SKKN Một số biên pháp rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 5

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài.

         Tiếng Việt là tiếng phổ thông của dân tộc Việt Nam. Trong nhà trường Tiểu học. Môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển cho học sinh các kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết để học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động, góp phần rèn luyện các thao tác tư duy. 

Trong chương trình Tiểu học , Tiếng Việt được chia thành các phân môn, mỗi phân môn có nhiệm vụ rèn luyện cho học sinh những kĩ năng nhất định. Phân môn Tập làm văn là phân môn mang tính tổng hợp cao nhất, nó có vai trò rèn cho học sinh cả bốn kĩ năng, trong đó quan trong là các kĩ năng nghe, nói, viết. Đối với phân môn này, các em được rèn luyện năng lực trình bày ở dạng văn bản với nhiều thể loại khác nhau.

Dạy tốt phân môn Tập làm văn nói chung và kiểu bài văn miêu tả nói riêng là vấn đề được nhiều giáo viên Tiểu học quan tâm. Chương trình thay sách Tiểu học phát huy bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết trong môn Tiếng Việt. Học sinh Tiểu học ngay từ lớp 1, 2, 3 đã được tiếp xúc với nhiều dạng văn bản khác nhau, có nội dung gần gũi trong cuộc sống và kĩ năng giao tiếp của các em với cộng đồng. Đó là một ưu điểm không ai phủ nhận. Tuy nhiên, chương trình mới chuyển tải sự thay đổi cả về nội dung và kỹ năng rèn luyện lẫn hình thức, biện pháp và quy trình lên lớp . Là giáo viên, nhất là giáo viên dạy lớp 5 không ai tránh khỏi những trăn trở, băn khoăn là làm thế nào giúp học sinh rèn luyện tốt kỹ năng làm bài Tập làm văn, nhất là văn miêu tả.

Qua thực tế nhiều năm giảng dạy lớp 5, qua thời gian bồi dưỡng học sinh giỏi tại Trường Tiểu học Điện Biên 2 những năm trước đây, tôi đã phát hiện được có những phụ huynh chưa quan tâm đúng mực cho con học môn Văn và cũng có một số em ngại học phân môn Tập làm văn vì thế số học sinh học tốt phân môn Tập làm văn còn rất khiêm tốn chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong khi tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ của chúng ta, các em lúc chưa tròn một tuổi đã biết nói, năm sáu tuổi đã biết đọc, đã biết viết tiếng Việt ? Chúng ta đã tự hào tiếng Việt ta phong phú, giàu hình ảnh, đa dạng về nghĩa, có sức biểu cảm sâu sắc. Nhưng một thực tế làm buồn lòng những thầy cô giáo chúng tôi vì học sinh học tốt phân môn Tập làm văn còn quá khiêm tốn. Khi chấm bài Tập làm văn, tôi thấy đa số học sinh đã biến các bài văn miêu tả thành văn kể, liệt kê một cách khô khan, nghèo nàn về từ, diễn đạt rườm rà tối nghĩa. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy- học Tập làm văn nhất là văn miêu tả cho học sinh lớp 5? Đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi trên là một quá trình và cũng là mục đích cần hướng đến của các kỹ sư tâm hồn.

Để làm tốt vai trò người tổ chức và hướng dẫn, tôi đã tìm tòi, phân tích thực trạng và lựa chọn một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tập có hiệu quả Tập làm văn miêu tả. Bởi vì đối với học sinh lớp 5, việc rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho các em là rất  cần thiết. Học sinh học tốt văn miêu tả sẽ là điều kiện thuận lợi để các em học tốt các môn học khác ở Tiểu học và tạo đà cho các em học tiếp lên các lớp trên. Để góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường nói chung, nâng cao chất lượng phân môn Tập làm văn cho học sinh lớp 5 nói riêng, tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp Năm”.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu đề tài này tôi mong muốn được đóng góp một phần công sức của mình vào công tác giáo dục của nhà trường. Trước hết là góp phần nâng cao chất lượng phân môn Tập làm văn cho lớp tôi trực tiếp giảng dạy. Sau đó, mục tiêu quan trọng hơn là góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt của trường Tiểu học Điện Biên 2.

3. Đối tượng nghiên cứu

Kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5. 

4. Phương pháp nghiên cứu

– Điều tra phân loại đối tượng học sinh .

– Phương pháp nghiên cứu xây dưng cơ sở lí thuyết. 

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Tập làm văn là một phân môn mang tính tổng hợp và sáng tạo cao. Tổng hợp các kiến thức, kĩ năng từ Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu,… để viết nên một bài Tập làm văn. Tập làm văn là phân môn học sáng tạo chứ không phải sao chép,…Là phân môn học tổng hợp kiến thức của  các môn học khác và kiến thức của cuộc sống, là phân môn tổng hợp các kĩ năng (kĩ năng sống, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng sử dụng ngôn ngữ, kĩ năng trình bày và tạo lập văn bản,…)

Theo quan điểm tích hợp, các phân môn trong môn Tiếng Việt được tập hợp lại xoay quanh trục chủ điểm và các bài đọc. Nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng gắn bó chặt chẽ với nhau. Như vậy, muốn dạy- học có hiệu quả phân môn Tập làm văn dạng bài miêu tả (tả cảnh, tả người) nhất thiết người giáo viên phải dạy tốt Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu. Vì trong các bài đọc, trong câu chuyện, trong các bài tập luyện từ và câu thường xuất hiện các đoạn văn, khổ thơ có nội dung miêu tả rất rõ về cảnh vật, thiên nhiên, con người,…

Bài Tập làm văn nếu không sáng tạo sẽ trở thành một bài văn khô cứng, góp nhặt của người khác, nội dung bài văn sẽ không hồn nhiên, trong sáng, mới mẻ như tâm hồn của các tác giả nhỏ tuổi.

Chất lượng phân môn Tập làm văn là chất lượng của cảm thụ văn học, của các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng mẹ đẻ. Cho nên, thầy phải lập được kế hoach bài học cụ thể và trò học tập chủ động,tích cực, nghiêm túc, hiệu quả, mới mong nâng cao một cách bền vững chất lượng phân môn Tập làm văn nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung ở lớp cuối cấp Tiểu học.

Dạy Tập làm văn lớp 5 phải đảm bảo mục tiêu yêu cầu cần đạt về kiến thức, kĩ năng của Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng của từng môn học (ban hành kèm theo quyết định số 16 của Bộ GD-ĐT) và phù hợp trình độ của từng học sinh trong lớp mà “Hướng dẫn 896” của Bộ GD-ĐT đã đề ra.

Tôi tin rằng đề tài này nếu được áp dụng và vận dụng hợp lý sẽ đem lại hiệu quả cao cho phân môn Tập làm văn, góp phần nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt lớp 5.

2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

Năm học : ……., tôi được phân công giảng dạy Tiếng Việt ở lớp 5A3 & 5A4 với 42 & 46  học sinh. Hầu hết học sinh của lớp 5A3 & 5A4 tôi trực tiếp giảng dạy còn rất hạn chế khi làm bài Tập làm văn.Qua  khảo sát chất lương đầu năm học của môn Tiếng Việt bài viết Tập làm văn được thống kê với kết quả như sau:

Từ thực trạng trên, tôi đã tìm hiểu kĩ thực tế bài khảo sát chất lượng của học sinh. Đa số bài viết của các em còn bị điểm thấp là do các nguyên nhân sau:

– Do các em còn nghèo vốn từ, không biết sử dụng biện pháp so sánh, nhân hóa.

– Các em chưa biết vận dụng kết quả quan sát thực tế vào bài làm,

– Học sinh chưa xác định được trọng tâm đề bài cần miêu tả.

– Nhiều em thường liệt kê, kể lể dài dòng, diễn đạt vụng về, lủng củng. Nhiều em chưa biết dừng lại để nói kĩ một vài chi tiết cụ thể nổi bật.

– Bài viết của học sinh còn mắc nhiều lỗi chính tả.

Thực trạng học sinh còn nhiều hạn chế như vậy đã làm cho tiết Tập làm văn trở thành một gánh nặng, một thách thức đối với giáo viên Tiểu học. Ý nghĩ cho rằng Tập làm văn là một phân môn khó dạy, khó học và khó đạt hiệu quả cao đã là nhận thức chung của nhiều thầy cô giáo dạy lớp 4, lớp 5.

Nguyên nhân của thực trạng

       Theo tôi có sáu nguyên nhân như sau:

1. Khi làm văn, học sinh chưa xác định được yêu cầu trọng tâm của đề bài.
2. Học sinh không được quan sát trực tiếp đối tượng miêu tả.
3. Khi quan sát thì các em không được hướng dẫn về kĩ năng quan sát: quan sát những gì, quan sát từ đâu ? Làm thế nào phát hiện được nét tiêu biểu của đối tượng cần miêu tả.
4. Không biết hình dung bằng hình ảnh, âm thanh, cảm giác về sự vật miêu tả khi quan sát.