SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả học tập Lịch sử cho học sinh lớp 4

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài:

       Việt Nam là một đất nước có nền văn hóa và bề dày lịch sử từ lâu đời. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, ông cha đã để lại cho chúng ta một quá khứ lịch sử vẻ vang với tinh thần yêu nước, đấu tranh bất khuất. Sinh thời, Bác Hồ đã từng nói: “Dân ta phải biết sử ta. Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.  Vì vậy, việc tìm hiểu về cội nguồn, lịch sử dân tộc và giữ gìn, phát huy truyền thống yêu nước là trách nhiệm của mọi người dân Việt Nam.

      Trong chương trình Tiểu học, các em bắt đầu được làm quen với phân môn Lịch sử từ lớp 4. Ngoài việc cung cấp những kiến thức cơ bản về các sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu trong từng giai đoạn cụ thể, môn học còn giúp HS hình thành và rèn luyện các kĩ năng cơ bản phù hợp với môn học…. Bên cạnh đó, môn học còn giúp các em hiểu được ý nghĩa của lịch sử nước nhà, từ đó góp phần giúp các em hình thành và phát triển về nhân cách (tự hào về lịch sử dân tộc, phát huy tinh thần yêu nước…) , rèn thói quen tìm tòi, học hỏi, nghiên cứu …

         Qua thực tế giảng dạy ở lớp, tôi nhận thấy các em chưa chú tâm nhiều đến Lịch sử. Đây là môn học mới mẻ và khó đối với các em. Vì vậy, việc học môn học này còn gặp nhiều khó khăn, các em ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, nhanh quên và sự hiểu biết về lịch sử còn hạn hẹp.

      Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi đã tiến hành nghiên cứu và thực nghiệm đề tài: “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả học tập Lịch sử cho học 

sinh lớp 4” nhằm giúp các em lĩnh hội và ghi nhớ kiến thức bài học một cách chính xác, chắc chắn, tạo ra sự tích cực và hứng thú trong học tập, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập Lịch sử.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:

      – Nghiên cứu, tìm ra những biện pháp, phương pháp dạy – học giúp học sinh nắm kiến thức một cách chắc chắn và học Lịch sử một cách tích cực, hứng thú.

      – Góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng học tập phân môn Lịch sử.

      – Điều tra, khảo sát tình hình và chất lượng học tập Lịch sử của học sinh của lớp 4.

3. Đối tượng nghiên cứu:

       – Các biện pháp dạy học phù hợp và tạo ra hứng thú, sự tích cực cho học sinh lớp 4A1 nhằm nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Lịch sử.

      – Nội dung chương trình sách giáo khoa phân môn Lịch sử lớp 4.

      – Các tài liệu liên quan đến việc dạy học Lịch sử lớp 4. 

4. Giới hạn của đề tài: 

      Đề tài chỉ tập trung vào việc nghiên cứu, tìm tòi và áp dụng thực nghiệm các 

biện pháp nâng cao hiệu quả dạy – học Lịch sử ở lớp 4A1, trường Tiểu học Lê Văn Tám.

5. Phương pháp nghiên cứu:

    – Phương pháp nghiên cứu (tài liệu, văn bản)

    – Phương pháp điều tra, khảo sát.

    – Phương pháp quan sát.

    – Phương pháp đối chiếu, thực nghiệm.

    – Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm.

1. PHẦN NỘI DUNG
2. Cơ sở lí luận của vấn đề:

     Trong chương trình lớp 4, môn Lịch sử – Địa lí được biên soạn chung trong một quyển sách nhưng được chia ra thành hai phần tách biệt là Lịch sử và Địa lí.  

     Trong phân phối chương trình, phân môn Lịch sử được thực hiện dạy 1 tiết/ tuần (QĐ số 16/QĐ – BGD ĐT ngày 5/5/2006 của BGD &  ĐT về việc ban hành chương trình GDPT). 

     Theo Thông tư 22 về đánh giá chất lượng học sinh, phân môn Lịch sử được đánh giá định kì (bằng điểm) 2 lần/năm học (kết hợp với Địa lí) và chiếm 50% số điểm trong bài thi Lịch sử-Địa lí.

     Trong nội dung chương trình sách giáo khoa Lịch sử lớp 4, ba bài đầu tiên là sử dụng chung cho cả Lịch sử-Địa lí nhằm mục đích giúp các em làm quen với việc quan sát, sử dụng lược đồ, bản đồ để mô tả, kể các sự kiện lịch sử. Các bài học còn lại của phần Lịch sử được chia thành 8 giai đoạn. Tương ứng với mỗi giai đoạn là những sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu cho mỗi giai đoạn đó (SGK Lịch sử và Địa lí của Nhà xuất bản giáo dục). Trong các bài học đó, nội dung kiến thức được chia thành các dạng bài khác nhau. Các dạng bài được xen kẽ, kết hợp chặt chẽ với nhau trong mỗi giai đoạn, mốc thời gian cụ thể.

     Chương trình Lịch sử lớp tập trung vào giới thiệu nhân vật lịch sử (Ngô Quyền, Hai Bà Trưng, Lí Thái Tổ …), các sự kiện lịch sử (Chiến thắng Bạch Đằng, Khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Chiến thắng Chi Lăng …), tổ chức bộ máy nhà nước ở mỗi triều đại (Nước Văn Lang, Nước Âu Lạc, Nhà Nguyễn thành lập …), các di tích văn hóa, di tích lịch sử trong mỗi triều đại (Chùa thời Lý, Kinh thành Huế …). Sau mỗi thời kì hay giai đoạn lịch sử, có thêm dạng bài ôn tập để tổng hợp, củng cố kiến thức đã học, gồm có 3 bài: bài 6, bài 20, bài 29.

      Trong mỗi bài học trong sách giáo khoa, có sự kết hợp giữa phần chính là kênh chữ với phần kênh hình bằng nhiều hình ảnh, tranh ảnh, lược đồ, bản đồ… thể hiện nội dung bài học rất sinh động, phong phú, góp phần giúp học sinh hiểu và nắm chắc kiến thức của mỗi bài học cũng như của cả môn học. Bên cạnh nội dung chính thể hiện bằng chữ in to thì mỗi bài học có thêm phần chữ in nhỏ nhằm làm rõ hơn thông tin của phần chữ to.

     Theo công văn số 5977/BGD-ĐT ngày 7/7/2019, từ năm học 2018-2019, phân môn Lịch sử có thêm phần Lịch sử địa phương để giúp học sinh hiểu về lịch sử nơi địa phương các em sinh sống. Tiết học Lịch sử địa phương được thực hiện trong tuần 32, 33 (môn Đạo đức) ở mức độ liên hệ, tuần 33 (Phân môn Lịch sử) ở mức toàn phần (Tìm hiểu sơ lược lịch sử hình thành tỉnh Đăk Lăk.

2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu:
3. Thuận lợi:

      – Lớp 4A1 là lớp học 2 buổi/ngày, ngoài việc ôn luyện kiến thức đã học thì còn có thời gian tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp gắn liền với kiến thức các môn học, trong đó có Lịch sử.

      – Học sinh được học tập theo phương pháp mới nên phát huy được hết vai trò học tập chủ động, tích cực và sáng tạo của cá nhân người học và có sự tương tác lẫn nhau (nhóm đôi, nhóm lớn) dưới sự theo dõi, hướng dẫn và hỗ trợ của giáo viên. 

    – Nhà trường trang bị các tranh ảnh, bản đồ (lược đồ), các tài liệu liên quan đến phân môn Lịch sử để giáo viên và học sinh sử dụng trong các tiết học.

     – Đa số các em ham học hỏi, thích tìm tòi, khám phá về những kiến thức mới, cần thiết, phù hợp với lứa tuổi.

     – Giáo viên thực hiện ở lớp và tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp về các nội dung có liên quan đến lịch sử, tạo sự hấp dẫn, thu hút được học sinh tham gia một cách tích cực. 

     – Giáo viên tìm hiểu, nghiên cứu và nắm được những kiến thức lịch sử một cách chính xác qua chương trình sách giáo khoa, các tài liệu lịch sử, qua các phương tiện thông tin: ti vi, sách, báo, mạng internet… 

     – Sách giáo khoa Lịch sử lớp 4 có nội dung bài học phong phú, trong mỗi bài học có kết hợp cả kênh chữ và kênh hình với nhiều hình ảnh sinh động, rõ nét, phù hợp với nội dung kiến thức của bài… Bên cạnh đó, đa số các em đã được làm quen với các thiết bị như máy chiếu, mạng internet … 

     – Việc rèn kỹ năng kể chuyện cho các em thông qua việc học phân môn Kể chuyện cũng góp phần không nhỏ vào việc học tập tốt Lịch sử.

1. Khó khăn:

    – Học sinh cũng như phụ huynh có tâm lí coi trọng các môn Toán, Tiếng Việt, ít chú trọng và đầu tư cho phân môn Lịch sử, gây ra không ít khó khăn cho quá trình học tập môn học này.

    – Kiến thức thực tế về lịch sử của học sinh còn hạn chế. Các em còn lúng túng khi khai thác nội dung kiến thức và hình ảnh trong sách giáo khoa, ít tìm tòi kiến thức về lịch sử nên kiến thức chưa phong phú, ít mở rộng. 

    – Ở lứa tuổi lớp 4, các em tiếp thu bài nhanh, nhớ nhanh nhưng cũng mau quên, tập trung chưa cao vào việc tìm hiểu, tiếp thu nội dung bài học. Phần lớn các em chưa chủ động, ít hứng thú và ít tích cực khi học tập về lịch sử.

    – Đôi khi giáo viên còn gặp lúng túng khi hướng dẫn học sinh quan sát và khai thác kênh hình (như lược đồ, tranh ảnh …) ; cách kể chuyện lịch sử, kể lại diễn biến một trận đánh… chưa hay, chưa thực sự hấp dẫn, thu hút các em. Giáo viên chưa có kiến thức sâu rộng về lịch sử, chưa chịu khó tìm tòi để nâng cao kiến