công tác chủ nhiệm, GVCN phải không ngừng học tập, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm…
– GVCN nên theo dõi tình hình thời sự, chính trị trong và ngoài nước nhằm nâng cao trình độ và hoàn thiện nhân cách, đáp ứng yêu cầu của thời đại.
* Tự rèn luyện một số năng lực, tính cách để làm tốt công tác chủ nhiệm như:
– Bình tĩnh, biết tự kìm chế.
– Trung thực, công bằng.
– Giữ chữ tín, tự trọng…
– Có năng lực sư phạm, nhạy cảm sư phạm, có thể tiếp cận với những đối tượng khác nhau, biết đối xử cá biệt hoá, có thể cảm hoá, thuyết phục, tự hoàn thiện và sáng tạo…trong công tác giáo dục học sinh.
Cần hiểu và sử dụng tốt phương pháp giáo dục cá nhân ( phương pháp giáo dục tay đôi): Tức là khi giáo dục cá nhân không phải là tập trung vào một vài cá nhân riêng lẻ như những em chưa hoàn thành, hoặc những em hoàn thành mà quên đại bộ phận những em khác trong lớp. Mà phải hiểu phương pháp giáo dục cá nhân là chuyên biệt hoá phương pháp và mức độ tác động đến mỗi cá nhân sao cho phù hợp với từng đối tượng.
Ví dụ: Một em học chưa hoàn thành không thể yêu cầu học hoàn thành ngay. Những em học chưa hoàn thành do sức khoẻ, do hoàn cảnh gia đình khó khăn không thể sử dụng các phương pháp như đối với những em chưa hoàn thành do lười, không chăm chỉ.
Đặc biệt, đối với học sinh có hoàn cảnh khó khăn tôi đã tham mưu với nhà trường, chi hội cha mẹ học sinh của lớp, các đoàn thể xã hội khác để hỗ trợ các em về sách vở, đồ dùng học tập,…
* Không ngừng đổi mới phương pháp dạy học.
Hiện nay đất nước ta đang thực hiện đề án thay đổi căn bản và toàn diện giáo dục. Chính vì vậy mà mỗi giáo viên không thể không thực hiện đổi mới phương pháp dạy học.Vì vậy mỗi giáo viên cần làm tốt một số công việc sau:
– Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh.
– Thực hiện đánh giá nghiêm túc công bằng luôn tìm sự tiến bộ của học sinh để khen, hạn chế tối đa việc chê học sinh nhằm kích thích hứng thú học tập của các em.
– Vận dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.
Biện pháp 2: Làm tốt việc tìm hiểu, khảo sát và phân loại học sinh lớp chủ nhiệm.
Để giáo dục học sinh có hiệu quả thì GVCN phải hiểu sâu sắc về các em, từ đó mới có thể đặt ra được những tác động sư phạm thích hợp. Do đó ngay từ đầu năm học, tôi đã tiến hành công việc đầu tiên là tìm hiểu học sinh lớp mình phụ trách về hoàn cảnh của từng học sinh; đặc điểm về thể chất sinh lí và tâm lí của học sinh; tính cách và những hành vi đạo đức của từng học sinh. Ngoài việc gặp gỡ GVCN năm trước trao đổi về kết quả các hoạt động cũng như tính cách của từng em thì tôi phát cho mỗi em một tờ nội quy lớp và một tờ phiếu điều tra sau đây và yêu cầu các em điền đầy đủ các thông tin trong phiếu: