SKKN Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh trường THPT

I. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài
Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã dạy:
“ Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Đất có bốn phương: Đông,Tây, Nam, Bắc.
Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính.
Thiếu một mùa thì không thành trời.
Thiếu một phương thì không thành đất.
Thiếu một đức thì không thành người ”.
Người cũng đã chỉ rõ “ Có tài mà không có đức thì là người vô dụng”. Từ những tư tưởng trên, chúng ta thấy Chủ Tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng đạo đức cách mạng nhất là công tác giáo dục đạo dức cách mạng cho thế hệ trẻ. Người căn dặn “ Bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đời sau là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết” bởi “ Hiền dữ phải đâu là tính sẵn. Phần nhiều do giáo dục mà nên”.
Nhà giáo dục Makarenko đã đúc kết “ không sợ học sinh hỏng mà chỉ sợ phương pháp giáo dục hỏng”. Thực tế cho thấy, về bản chất con người, dù là trẻ em có hư đến đâu nhưng bao giờ cũng có những mặt tốt, những ước mơ chính đáng đầy tính nhân bản và hồn nhiên. Ai cũng thích được khen ngợi, được yêu thương. Nếu nhà trường và gia đình nắm bắt được những nguyên nhân sâu xa, có sự đồng cảm và hiểu được các em, có sự thống nhất về phương pháp giáo dục thì chắc chắn sẽ cảm hóa được học sinh cá biệt, sẽ đào tạo được một thế hệ trẻ vừa “ Hồng” vừa “ Chuyên”.
Trong những năm qua, đất nước ta chuyển mình trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Với công cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu to lớn rất đáng tự hào về phát triển kinh tế xã hội, văn hóa – giáo dục.
Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế mới cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiệp giáo dục, trong đó sự suy thoái về đạo đức và những giá trị nhân văn tác động đến đại đa số thanh niên và học sinh như: có lối sống thực dụng, thiếu ước mơ và hoài bão, lập thân, lập nghiệp; những tiêu cực trong thi cử, bằng cấp, chạy theo thành tích… Thêm vào đó, sự du nhập văn hoá phẩm đồi truỵ thông qua các phương tiện như phim ảnh, games, mạng Internet… làm ảnh hưởng đến những quan điểm về tình bạn, tình yêu trong lứa tuổi thanh thiếu niên và học sinh, nhất là các em chưa được trang bị và thiếu kiến thức về vấn đề này.
Đánh giá thực trạng giáo dục, đào tạo Nghị quyết TƯ 2 khóa VIII nhấn mạnh: “Đặc biệt đáng lo ngại là một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước. Trong những năm tới cần tăng cường giáo dục tư tưởng đạo đức, ý thức công dân, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh… tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, văn hoá, thể thao phù hợp với lứa tuổi và với yêu cầu giáo dục toàn diện”.
Trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai cũng không đứng ngoài thực trạng đó. Trong những năm qua, nhiều gia đình, cha mẹ mải làm ăn, lo kiếm tiền, không chăm lo đến sự học hành, đời sống của con trẻ. Bên cạnh đó, hàng loạt các hàng quán mọc lên với với đủ loại các trò chơi như: bi da, games, …để móc tiền học sinh. Số thanh niên không có việc làm thường xuyên tụ tập, lôi kéo học sinh bỏ học tham gia hút thuốc, uống rượu, trộm cắp, đánh nhau và nhiều tệ nạn khác, làm cho số học sinh yếu về rèn luyện đạo đức của trường ngày càng tăng.
Xuất phát từ những lý do khách quan, chủ quan như đã phân tích, là người làm công tác quản lý một trường THPT, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai”.
2. Mục đích nghiên cứu
Qua việc nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai, đề xuất một số giải pháp quản lý giáo dục đạo đức, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh của nhà trường.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3. 1.Khách thể nghiên cứu
Công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Việc quản lý công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai còn có những hạn chế. Nếu thực hiện được một số giải pháp quản lý hợp lý sẽ nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh của nhà trường.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở khoa học của quản lý giáo dục đạo đức học sinh ở trường trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát, đánh giá, phân tích thực trạng việc quản lý giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai.
5.3. Đề xuất và lý giải một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn hiện nay.
6. Phạm vi nghiên cứu
– Đề tài được tiến hành nghiên cứu ở trường THPT Định Quán, huyện ĐịnhQuán, tỉnh Đồng Nai.
– Người được nghiên cứu: Cán bộ quản lý, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộmôn, phụ huynh và học sinh trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi; Phương pháp quan sát các hoạt động giáo dục đạo đức của nhà trường; Phương pháp phỏng vấn; Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, khuyến nghị và tài liệu tham khảo, phần nội dung của đề tài gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lý giáo dục đạo đức học sinh ở trường trung học phổ thông
Chương 2. Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai
Chương 3. Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh ở trường …
II. NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Một số khái niệm lên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Khái niệm về quản lý
Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm định hướng, tổ chức, sử dụng các nguồn lực và phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất.
1.1.2. Khái niệm về quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý, nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt hiệu quả nhất.
1.1.3. Khái niệm về quản lý nhà trường phổ thông
Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục được thực hiện trong phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nhà trường, nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội.
1.1.4. Khái niệm về giáo dục
Hoạt động hướng tới con người thông qua một hệ thống các biện pháp tác động nhằm truyền thụ những tri thức và kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng và lối sống, bồi dưỡng tư tưởng và đạo đức cần thiết cho đối tượng, giúp hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất, nhân cách phù hợp với mục đích, mục tiêu chuẩn bị cho đối tượng tham gia lao động sản xuất và đời sống xã hội.
1.1.5. Khái niệm về đạo đức
Đạo đức là một hệ thống những quy tắc, những chuẩn mực mà qua đó con người tự nhận thức và điều chỉnh hành vi của mình vì hạnh phúc của cá nhân, lợi ích của tập thể và cộng đồng.
1.1.6. Khái niệm về giáo dục đạo đức
1.1.6.1. Mục tiêu giáo dục đạo đức
Chuyển hóa những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội thành những phẩm chất đạo đức nhân cách cho học sinh, hình thành ở học sinh thái độ đúng đắn trong giao tiếp, ý thức tự giác thực hiện các chuẩn mực của xã hội, thói quen chấp hành các quy định của pháp luật.
1.1.6.2. Chức năng giáo dục đạo đức
Làm cho học sinh thấm nhuần sâu sắc thế giới quan Mác-Lênin, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, chủ trương, chính sách của Đảng, sống và làm việc theo pháp luật, sống có kỷ cương, nền nếp, có văn hóa trong các mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội và giữa con người với nhau.
1.1.6.3. Giáo dục đạo đức cho học sinh THPT
– Mục đích: Giúp học sinh nhận thức được các chuẩn mực đạo đức của xã hội,rèn luyện kỹ năng, hành vi theo các chuẩn mực đó và hình thành thái độ, ý thức trong học sinh về đạo đức.
– Nội dung: Lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu hoà bình, có tinh thầncộng đồng và quốc tế, có tinh thần lao động sáng tạo, có thái độ xây dựng và bảo vệ môi trường…
– Phương pháp: Phương pháp tác động vào nhận thức tình cảm: đàm thoại,tranh luận, kể chuyện, giảng giải, khuyên răn; phương pháp tổ chức hoạt động thực tiễn: giao việc, rèn luyện, tập thói quen…; phương pháp kích thích tình cảm và hành vi: thi đua, nêu gương, khen thưởng, trách phạt…
1.2. Những đặc điểm cụ thể về rèn luyện đạo đức của học sinh ở trường
THPT
Có sự gắn kết chặt chẽ với quá trình dạy học trên lớp và hoạt động giáo dục ngoài giờ; có định hướng thống nhất các yêu cầu, mục đích giáo dục giữa các tổ chức giáo dục trong và ngoài nhà trường; tính lâu dài của quá trình hình thành, phát triển nhân cách và các phẩm chất đạo đức của học sinh …
1.3. Những tác động cơ bản tới việc rèn luyện đạo đức của HS ở trường
THPT
1.3.1. Về tâm sinh lý học sinh
Là giai đoạn các em đang phát triển mạnh về thể chất, tinh thần và tình cảm, dễ bị kích động, lôi kéo… Có nhu cầu giao tiếp rất lớn đặc biệt là sự giao tiếp với bạn bè, từ đó mà hình thành lên các nhóm bạn cùng sở thích. Nếu không được giáo dục dễ bị sai lệch.
1.3.2. Về phía gia đình
Nhiều cha mẹ do nhận thức lệch lạc, không có tri thức về giáo dục con cái; sự quan tâm, nuông chiều thái quá trong việc nuôi dạy; sử dụng quyền uy của cha mẹ một cách cực đoan; tấm gương phản diện của cha mẹ, người thân; có các hoàn cảnh éo le hoặc hay bị sử dụng bằng vũ lực… đã tác động không nhỏ đến sự hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh.
1.3.3. Về phía nhà trường
Một số CBQL, giáo viên và bạn bè thường có những định kiến, thiếu thiện cảm; sử dụng các biện pháp hành chính thái quá; sự lạm dụng quyền lực của các thầy cô giáo, nhà quản lý; sự thiếu gương mẫu trong mô phạm giáo dục; việc đánh giá kết quả, khen thưởng, kỷ luật thiếu khách quan và không công bằng; sự phối hợp không đồng bộ giữa các lực lượng giáo dục… đều có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh.
1.3.4. Về phía xã hội
Tác động của cơ chế thị trường, sự phát triển của khoa học công nghệ, tác động lối sống hám cơ sở vật chất hơn tính nhân văn, xem nhẹ lời khuyên của cha mẹ, thầy cô dẫn đến những biểu hiện lệch lạc về chuẩn mực đạo đức.
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT …, HUYỆN …
2.1. Khái quát đặc điểm, tình hình kinh tế -xã hội và giáo dục của huyện …
2.1.1. Đặc điểm, tình hình kinh tế- xã hội của huyện Định Quán
Huyện Định Quán là huyện miền núi nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Đồng Nai. Huyện Định Quán có tổng cộng 13 xã, 1 thị trấn với tổng diện tích đất tự nhiên hơn 96.291,56 ha, dân số trên 203.000 người, có 32 dân tộc sinh sống. Kinh tế chủ yếu tập trung là chăn nuôi và trồng trọt, điểm xuất phát kinh tế ở mức thấp.
2.1.2.Tình hình giáo dục của huyện Định Quán
Huyện Định Quán có 4 trường THPT công lập và 1 trường THCS -THPT tư thục, 1 Trung tâm bồi dưỡng thường xuyên, 16 trường THCS, 31 trường Tiểu học và 22 trường Mầm non. Là một huyện miền núi có tinh thần học tập tốt, hàng năm tỷ lệ học sinh đạt học sinh giỏi và thi đỗ tốt nghiệp, ĐH-CĐ tương đối khá .
2.1.3. Đặc điểm của trường THPT Định Quán
Trường … được thành lập vào tháng … năm … Đến tháng … năm …, trường được chuyển sang loại hình công lập. Hiện nay trường có 30 lớp với … học sinh. Mấy năm qua trường luôn giữ vững danh hiệu “Trường tiên tiến cấp tỉnh”. Lãnh đạo nhà trường có 01 Hiệu trưởng, 02 Phó hiệu trưởng, 60 giáo viên, 09 nhân viên.
Tỷ lệ học sinh lên lớp hàng năm đạt 95 – 98%. Học sinh lớp 12 đỗ tốt nghiệp đạt 99,75% ( năm 2012), tỷ lệ học sinh đỗ vào Đại học, Cao đẳng hằng năm từ mức 50% trở lên. Tỷ lệ học sinh xếp loại hạnh kiểm khá, tốt hàng năm luôn được duy trì từ 90% đến 96 %. Tỷ lệ học sinh xếp hạnh kiểm trung bình và yếu hàng năm giảm từ 4% đến 6%.
2.2. Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT Định
Quán
2.2.1.Thực trạng về nhận thức giáo dục đạo đức học sinh của cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh ở trường THPT Định Quán
2.2.1.1. Nhận thức của CBQL và giáo viên về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh
Qua khảo sát cho thấy: Hầu hết CBQL và giáo viên nhà trường đều nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh khi cho ở mức độ rất quan trọng với các nội dung: Giáo dục đạo đức để phát triển giáo dục toàn diện cho học sinh (88,1%); Giáo dục đạo đức nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách cho học sinh (86,0%)…Tuy nhiên, vẫn còn có những CBQL và giáo viên hiểu một cách chưa đầy đủ về ý nghĩa của công tác này khi cho một số nội dung là không quan trọng như: Giáo dục đạo đức để học sinh có ý thức bảo vệ môi trường (9,6%);Giáo dục đạo đức để học sinh có ý thức giữ gìn của công (10,8%)… do đó phần nào có ảnh hưởng tới quá trình triển khai, tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh của nhà trường.
2.2.1.2. Nhận thức của phụ huynh về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh
Qua khảo sát: 100% phụ huynh đồng ý nội dung về Giáo dục đạo đức để học sinh trở thành những con ngoan, trò giỏi; 89,5% phụ huynh đồng ý nội dung về Giáo dục đạo đức là để phát triển giáo dục toàn diện cho học sinh; 80,9% phụ huynh đồng ý nội dung về Giáo dục đạo đức để tạo nên những đức tính và phẩm chất tốt đẹp cho HS. Như vậy, phụ huynh đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Đây là yếu tố thuận lợi cho trường trong triển khai công tác giáo dục đạo đức học sinh.
2.2.1.3. Nhận thức của học sinh
Hầu hết học sinh cho rằng cần và rất cần các phẩm chất mà nội dung giáo dục đạo đức mang lại: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội và yêu chuộng hòa bình (100%); Tinh thần đoàn kết và ý thức cộng đồng (71,3%); trở thành công dân tốt ( 89,67%)… Đây là yếu tố quan trọng để học sinh chủ động, tích cực tham gia vào quá trình giáo dục và rèn luyện đạo đức của nhà trường.
Tuy nhiên cũng còn có một số không nhỏ cho là không cần các nội dung giáo dục đạo đức ở trên. Qua đó cho thấy rằng cần phải tuyên truyền hơn nữa để nâng cao nhận thức của học sinh về giáo dục, rèn luyện đạo đức.
2.2.2. Thực trạng vi phạm đạo đức của học sinh ở trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai 2.2.2.1.Ý thức thực hiện nội quy của học sinh
Qua khảo sát CBQL, giáo viên và học sinh thấy ý thức thực hiện nội quy của học sinh còn chưa tốt như: nghỉ học, trốn tiết, lười học bài cũ, gian lận trong kiểm tra, nói chuyện riêng trong giờ học… Nhiều HS vi phạm các điều cấm như: hút thuốc, đánh nhau, vi phạm luật giao thông. Đặc biệt là còn học sinh vô lễ với giáo viên và người lớn ( dù ít)
2.2.2.2. Nguyên nhân vi phạm nội quy của học sinh
Nguyên nhân dẫn tới việc học sinh vi phạm đạo đức là do: Thiếu sự quan tâm của gia đình (90.2%); Bản thân HS không có sự rèn luyện tốt (68. 8%); Tác động tiêu cực của bạn bè (77.6%); Sự ảnh hưởng của khoa học công nghệ: điện thoại, internet, games…(68.2%)… Đây thực sự là vấn đề rất đáng quan tâm của CBQL để xem lại các biện pháp giáo dục đạo đức của nhà trường.
2.2.2.3. Những yếu tố ảnh hưởng
Qua khảo sát thấy các yếu tố tác động đến rèn luyện đạo đức học sinh ở mức độ quan trọng và rất quan trọng như: Sự động viên khích lệ của bạn bè (99.4%); Khen thưởng, kỷ luật kịp thời (94.8%); Nội dung giáo dục phù hợp (95.3%); Sự quan tâm thường xuyên của các thầy cô giáo ( 98.0%); Không bị định kiến của xã hội ( 91%); Được gia đình thông hiểu, tạo điều kiện ( 94.2%); và cuối cùng là được tự do trong mọi hoạt động (90.6%). Các nhà quản lý cần xem xét cụ thể các yếu tố tác động ở trên để đưa ra các nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục đạo đức cho phù hợp.
Về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý công tác giáo dục đạo đức qua khảo sát thấy: Thiếu sự phối hợp với các tổ chức đoàn thể xã hội ở địa phương (81.5%); Thiếu sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình (76.3%); Tác động tiêu cực của môi trường xã hội (62.4%); Phẩm chất, lối sống của thầy, cô, cha mẹ, bạn bè…
(52.3%)
2.2.3. Thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh của trường THPT Định Quán, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai
2.2.3.1. Xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức
Qua khảo sát lấy ý kiến của CBQL và GV nhà trường cho thấy: 94.5% cho rằng đã làm tốt việc xác định mục tiêu giáo dục đạo đức; 88.7% cho rằng việc xây dựng kế hoạch cụ thể của năm học và từng học kỳ được làm tốt.