SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng ca hát cho học sinh khối 5

ĐỀ TÀI:

MỘT SỐ BIỆN PHÁP

RÈN KĨ NĂNG CA HÁT CHO HỌC SINH KHỐI 5

PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

       Âm nhạc là một môn nghệ thuật được nhiều người yêu thích. Âm nhạc đem lại cho đời sống con người thêm phong phú, lạc quan, yêu đời. Trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay, bộ môn Âm nhạc đã đi vào chương trình Tiểu học như một nội dung quan trọng. Nhiệm vụ của giáo dục: “Tập trung chuyển mạnh từ giáo dục chủ yếu là truyền thụ kiến thức sang hình thành phẩm chất và phát triển năng lực người học”, là bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục phổ thông, đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 

Bản thân tôi là giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc, tôi nhận thấy qua thực tế giảng dạy, với học sinh Tiểu học, Âm nhạc mang đến cho các em niềm vui thích và góp phần tích cực phát triển ở học sinh cảm xúc thẩm mỹ, bồi dưỡng thị hiếu, khuyến khích các em cảm nhận cái đẹp, sáng tạo, tất cả những cái đó sẽ tạo thành một trình độ văn hoá âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các môn học khác giáo dục nhân cách, làm cho các nội dung học tập ở nhà trường có tính toàn diện, làm thăng bằng, hài hoà các hoạt động của trẻ. 

Chương trình SGK âm nhạc bậc Tiểu học, phân môn Học hát cho học sinh khối 5 được chú trọng, với nhiều bài hát phong phú và vốn kiến thức Âm nhạc đa dạng hơn. Mục đích nhằm giúp các em được tiếp xúc và bước đầu làm quen với các kĩ năng  ca hát cơ bản. Vì vậy, để học sinh lớp 5 thể hiện được sự trong sáng, hồn nhiên, sức truyền cảm , thì việc đi sâu vào rèn luyện các kỹ năng ca hát là một trong những nội dung cần được chú trọng. Từ thực tế đó, tôi xin mạnh dạn nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng ca hát cho học sinh khối 5”. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong những năm giảng dạy tại trường.     

1. Mục đích nghiên cứu

Trong những năm gần đây, trường Tiểu học Hà Huy Tập  đã có những thành tích trong các phong trào văn nghệ . Tuy nhiên, nhằm nâng cao chất lượng giọng hát cho học sinh, đặc biệt ở khối 5 thì giáo viên cần phải có những phương pháp rèn luyện kĩ năng ca hát cho học sinh.

 Tiếng hát có sức hút nhất định đối với người nghe, góp phần không nhỏ giúp cho việc trình bày bài hát thêm sinh động, chất lượng. Việc rèn luyên tư thế hát trong phân môn Học hát tiến hành vào đầu giờ học và phải được rèn luyện thường xuyên tạo thói quen cho học sinh khi hát. Tư thế hát thoải mái, đẹp, mới giúp cho hơi thở được vận dụng một cách dễ dàng, linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát âm, thể hiện âm thanh, diễn đạt tình cảm. Trước tình hình đó tôi đã đưa ra một số biện pháp của mình về rèn luyện các kỹ năng hát cơ bản phù hợp với học sinh khối 5 đó là: tư thế hát, hơi thở, tổ chất âm thanh, hát chính xác, hát đồng đều, hát rõ lời.

PHẦN THỨ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lí luận

         Âm nhạc là môn nghệ thuật tác động rất mạnh đến cảm xúc con người. Nó đòi hỏi người học phải có sự yêu thích, sự đam mê và có một chút “năng khiếu”. Thông qua những câu hát, lời ca, cử chỉ, điệu bộ, giúp các em nhận thức những hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm thụ những giai điệu đẹp qua từng bài hát, từng câu nhạc. Các em tham gia ca hát là được tự hoạt động để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình.

         Bằng ngôn ngữ đặc thù của mình như: giai điệu, nhịp điệu, tính chất chặt chẽ về tiết tấu, sự hài hoà về âm thanh giúp học sinh có được cảm giác xúc động về thẩm mỹ mới mẻ, mạnh mẽ giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc tưởng tượng và có tác dụng giáo dục tình cảm, đạo đức. 

Giáo viên Tiểu học là người hình thành ở các em những cơ sở ban đầu cho sự tiếp thu nghệ thuật Âm nhạc và phát hiện những mầm non có năng khiếu Âm nhạc để sớm có điều kiện bồi dưỡng các em thành nhân tài của đất nước. Muốn vậy, giáo viên dạy bộ môn Âm nhạc phải có hiểu biết cơ bản về lý thuyết, âm nhạc, phải rèn luyện để có những kĩ năng thực hành giúp các em hát kết hợp gõ đệm đúng với tất cả sắc thái biểu cảm và hình thành ở các em cảm xúc và thị hiếu lành mạnh.

        Hoạt động ca hát là người bạn đồng hành của các em lúc học tập, khi vui chơi, trong những phút nghỉ ngơi giữa những tiết học mệt mỏi,….Về mặt sinh lí, khi ca hát các em được thở sâu hơn, có lợi cho hệ hô hấp và tuần hoàn. Dây thanh đới được rung động tinh tế, giúp cho tiếng nói của các em thêm truyền cảm. Thính giác nhờ đó mà phát triển, thần kinh được hưng phấn. Hoạt động ca hát có tác dụng nhiều mặt đến học sinh như: Khi học hát những khả năng cơ bản về Âm nhạc được phát triển như: tai nghe Âm nhạc, nhận biết về tiết tấu, về giọng điệu, củng cố và phát triển giọng hát…

        Để học sinh nắm được các kĩ năng ca hát thì người giáo viên phải bồi dưỡng cho các em một số kĩ năng ca hát cơ bản, giúp cho học sinh hát đúng, hát hòa giọng, biết thể hiện tình cảm sắc thái của bài hát, hiểu được nội dung tác phẩm và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Âm nhạc qua giai điệu và lời ca được thể hiện qua từng bài hát, nắm được các kĩ năng cần thiết để thể hiện tình cảm của mình khi hát một bài hát cụ thể, với phong cách tự nhiên và diễn cảm.

1. Thực trạng

        Là một ngôi trường đóng trên địa bàn xã Dray Sáp, hầu hết là con em nông dân, lao động tự do nên các em ít được quan tâm đến việc học tập, với môn học Âm nhạc cũng không ngoại lệ. Bởi thế hiểu biết về Âm nhạc đang còn hạn chế, có phụ huynh còn nhận thức chưa đúng về môn Âm nhạc, họ cho rằng đó là môn phụ đơn giản chỉ là những bài hát qua loa. Vì vậy không kích thích các em học tập, đa phần bị chi phối và lo tập trung cho các môn học như Toán, Tiếng Việt. Và một nguyên nhân nữa trong điều kiện ngày nay, khi công nghệ thông tin đang phát triển mạnh, với nhiều thiết bị điện tử, điện thoại di động smatphone dễ dàng truy cập internet, trẻ em trong độ tuổi đi học cũng không phải là ngoại lệ có đam mê, ham chơi các trò chơi điện tử, vì hầu hết mỗi gia đình đều có điện thoại truy cập được mạng internet nhưng vì nhiều nguyên nhân khác nhau, họ không kiểm soát con em mình mà cứ buông lỏng việc sử dụng các thiết bị ấy, để rồi các em ngày một dấn sâu vào các trò chơi điện tử gây ảnh hưởng không tốt đến việc học tập, giáo dục đạo đức học sinh, trong đó có việc học tập môn Âm nhạc. Bên cạnh đó, tôi thấy một số em ở nhà có thói quen hay hát, có năng khiếu Âm nhạc nhưng vì điều kiện nên năng khiếu ấy chưa được phát huy, vun đắp và cũng có nhiều em chưa thực sự mạnh dạn vì chưa được tham gia nhiều các hoạt động văn nghệ, vì thế các em còn rụt rè, nhút nhát và chưa hòa đồng thực sự với các bạn trong lớp, trong giờ học Âm nhạc các em chưa thật sự tự tin để hát, do đó các em hát chưa đúng, hát còn nhỏ và chưa mạnh dạn để biểu diễn bài hát trước lớp.

Sau khi rà soát nắm tình hình thực tế của học sinh khối 4 năm học ………. tôi đã tiến hành phân loại từng nhóm và đi sâu vào tìm hiểu những hạn chế từng mặt của mỗi học sinh cũng như hoàn cảnh, cá tính, sở thích của các em để từ đó có hướng bồi dưỡng và giúp đỡ phù hợp với các đối tượng học sinh. Do môn học đòi hỏi phải có tính năng khiếu và chính xác nên trong khi ca hát một số học sinh hát lạc giọng, chưa thuộc lời, hát chưa chuẩn về giai điệu, tiết tấu. Do một số em nói tiếng địa phương, một số học sinh đồng bào dân tộc thiểu số nên còn nói ngọng, âm phát ra chưa rõ tiếng, chưa biết cách lấy hơi ở đầu và cuối câu hát. Bên cạnh đó một số em chưa có giọng hát hay nên vẫn chưa thực sự mạnh dạn, tự tin trong các giờ học hát, các em sợ khi hát sẽ bị sai, chưa thực hiện đúng được các kĩ năng ca hát. Hơn thế nữa học sinh vẫn chưa coi trọng môn học, ít đầu tư hơn các môn học như Toán, Tiếng Việt, … nên việc đầu tư vào việc học hát chưa nhiều. Bởi vậy nhiều em ngại tham gia các hoạt động Âm nhạc trong lớp, trong trường. Do đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học với trình độ văn hóa và vốn hiểu biết còn hạn chế, khả năng ghi nhớ không bền vững; đặc biệt là về âm sắc, giọng hát của các em chưa có sự phân biệt giới tính. Đây là lứa tuổi hiếu động, thích vui chơi; tuy vậy nhiều em còn ngại khi thể hiện bản thân. 

         Cuối năm học ………., kết quả học tập môn Âm nhạc của khối 4 với số lượng học sinh chưa hoàn thành tương đối cao. Cụ thể như sau:

III. Các giải pháp, biện pháp nâng cao kỹ năng ca hát cho học sinh

Theo chuẩn kiến thức, kỹ năng được quy định trong văn bản của Bộ GD&ĐT, môn học Âm nhạc cấp Tiểu học nói chung, đối với học sinh lớp 5 nói riêng thì chủ yếu là dạy hát, bước đầu giúp học sinh làm quen một số kỹ năng đơn giản về ca hát và thói quen tập hát đúng.

 Từ thực trạng nêu trên, qua quá trình theo dõi, giảng dạy, tôi đưa ra một số biện pháp nhằm rèn kĩ năng ca hát cho học sinh khối 5 của năm học ……….nhằm mục đích giúp cho học sinh hát rõ lời, hát đúng giai điệu bài hát, cách lấy hơi, phát âm gọn tiếng, tập hát diễn cảm đối với sắc thái bài hát, hát hòa giọng;                    qua đó biết hát kết hợp gõ đệm để từ đó các em biết hát và kết hợp với các động tác phụ họa tự tin và thuần thục hơn. Một điều rất đặc biệt ở đây là tôi sẽ thực hiện triệt để các biện pháp nhằm lôi kéo và thu hút các em yêu thích Âm nhạc để tạo sân chơi ca hát cho các em, góp phần làm hạn chế thấp nhất việc sa vào các trò chơi điện tử nguy hiểm, làm ảnh hưởng không tốt đến kết quả học tập, rèn luyện của học sinh. Sau khi vận dụng các biện pháp nhằm giúp cho học sinh dễ dàng tiếp thu bài học hơn và thực hành tốt các yêu cầu của một tiết học hát tốt hơn; qua đó các em yêu thích, đam mê Âm nhạc hơn, xem Âm nhạc là món ăn tinh thần hằng ngày. Đồng thời tạo cho các em hưng phấn để lĩnh hội, tiếp thu các môn học khác đạt hiệu quả cao hơn. 

1. Giải pháp 1:  Luyện thanh  

* Biện pháp: Khởi động giọng 

Để một tiết học Âm nhạc nói chung và tiết học hát nói riêng muốn thành công tốt thì bước luyện thanh không thể thiếu được. Vì luyện thanh, điều đầu tiên là làm mở thanh quản (hay là mở họng) và làm mềm mại cơ quan cảm âm và phát âm của trẻ. Khi hát hơi sẽ đầy và khỏe hơn, sẽ nhạy cảm với việc nghe đúng, hát đúng cao độ, phát âm và nhả chữ đúng hơn và có thể hát được những nốt cao hơn và thấp hơn, bền hơn so với bình thường.

Với học sinh tiểu học tôi thường cho các em luyện thanh từ 3 đến 5 phút Cách luyện thanh như sau: Giáo viên đánh trên đàn 3 nốt Mì Fa Sol thì đánh Són – Fa – Mì; Són – Fa – Mì tương ứng với việc đánh như thế là phát âm Mí i ì ; Má a à. Sau đó lại tăng lên nửa cung và lặp lại Mi Ma như trên. Cũng có thể tôi lấy một số nguyên âm của bài hát mà các em được học trong tiết học đó cho các em luyện thanh để khi vào hát bài hát sẽ hát chính xác giai điệu của bài hát hơn. Nếu tiết học hát nào cũng được luyện thanh như vậy thì học sinh hát sẽ không bị mệt, thoáng giọng trong sáng hơn, khi luyện thanh tôi thường nhắc học sinh không được gào thét, không được hát to qúa và phát ra âm lượng lớn. Các em chỉ nên hát với âm lượng từ nhỏ đến hơi vừa (từ p, mp, tới mf) vì đặc biệt cơ thể trẻ nói riêng là cơ quan phát âm còn rất non nớt, các em rất chóng mệt. Trong khi hát giáo viên nên cho học sinh nghe, hát luân phiên hoặc của thầy trò làm được như vậy giáo viên sẽ bảo vệ được sức khỏe và giọng hát cho trẻ.

        Phương pháp luyện thanh giúp học sinh cả về đọc và nghe nhạc, phát triển âm vang, tròn ấm. Nếu làm được như vậy ở tất cả các tiết học thì sẽ phát triển giọng hát của học sinh về sau.

2. Giải pháp 2: Rèn tư thế hát cho học sinh

Trong quá trình tập hát, trước hết phải luyện tập tư thế ca hát. Tư thế hát tốt nhất là phải tạo thuận lợi cho việc phát âm biểu hiện tình cảm. Tư thế đẹp khi hát là đứng thẳng hoặc ngồi thẳng. Trong tư thế đó, hơi thở sẽ tốt hơn.

* Biện pháp 1: Tư thế đứng hát:

+ Thẳng lưng: (thẳng xương sống: không gù lưng, không ẹo qua trái hoặc phải, không ưỡn người ra sau). Tạo ra một trụ đỡ, trên đó các cử động của toàn thân được phối hợp và hoạt động dễ dàng.

+ Thẳng đầu: Đầu thẳng góc với vai, không nghiêng qua trái hay qua phải, không nâng cằm lên, không rướn cổ ra trước, không ép cằm xuống cổ. Có như vậy thì các cơ bắp ở cổ họng sẽ hoạt động dễ dàng, không bị cản trở.

+ Ngực vươn ra thoải mái giúp cho hơi thở được dễ dàng, vai không nhô lên, không thõng xuống.

+ Hai tay để xuôi hai bên hông, khi không cầm sách hát. Nếu hai tay cầm sách thì để ngang tầm vai, để có thể vừa nhìn sách vừa nhìn thấy người điều khiển, không cao quá che mặt, che tiếng; không thấp quá, mắt sẽ không theo dõi người điều khiển được, đồng thời đầu cúi quá ảnh hưởng đến âm thanh. Hai cánh tay sau hơi đưa ra phía trước, cách hông khoảng 45 độ. Cả hai tay đều giữ sách, nhưng tay trái là chủ yếu để tay phải có thể giở trang sách khi cần.

+ Hai bàn chân cách nhau, bàn chân trái nhích lên trước một ít, giúp cho cả việc thăng bằng, vững chắc, thoải mái và lanh lợi. Sức nặng của thân chủ yếu dồn lên hai phần trước của lòng bàn chân.

+ Toàn thân hơi nghiêng thả lỏng, luôn thẳng về trước, kết hợp tư thế hai bàn chân, bảo đảm cho hoạt động của cơ lưng, cơ bụng được dễ dàng.