SKKN Một số biện pháp rèn đọc cho học sinh lớp 1

PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Bậc tiểu học là bậc học rất quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách ở học sinh. Mục tiêu giáo dục tiểu học là “Hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở” (Điều 23 luật Giáo dục).
Trong tổng số các môn học ở Tiểu học, môn Tiếng Việt chiếm thời gian và thời lượng nhiều nhất trong tất cả các môn học. Nó đảm nhận nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực ấy được thể hiện qua 4 kĩ năng: Nghe, nói, đọc, viết. Trong đó Tập đọc là một phân môn có vị trí đặc biệt quan trọng của chương trình Tiếng Việt. Nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển kỹ năng đọc cho học sinh – một kỹ năng quan trọng hàng đầu của học sinh ở những lớp đầu bậc Tiểu học.
Đọc là một chìa khoá giúp học sinh mở cửa, khám phá và tiếp thu kho tàng kiến thức của loài người, tìm hiểu những kinh nghiệm của đời sống, những thành tựu văn hoá, khoa học, những tư tưởng tình cảm của con người. Đây cũng chính là hành trang giúp học sinh hoà nhập giao tiếp với cộng đồng, hình thành một nhân cách toàn diện. Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay thì biết đọc lại càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng và xử lí các nguồn thông tin tốt hơn, có hiệu quả hơn.
Năng lực đọc được hình thành qua thực hành, nó được hình thành trong 2 hình thức đọc: Đọc thành tiếng và đọc thầm, trong đó đọc thành tiếng là hình thức quan trọng hàng đầu, không thể thiếu trong quá trình luyện đọc.
Trong quá trình trực tiếp giảng dạy nhiều năm, được nhà trường phân công dạy lớp 1, tôi thấy một số điều còn tồn tại và vướng mắc trong môn Tiếng Việt nhất là phần tập đọc. Các em thường coi nhẹ phần tập đọc vì các em cho rằng phần này dễ không phải suy nghĩ như môn Toán mà chỉ cần biết đọc, đọc đúng là được. Các em cũng chưa để ý đến việc đọc của mình như thế nào. Một số ít học sinh phát âm sai do thói quen đã có từ trước hoặc do tiếng địa phương. Khi đọc các em còn hay mắc lỗi ngắt giọng để lấy hơi một cách tùy tiện.
Từ những hạn chế và vướng mắc trong quá trình giảng dạy, tôi suy nghĩ và tìm ra phương pháp tối ưu nhất để giúp cho học sinh đọc đúng, rõ ràng, trôi chảy và diễn cảm. Vì vậy, tôi mạnh dạn đề xuất “Một số biện pháp rèn đọc cho học sinh lớp 1”.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Với học sinh lớp 1 các em bắt đầu chuyển từ giai đoạn học vần sang tập đọc vì vậy đọc đúng của lớp 1 là củng cố hệ thống âm vần đã học (nhất là các vần khó), đọc đúng và đọc trơn tiếng, đọc liền từ, đọc cụm từ và câu: tập ngắt nghỉ (hơi) đúng chỗ trong câu. Hiểu các từ thông thường, hiểu được ý diễn đạt đã đọc (độ dài câu khoảng mười tiếng). Bên cạnh đó ôn vần cũ hoặc vần mới của học sinh còn được phát triển vốn từ, tập nói câu đơn giản.
Vì vậy đọc đúng, đọc hiểu và đọc diễn cảm là quá trình mật thiết với nhau. Qua việc đọc học sinh chiếm lĩnh được những chi thức văn hóa của dân tộc và cũng từ đó giáo dục tình cảm đạo đức cao đẹp cho học sinh đồng thời phát huy tính sáng tạo khả năng tư duy cho các em giúp các em rất nhiều trong học phân môn tập làm văn, phân môn luyện từ và câu ở các lớp tiếp theo.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Một số biện pháp rèn đọc cho học sinh lớp 1.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
– Phương pháp làm mẫu;
– Phương pháp luyện đọc theo mẫu;
– Phương pháp luyện tập củng cố;
– Phương pháp hỏi đáp (đặt câu hỏi để học sinh tự tìm và phát hiện từ khó, cách ngắt nhịp câu dài);
– Phương pháp đóng vai (đối với văn kể chuyện) ;

PHẦN 2. NỘI DUNG
2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Tập đọc là một phân môn thực hành quan trọng, nó hình thành năng lực đọc  cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ bốn kỹ năng cũng là bốn yêu cầu về chất lượng của “đọc”: đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kỹ năng này được hình thành trong hai hình thức đọc: đọc thành tiếng và đọc thầm. Chúng được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau. Sự hoàn thiện một trong những kỹ năng này sẽ có tác động tích cực đến những kỹ năng khác.
Dạy đọc là giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành thói quen làm việc với văn bản, với sách cho học sinh. Nói cách khác thông qua việc dạy đọc phải giúp học sinh thích đọc và thấy được rằng khả năng đọc là có lợi cho các em trong cả cuộc đời, đó là một trong những con đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển.
Chữ viết hiện nay của người Việt là chữ viết ghi lại theo phát âm. Do đó viết đúng phải dựa trên đọc đúng, đọc đúng là cơ sở của viết đúng. Tuy nhiên do yếu tố vùng miền, cách phát âm mỗi nơi mỗi khác nhau dẫn đến nhiều khó khăn, tồn tại mà mỗi giáo viên và học sinh cần phải nỗ lực để khắc phục tồn tại trên.
Người giáo viên muốn đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng phải thông qua năng lực đọc đúng của các em. Vì vậy mỗi thầy, cô giáo cần phải nhiệt tình trong công tác giảng dạy: Rèn cho học sinh phát âm, đọc đúng ngay từ đầu, dần dần các em ham thích trong mỗi giờ học tập đọc cũng như các môn học khác.
2.2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
a. Về giáo viên.
Qua việc dự giờ, tìm hiểu quá trình dạy Tập đọc của anh chị em đồng nghiệp, và các trường bạn tôi nhận thấy nguyên nhân quan trọng nhất làm cho chất lượng dạy Tập đọc chưa tốt và cũng chính là những hạn chế của giáo viên, đó là một số giáo viên của chúng ta vẫn còn thiếu hụt các kỹ năng đọc, vì vậy không làm chủ được các kỹ năng dạy Tập đọc, nhiều giáo viên đọc không đúng chính âm hoặc đọc chưa hay, chưa diễn cảm, chưa thể hiện được giọng đọc của nhân vật, hiểu không đúng những điều đã được đọc từ cấp độ câu, đoạn và cả nội dung, mục đích thông báo của toàn văn bản. Một số ít giáo viên kỹ năng dạy học tập đọc còn hạn chế, chưa linh hoạt trong việc vận dụng các phương pháp, thủ pháp dạy tập đọc ở tiểu học, chưa biết chữa các lỗi phát âm cho học sinh, chưa có biện pháp tốt nhất để luyện cho học sinh đọc to, đọc đúng tốc độ và đọc diễn cảm. Tất cả những hạn chế trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến các giờ dạy Tập đọc.

b. Về học sinh.
Năm học …….., tôi được phân công dạy lớp 1A. Sau khi học nhiệm vụ năm học, tôi càng hiểu rõ hơn về nâng cao chất lượng đọc cho học sinh đặc biệt là học sinh lớp 1. Bản thân tôi thấy rằng việc nâng cao chất lượng đọc cho học sinh khối 1 giữ vai trò vô cùng quan trọng. Được sự chỉ đạo, hướng dẫn giúp đỡ của Ban giám hiệu, chuyên môn nhà trường, tôi đã tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu và trực tiếp giúp học sinh thực hành luyện đọc thành tiếng, đọc lưu loát, trôi chảy và đọc hay.
Ngay từ đầu năm học, tôi đã tiến hành khảo sát để phân loại đối tượng học sinh. Tôi đã cho kiểm tra tất cả học sinh lớp tôi phụ trách đọc lại bảng chữ cái mà các em đã được học ở trường Mầm non.
Sau khi kiểm tra tôi thấy nhiều em đọc sai âm, nhầm lẫn giữa các âm, đọc ấp úng, ê a; còn có những học sinh chỉ thuộc 5 đến 7 âm trong bảng chữ cái, khi cô hỏi một số câu hỏi đơn giản thì các em trả lời còn mắc nhiều lỗi dùng từ địa phương. Đây là thực tại mà giáo viên chúng tôi phải thông cảm, bởi địa phương tôi dạy là một xã thuần nông, kinh tế nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, nhiều người phải đi làm xa để con cái ở nhà với ông bà chăm sóc nên con trẻ rất thiệt thòi, rồi cũng có phụ huynh còn khoán trắng cho nhà trường. Bên cạnh còn do đặc điểm ngôn ngữ vùng miền dẫn tới nhiều em phát âm hay bị sai. Sự quan tâm của phụ huynh đến việc học của con em họ còn  hạn chế, về nhà các em không được nhắc nhở thường xuyên, việc rèn kĩ năng đọc ở nhà hầu như không có, đặc điểm tâm sinh lí của trẻ thì mau nhớ chóng quên. Do đó chất lượng đọc của học sinh không đạt yêu cầu như giáo viên mong muốn. Sau khi khảo sát, kết quả  như sau:

Tổng số
HS
Số học sinh đọc đúng, lưu loát và hay
Số học sinh đọc
đúng (Mức độ bình thường)
Số học sinh đọc
không đúng
24
SL
TL
SL
TL
SL
TL
3 em
12 %
10 em
42 %
11 em
46 %

Với thực trạng đã làm tôi băn khoăn, trăn trở, thôi thúc tôi cố gắng tự học, tự tìm tòi, nghiên cứu tìm ra phương pháp dạy và hình thức dạy để rèn kĩ năng đọc bằng nhiều cách, giúp cho học sinh đọc tốt hơn, hay hơn và tự tin hơn khi đọc bài trước mọi người và đấy cũng chính là giúp cho các em có khả năng nói và giao tiếp tốt hơn.
III. MỘT SỐ  BIỆN PHÁP RÈN ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 1
Mục đích đọc thành tiếng là chuyển đổi chính xác các ký hiệu văn tự thành ký hiệu âm thanh. Vì vậy chất lượng đọc thành tiếng được đo bằng 4 kĩ năng: đọc đúng, đọc nhanh (lưu loát), đọc có ý thức (thông hiểu nội dung văn bản) và đọc diễn cảm. Kĩ năng đọc rất phức tạp đòi hỏi phải có quá trình luyện tập lâu dài. Vì vậy tôi đã lựa chọn các biện pháp sau:
1. Biện pháp 1: Đề cao sự gương mẫu của giáo viên trong quá trình dạy học và giúp học sinh có tâm thế khi đọc.
– Là giáo viên Tiểu học cần phải mẫu mực ở mọi lúc mọi nơi và ở trong bất kỳ lĩnh vực nào. Chính vì vậy tôi luôn gương mẫu về mọi mặt: Cách nói năng, cách sống, cách ăn mặc, cách viết và trình bày bảng và đặc biệt là khi đọc bài trước học sinh vì tôi nghĩ giáo viên có đọc hay thì mới thu hút được sự chú ý của học sinh. Do đó để giúp cho mình có giọng đọc hay, chuẩn, chính xác, diễn cảm thể hiện đúng nội dung, ý nghĩa của bài học cho học sinh nghe tôi thường xuyên xem và nghe các chương trình truyền hình trên ti vi. Đặc biệt tôi thường xem chương trình thời sự để học cách đọc cách nói của phát thanh viên vì họ là những người có giọng đọc rất hay và chuẩn.
Bên cạnh đó, tôi thường xuyên đọc sách báo, truyện, thơ để luyện cách đọc của mình bởi tôi luôn coi trọng việc đọc mẫu của giáo viên trong dạy Tập đọc, đó chính là hình ảnh  trực quan cho học sinh.
Trước khi lên lớp, tôi đọc lại tất cả các bài học ở sách giáo khoa, vở bài tập mà mình sẽ dạy, đặc biệt là các bài dạy môn Học vần để hình thành cách đọc, giọng đọc tốt nhất cho mình.
Tóm lại: Nhờ những cách luyện tập như vậy mà tôi cảm thấy rất tự tin về giọng đọc của mình và tôi cũng đã khắc phục được nhiều nhược điểm, những mặt còn hạn chế.
– Ngoài việc giáo viên đọc hay trong dạy học thì giáo viên phải giúp cho học sinh có tâm thế và tư thế ngồi đọc. Khi ngồi học sinh phải ngồi ngay ngắn, khoảng cách từ mắt đến sách 25-30 cm, cổ và đầu thẳng, thở chậm, thở sâu để lấy hơi. Khi đứng lên đọc, phải bình tĩnh, tự tin, đứng dậy không được hấp tấp đọc ngay mà phải để có thời gian tạo tâm thế. Thỉnh thoảng, tôi gọi học sinh lên bảng đọc để đối diện với tất cả các bạn, tạo cho học sinh sự tự tin đồng thời tôi sửa luôn tư thế đọc cho học sinh, vừa đàng hoàng, thoải mái, sách mở rộng và cầm bằng hai tay có như thế mới giúp cho quá trình đọc thành tiếng được tốt hơn.