SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Tin học 6 (Bộ sách Kết nối tri thức)

1. Mở đầu

1.1 Lý do chọn đề tài.

Những thành tựu của công nghệ thông tin trong những năm vừa qua đã và đang tạo nên những biến đổi to lớn đối với sự phát triển mọi mặt của xã hội. Một số nước đã bắt đầu chuyển từ nền văn minh công nghiệp sang nền văn minh thông tin. Kiến thức về công nghệ thông tin đã trở thành một trong những yếu tố của văn hoá phổ thông. Kĩ năng về máy tính được xếp ngang với những kĩ năng truyền thông như đọc, viết, tính toán,…

Công nghệ thông tin là một trong các phương tiện quan trọng nhất của sự phát triển, đang làm biến đổi sâu sắc đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục của thế giới trong đó có Việt Nam. Chúng ta đang ở trong thời đại thông tin kỹ thuật số, Thời đại Internet.

Ngày nay, kiến thức và kĩ năng công nghệ thông tin đã trở thành nhu cầu thiết yếu với mọi công dân toàn cầu, đối với mọi lứa tuổi và mọi lĩnh vực. Không những thế thông qua Tin học (cụ thể là Internet) một cách gián tiếp học sinh có thêm nhiều cơ hội tiếp thu kiến thức mới.

Những năm gần đây ở cấp THCS Tin học là môn học tự chọn ở tất cả các lớp của bậc học. Qua thời gian trực tiếp giảng dạy môn Tin học lớp 6 tại trường THCS Mỹ Tân, xã Mỹ Tân, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá bản thân tôi nhận thấy rằng nhiều học sinh còn yếu về kĩ năng thực hành trên máy. Thậm chí còn có một số học sinh còn ngại thực hiện các thao tác trên máy mà chủ yếu là quan sát các học sinh khác trong nhóm thực hành (học sinh khá-giỏi). Do vậy các tiết thực hành ít khi đạt yêu cầu chất lượng.

Do học sinh mới bước vào lớp 6 chưa bắt kịp được phương pháp dạy, cách học ở bậc THCS, do môn tin học 6 mới được áp dụng vào nhà trường nên học sinh còn bỡ ngỡ gây khó khăn cho việc dạy và học môn tin học 6.

Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho môn học chưa được đảm bảo. Phòng máy nhà trường chưa đạt chuẩn, phụ huynh chưa đầu tư hợp lý cho việc học của con do điều kiện kinh tế khó khăn. Đây cũng là một nguyên nhân gây khó khăn cho việc dạy và học cho môn tin học 6.

Trong thời đại hiện nay có nhiều quan điểm mới về đổi mới giáo dục, yêu cầu của xã hội càng ngày càng đòi hỏi cao hơn về chất lượng giáo dục, nhất là trong thời điểm Bộ Giáo dục và Đào tạo đang thực hiện chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đòi hỏi giáo viên phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với tình hình mới, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin.

Việc khai thác tốt các hình ảnh và mô hình đưa ra thông qua phương pháp dạy học trực quan trong quá trình dạy học không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mới nhanh hơn, hiệu quả hơn mà còn rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, dự đoán, so sánh, khái quát, kỹ năng vận dụng để học sinh nâng cao kỹ năng kiến thức và có hứng thú hơn đối với môn học.

Mặc dù điều kiện cơ sở vật chất chưa đảm bảo cho việc dạy và học nhưng vẫn phải đảm bảo được chất lượng giáo dục, đáp ứng được yêu cầu của xã hội.

Từ các lý do trên tôi đã tìm tòi, nghiên cứu, áp dụng đúc rút ra sáng kiến kinh nghiệm: “Một số kinh nghiệm để dạy tốt môn Tin học 6 Sách kết nối tri thức”.

1.2 Mục đích nghiên cứu:

+ Tìm ra một số biện pháp dạy học có hiệu quả vào việc dạy môn Tin học 6 trong bậc THCS, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.

1.3 Đối tượng nghiên cứu:

+ Học sinh trường THCS ….

1.4 Phương pháp nghiên cứu:

+ Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết;

+ Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin;

+ Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm:

Trong vài thập kỷ gần đây, đã có sự bùng nổ về thông tin hay gọi là thời đại thông tin. Cùng với việc sáng tạo ra hệ thống công cụ mới, con người cũng đã tập trung trí tuệ từng bước xây dựng ngành khoa học tương ứng để đáp ứng những yêu cầu khai thác tài nguyên thông tin. Trong bối cảnh đó, ngành Tin học được hình thành và phát triển thành một ngành khoa học độc lập với các nội dung, mục tiêu, phương pháp nghiên cứu riêng và ngày càng có nhiều ứng dụng trong hầu hết các lĩnh vực hoạt động của xã hội loài người.

Tin học được đưa vào nhà trường, vào giáo dục của nước ta nhằm giúp học sinh chúng ta theo kịp với trình độ phát triển của khu vực và thế giới. Đưa Tin học vào nhà trường nói chung và THCS nói riêng là một việc làm cần thiết để các em làm quen và tiếp cận với công nghệ khoa học tiên tiến.

Hoạt động nhận thức của con người là từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Đối với học sinh lớp 6 khi học bộ môn Tin học cũng không thể làm trái với nhận thức đó. Việc dạy tin học trong nhà trường hiện nay đối với nước ta không phải là dễ, vì Tin học gắn liền với một công cụ riêng của môn học là máy tính. “Tin học là ngành khoa học nghiên cứu các quá trình có tính chất thuật toán nhằm mô tả biến đổi thông tin. Là khoa học dựa trên máy tính điện tử nghiên cứu cấu trúc, các tính chất chung của thông tin, các quy luật và phương pháp thu thập, lưu trữ, tìm kiếm thông tin, xử lý thông tin một cách tự động chính xác qua công cụ là máy tính điện tử”. Vậy làm thế nào để cho học sinh dễ hiểu một cách nhanh chóng chính xác và có kĩ năng thực hành là một nhiệm vụ rất quan trọng của người giáo viên dạy Tin học hiện nay.

Trong việc giảng dạy Tin học lý thuyết thường đi đôi với thực hành. Thông qua tiết thực hành ở phòng máy vi tính sẽ giúp học sinh lĩnh hội và củng cố các kiến thức, kĩ năng, thao tác trên máy tính … mà học sinh tiếp thu qua học lý thuyết trên lớp.

Môn tin học ở bậc THCS bước đầu giúp học sinh làm quen với một số kiến thức ban đầu về công nghệ thông tin như: Một số bộ phận của máy tính, một số thuật ngữ thường dùng, rèn luyện một số kỹ năng sử dụng máy tính, …

Hình thành cho học sinh một số phẩm chất và năng lực cần thiết cho người lao động hiện đại như:

+ Bước đầu hình thành năng lực tổ chức và xử lý thông tin.

+ Có ý thức và thói quen sử dụng máy tính trong hoạt động học tập, lao động xã hội hiện đại.

+ Có thái độ đúng khi sử dụng máy tính và các sản phẩm Tin học.

+ Bước đầu hiểu khả năng ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập.

+ Có ý thức tìm hiểu công nghệ thông tin trong các hoạt động xã hội.

+ Góp phần hình thành và phát triển tư duy thuật giải.

Trong chương trình tin học THCS thì một số bài học được phân bố xen kẽ giữa các bài vừa học, vừa chơi. Điều đó sẽ rèn luyện cho học sinh óc tư duy sáng tạo trong quá trình chơi những trò chơi mang tính bổ ích giúp cho học sinh thư giãn sau những giờ học căng thẳng ở lớp.

Chính vì thế giáo viên là cầu nối giúp cho học sinh làm quen nhiều với máy tính thông qua tiết thực hành Tin học. Nếu có thể vận dụng tốt ưu thế của tiết thực hành thì có thể nâng cao hứng thú với môn Tin học.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.

Môn tin học 6 tuy mới được đưa vào nhà trường giảng dạy từ năm học ……. nhưng đã được nhà trường và phụ huynh học sinh rất quan tâm. Tuy nhiên vẫn còn tồn tại những bất cập những khó khăn cần được giải quyết. Qua điều tra khảo sát, thu thập thông tin tôi thấy còn tồn tại những bất cập khó khăn sau:

+ Phòng máy vi tính nhà trường chưa đạt chuẩn để cho học sinh thực hành nên các em học và hiểu biết về máy tính còn rất hạn chế về số lượng cũng như chất lượng, giáo viên khi truyền tải kiến thức cho các em để tiếp thu còn hạn chế.

+ Môn Tin học 6 là môn học mới trong chương trình bậc THCS nói chung đặc biệt là trường THCS Mỹ Tân, nên chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự thống nhất và hoàn chỉnh.

+ Đa số các em học sinh chưa được tiếp xúc với máy vi tính, do đó sự tìm tòi và khám phá máy vi tính với các em còn hạn chế, nên việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính chậm chạp.

Kết quả học lực khối lớp 6 năm học ……. qua khảo sát đầu năm……. như sau:

STT

Lớp

Sĩ số

Xếp loại học lực

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

1

6A

38

2

5,3

7

18,4

18

47,4

11

28,9

0

2

6B

39

0

8

20,5

19

48,7

12

30,8

0

2.3 Các kinh nghiệm đã sử dụng để giải quyết vấn đề.

Trên cơ sở hai lớp khối 6 của nhà trường, lớp 6A các tiết lý thuyết bản thân tôi giảng dạy các em trên lớp, tiết thực hành mới tổ chức cho các em trên phòng máy. Còn đối với lớp 6B cả tiết lý thuyết và thực hành tôi đều tổ chức cho các em học trên phòng máy. Nên trong các giải pháp đã thực hiện có giải pháp dùng chung cho cả hai lớp, có giải pháp chỉ riêng với lớp 6B. Các giải pháp mà bản thân đã sử dụng trong năm học như sau:

2.3.1. Thiết kế bài dạy phù hợp với đối tượng học sinh:

Công việc thiết kế chu đáo trước một bài dạy và phù hợp với nhiều đối tượng là khâu quan trọng không thể thiếu của một tiết dạy học mà bất kì một giáo viên nào cũng phải biết. “Thiết kế trước bài dạy giúp giáo viên chuẩn bị chu đáo hơn về kiến thức, kĩ năng, phương pháp, tiến trình và tâm thế để đi vào một tiết dạy”.

Xác định được mục tiêu trọng tâm của bài học về kiến thức, kĩ năng thái độ tình cảm. Tìm ra được những kĩ năng cơ bản dành cho học sinh yếu kém và kiến thức, kĩ năng nâng cao cho học sinh khá giỏi.

Tham khảo thêm tài liệu để mở rộng và đi sâu hơn vào bản chất của đơn vị kiến thức, giúp giáo viên nắm một cách tổng thể, để giải thích cho học sinh khi cần thiết. Nắm được ý đồ của sách giáo khoa để xây dựng và thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với tình hình thực tế của đối tượng và trình độ học sinh, điều kiện dạy học.

Ngay từ trong những bài học đầu tiên trong chương trình tin học, giáo viên phải xác định rõ cho học sinh biết từng bộ phận của máy vi tính và tác dụng của từng bộ phận bằng cách cho học sinh quan sát ngay trong giờ học

Ví dụ: 3.BÀI THỰC HÀNH, trang 51, sách tin học 6 kết nối tri thức

ĐỊNH DẠNG VĂN BẢN

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

– GV: Phân nhóm HS vào từng máy (Theo danh sách).

– HS: Nhận biết các thẻ và lệnh để điều chỉnh văn bản.

– HS: Tiến hành thực hành theo hướng dẫn.

– Em hãy nêu các lệnh định dạng văn bản ?

– Các lệnh định dạng nằm trong thẻ nào ?

– Các lệnh định dạng nằm trong nhóm lệnh?

– Các yêu cầu cơ bản khi trình bày văn bản?

– GV: Hướng dẫn HS cách in văn bản.

– HS: Tiến hành khởi động máy theo hướng dẫn của giáo viên.

1. Các lệnh định dạng văn bản

– Căn thẳng hai lề

– Căn giữa

– Căn thẳng lề trái

– Căn thẳng lề phải

– Giảm mức thụt lề trái

– Tăng mức thụt lề trái

– Khoảng cách giữa các dòng trong đoạn, giữa các đoạn

b, Các lệnh định dạng nằm trong thẻ Home

c, Các lệnh định dạng nằm trong nhóm lệnh Paragraph

2. Định dạng văn bản

Các yêu cầu cơ bản khi trình bày văn bản bao gồm:

-Chọn hướng trang (Orientation), trang đứng (Portrait) hay trang ngang (Landscape)

– Đặt lề trang (Margins): lề trái (left), lề phải (right), lề trên (Top), lề dưới (Bottom)

– Lựa chọn khổ giấy (Size): khổ giấy phổ biến là khổ A4

3. In văn bản

Để thực hiện công việc này, trong thẻ File, em chọn lệnh Print

– Chọn xem văn bản trước khi in

– Chọn máy in

– Nhập trang cần in

– In văn bản

Sau mỗi tiết học thực hành phải củng cố kiến thức trọng tâm của bài học, Có thể củng cố bằng nhiều hình thức khác nhau để gây hứng thú cho tiết dạy như: Hỏi lại kiến thức đã học và học sinh trả lời, có thể là cho học sinh trả lời câu hỏi trắc nghiệm, có thể cho các em củng cố bằng các trò chơi,…

2.3.2. Trực quan hoá thông tin dạy học:

Trực quan hoá thông tin dạy học là một quá trình thông qua đó người học tri giác các tài liệu học tập dưới dạng các biểu trưng hình ảnh, âm thanh, mô hình, vật thật… với sự hỗ trợ của dụng cụ trực quan.

Dụng cụ trực quan được sử dụng trong môi trường học tập như trong dạy học, giáo dục qua mạng dựa trên cơ sở máy tính… dụng cụ trực quan có thể được sử dụng hiệu quả để giảng dạy các sự kiện, các chỉ dẫn, các quá trình và các khái niệm trừu tượng mà chúng thường khó nhớ, khó hiểu. Các mục tiêu dạy học có thể thực hiện tốt nếu biết phát huy thông qua công cụ trực quan.

Có thể nói dụng cụ trực quan có nhiều thuận lợi hơn hẳn so với dạy học bằng ngôn ngữ: Chứa nhiều thông tin và tổ chức thuận lợi các thông tin trong cùng một vị trí, làm đơn giản các khái niệm, làm sáng tỏ các chi tiết của một khái niệm dựa trên ngôn ngữ trừu tượng. Đặc biệt là tranh ảnh trực quan làm tăng khả năng tiếp nhận và ghi nhớ trong học tập đây là một trong những mục tiêu hàng đầu của giáo dục.

Từ những ưu điểm trên, tôi nhận thấy nếu áp dụng vào dạy học nhờ dụng cụ trực quan là đèn chiếu, tranh ảnh, biểu tượng….vào dạy Tin học có hiệu quả rất cao.

Trước khi sử dụng dụng cụ trực quan cho một bài học thì trước hết giáo viên cần xác định bài nào cần dụng cụ trực quan và những dụng cụ trực quan đó là gì phục vụ cho những đơn vị kiến thức nào trong bài học.

Tiếp đến là công tác chuẩn bị với dụng cụ trực quan.

Ví dụ: Dạy chủ đề 2, bài 4 “Mạng máy tính”, trang 16 -19 sách Kết nối tri thức

Cần chuẩn bị những đồ dùng trực quan khi giới thiệu các thành phần của mạng máy tính điện tử như: các thiết bị kết nối như đường truyền, bộ chuyển đổi mạng, bộ định tuyến… hay hình ảnh của một số hình ảnh liên quan đến Internet trong thực tế bằng cách chụp bởi tranh ảnh hoặc các dụng cụ trực quan thiết thực như thế HS mới nhớ lâu và thấy trong thực tế có thể gọi tên dụng cụ trực quan chính xác.

Chẳng hạn: khi nói đến các thiết bị được nối vào mạng thì ta đưa hình ảnh minh họa, bằng quan sát trực quan như thế học sinh sẽ ghi nhớ kiến thức tốt nhất.

2.3.3. Sử dụng phòng máy cho mỗi tiết dạy đối với lớp 6B:

Mỗi tiết dạy lý thuyết tôi đều dạy bằng phương pháp trình chiếu. Những thao tác cụ thể trên máy chiếu là hình ảnh trực quan minh họa cho kiến thức mà học sinh cần nắm bắt được trong tiết dạy.

Tận dụng tối đa những phương tiện sẵn có trong nhà trường như máy chiếu, các bảng biểu và tận dụng các thiết bị máy tính không hoạt động được nữa để làm đồ dùng trực quan, áp dụng vào trong giảng dạy để học sinh dễ quan sát dễ nhận biết để giúp cho buổi học hiệu quả. Phát huy tối đa những phần mềm sẵn có trong sách giáo khoa giúp cho các em học sinh thấy được tầm quan trọng của tin học và máy tính điện tử trong thời đại hiện nay.

Môn tin học 6 là một môn học mang tính tư duy trừu tượng cao nên việc tiếp thu kiến thức rất cần phải có hình ảnh trực quan. Từ hình ảnh trực quan học sinh dễ dàng tư duy trừu tượng, phân tích, tổng hợp hình thành kiến thức, đó là con đường nhận thức. Vì vậy để dạy và học tốt môn tin học 6 cần có các hình ảnh trực quan là rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

Cho dù phòng máy tính nhà trường chưa đạt chuẩn nhưng những tiết thực hành cũng đạt được kết quả tốt và tiết kiệm được thời gian trong dạy học.

2.3.4. Chọn hệ thống các bài tập thực hành phải phù hợp với nội dung của bài giảng:

Các bài tập không quá dài, nâng dần từ mức độ đơn giản đến mức độ phức tạp, ngoài ra giáo viên cũng phải vận dụng những bài đã học trước để học sinh ôn lại kiến thức và vận dụng vào để vẽ một cách hệ thống. Trong mỗi bài thực hành cần có những yêu cầu cao hơn để phát huy tính sáng tạo, tìm tòi và học sinh tự lĩnh hội kiến thức.

Thực hành là con đường khắc sâu kiến thức, cụ thể hóa kiến thức, là khâu cuối cùng của quá trình nhận thức. Trong quá trình thực hành các em có điều kiện hoàn thiện kiến thức mình đã tiếp thu được thông qua các tiết học lý thuyết. Như vậy việc thực hành là rất quan trọng trong việc học môn tin học 6.

Ví dụ: Bài 8 – THƯ ĐIỆN TỪ, trang 38, tin học 6, sách kết nối tri thức

PHẦN 3: THỰC HÀNH

Nhiệm vụ: Tạo một tài khản thư điện tử mới trên website mail.google.com (hay gmail.com). Đăng nhập hộp thư, xem nội dung, soạn thư mới và gửi thư.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

– GV: Để xem thư điện tử có chứa những gì ta làm như thế nào ?

1. Khám phá thư điện tử.

– Truy cập vào Email và bắt đầu mở ứng dụng này. Nếu học sinh chưa có email có thể quan sát email mẫu mà giáo viên trình chiếu trên màn hình

GV: Đưa ra bài tập, yêu cầu học sinh nêu thao tác để thực hiện

a. Tạo tài khoản thư điện tử

b. Hãy đăng nhập vào tài khoản vừa tạo để tiến hành soạn và gửi thư

c. Đọc, trả lời và chuyển tiếp thư điện tử

d. Thực hiện thao tác đăng xuất hộp thư

2. Bài tập

Bài 1:

a.Bước 1: Truy cập website gmail.com của dịch vụ Gmail.

– Bước 2: Chọn mục Tạo tài khoản, điền đầy đủ thông tin và chọn Tiếp theo.

– Bước 3: Tiếp tục điền đầy đủ thông tin trong các cửa sổ, sau đó chọn Đồng ý cho mục Điều khoản riêng tư và bảo mật để đảm bảo an toàn cho email vừa tạo.

b. – Bước 1: Đăng nhập địa chỉ email và mật khẩu. Truy cập website gmail.com, chọn Đăng nhập và mật khẩu vào các ô tương ứng.

– Bước 2: Soạn và gửi thư. Chọn mục Soạn thư, tại cửa sổ Thư mới: nhập địa chỉ email của người nhận thư, nhập chủ đề thư, soạn nội dung thư và chọn Gửi.

c. Đọc và trả lời email

– Bước 1: Chọn Hộp thư đến và mở thư cần đọc.

– Bước 2: Chọn mục Trả lời, soạn nội dung trong cửa sổ trả lời thư và chọn Gửi.

Chuyển tiếp email

– Bước 1: Mở thư cần đọc.

– Bước 2: Chọn mục Chuyển tiếp, nhập các địa chỉ email của những người nhận, soạn thêm nội dung thư (nếu cần) và chọn Gửi.

d.

Bước 1: Tại cửa sổ hộp thư Gmail, nháy chuột vào ảnh ở góc bên phải để xuất hiện cửa sổ đăng xuất tài khoản thư.

– Bước 2: Chọn nút Đăng xuất.