SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng lập dàn ý của bài văn kể chuyện cho học sinh lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Nếu những viên gạch tạo nên công trình xây dựng vững chắc, bộ xương là cái khung của một cơ thể sống thì một bài văn lại được hình thành nên từ các ý, các chi tiết. Mỗi ý, mỗi chi tiết đó là một cái xương sống của bài văn. Vì vậy, muốn làm tốt một bài văn cần phải xây dựng trước một dàn ý. Điều này không phải dễ dàng, nhất là với đối tượng học sinh tiểu học. 

Đối với học sinh tiểu học, Tiếng Việt lớp 4 có thể coi như một bước ngoặt trong quá trình học tập bộ môn đặc biệt là phân môn Tập Làm Văn vì lên lớp 4 các em mới được học viết một bài văn hoàn chỉnh với đầy đủ ba phần: mở bài, thân bài, kết luận. Trong khi đó, ở các lớp dưới các em mới học viết các đoạn văn. Văn kể chuyện là thể loại đầu tiên mà học sinh được tiếp cận trong chương trình Tiếng Việt lớp 4 với kĩ năng xây dựng và viết được một bài văn hoàn chỉnh. Và để viết được một bài văn đầy đủ ý, đảm bảo kết cấu ba phần và hay học sinh không thể bỏ qua bước lập dàn ý. Hơn nữa lập dàn ý giúp học sinh tư duy về môn Tiếng Việt một cách khoa học, logic hơn. 

Thực tế giáo dục môn Tiếng Việt cho thấy phân  môn Tập làm văn chiếm tới 80 % tổng số điểm trong các bài kiểm tra viết. Vì vậy rèn luyện cách làm bài văn cho học sinh là rất quan trọng. Lập dàn ý là yếu tố quyết định đến sự thành công của bài làm. Bởi lẽ lập dàn ý giúp cho bài văn đầy đủ ý, có sự logic giữa các ý với nhau, đặc biệt phát huy sự sáng tạo cho học sinh trong quá trình làm bài. Để đạt mục đích này, việc cung cấp cho học sinh những tri thức cơ bản về việc lập dàn ý là rất quan trọng. Nó giúp các em hình thành được những kỹ năng và những thao tác cơ bản khi lập dàn ý. Từ đó, thúc đẩy các em tư duy khoa học về môn học này.

Trong thực tế, khi làm văn nói chung và làm văn kể chuyện nói riêng học sinh rất khó khăn, lúng túng trong việc làm thế nào để có ý và sắp xếp lại thành dàn ý. Điều đó đã làm cho bài viết của các em còn nhiều lỗi như không có ý, thiếu ý, trùng ý, lạc ý, ý lộn xộn…

Về lịch sử nghiên cứu vấn đề này, đã có nhiều người đề cập đến nhưng có thể do từng đối tượng học sinh khác nhau, từng vùng miền khác nhau nên khi áp dụng chưa đem lại hiệu quả.

Trước thực tế đó, tôi đã mạnh dạn lựa chọn đề tài Một số biện pháp rèn kĩ năng lập dàn ý của bài văn kể chuyện cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Tân Lập, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa  để giúp đỡ các em hoàn thành thao tác cơ bản này.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Tìm ra các giải pháp để học sinh lớp 4 nhận thức rõ vai trò của việc lập dàn ý đối với một bài văn nói chung và văn kể chuyện nói riêng. Từ đó, hình thành cho các em kĩ năng và thói quen lập dàn ý trước khi viết bài. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu về dàn ý, tìm ra các phương pháp hữu hiệu giúp học sinh lớp 4 biết cách làm dàn ý trong bài văn kể chuyện.

1.4. Phương pháp nghiên cứu: 

Nghiên cứu vấn đề này tôi sử dụng kết hợp nhiều phương pháp: Điều tra phỏng vấn, thống kê, xử lí số liệu. 

2. PHẦN NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận của vấn đề

Trong chương trình học hiện nay, môn Tiếng Việt được đưa vào giảng dạy với số lượng tiết học nhiều nhất so với các môn học khác. Trong năm phân môn được tích hợp chung một quyển sách đó, mỗi phân môn có một vai trò quan trọng nhất định. Phân môn Tập đọc rèn luyện cho các em kĩ năng đọc và những bài học về cuộc sống qua một tác phẩm cụ thể. Luyện từ và câu cung cấp những kiến thức về từ ngữ, câu cú, mở rộng vốn từ cho các em. Phân môn Chính tả giúp các em viết đúng, viết đẹp. Kể chuyện rèn kĩ năng nói, sự tự tin trong giao tiếp. Còn Tập làm văn là phân môn giúp học sinh có kỹ năng tổng hợp cao nhất của các phân môn kia, phát huy tối đa việc thực hành sáng tạo. Các kĩ năng đó được thể hiện qua việc các em viết một bài văn hoàn chỉnh. Và để thành thạo việc này học sinh không thể bỏ qua bước lập dàn ý.

  Kể chuyện là kể lại một chuỗi sự việc có đầu có cuối, liên quan đến một hay một số nhân vật. Mỗi câu chuyện cần nói lên một điều có ý nghĩa. [1]  Lập dàn ý là sắp xếp sự việc gì kể trước, sự việc gì kể sau để người đọc theo dõi được câu chuyện và hiểu được ý định của người viết [2]. Lập dàn ý là thao tác cần thiết, quyết định đến sự thành công của bài viết. Nhà văn nổi tiếng người Đức Gớt đã từng nói “Tất cả đều phụ thuộc vào bố cục”, Đôx-tôi-ep-ki nhà văn Nga thế kỷ XIX lại ao ước “nếu tìm được một bố cục đạt thì công việc sẽ nhanh như trượt trên mỡ”, hay những học sinh giỏi văn, những người đỗ đại học điểm cao môn văn đều chia sẻ bí quyết học văn là phải nắm chắc dàn ý… Có thể nói dàn ý có chính xác thì bài viết mới đúng hướng và đạt chất lượng tốt.

Khi giảng dạy, tôi đã tổng hợp được chương trình của phân môn Tập làm văn lớp 4 tập trung vào các kiến thức sau:

+ Kiến thức về văn kể chuyện ( Phân bố từ tuần 1 đến tuần 13) hình thành cho học sinh kiến thức về văn kể chuyện, cách tìm hiểu đề, cách tìm ý, lập dàn ý và viết bài văn kể chuyện có đầy đủ bố cục 3 phần và có yếu tố miêu tả. Trong đó:

– Các kiến cơ bản về văn kể chuyện: thế nào là kể chuyện, nhân vật trong chuyện, cốt truyện. ( Phân bố từ tuần 1 đến tuần 4)

– Cách xây dựng đoạn văn kể chuyện ( Phân bố từ tuần 5 đến tuần 7)

– Luyện tập phát triển câu chuyện ( Phân bố từ tuần 7 đến tuần 9)

– Mở bài, kết bài trong bài văn kể chuyện ( Phân bố từ tuần 11 đến tuần 12)

– Kiểm tra và ôn tập ( Phân bố từ tuần 12 đến tuần 13)

+ Kiến thức về văn miêu tả( Phân bố từ tuần 14 đến tuần 34) hình thành cho học sinh kiến thức về văn miêu tả, cách quan sát, tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý đến viết đoạn văn, bài văn có đầy đủ bố cục 3 phần: mở bài, thân bài, kết luận.

+ Các kiến thức khác bao gồm:

– Luyện tập giới thiệu địa phương học ở tuần 16 và tuần 20.

– Luyện tập tóm tắt tin tức học ở tuần 24, tuần 25 và tuần 29.

– Điền vào giấy tờ in sẵn học ở tuần 30, tuần 33 và 34.

Từ đó, ta thấy rõ tầm quan trọng của văn kể chuyện đối với học sinh lớp 4. Đó là thể  loại đầu tiên mà các em tiếp cận ở tiểu học với cách viết một bài văn kể chuyện hoàn chỉnh ( Trong khi ở lớp 1,2,3 các em mới được hình thành kĩ năng viết các đoạn văn kể chuyện ). Là giáo viên dạy Tiếng Việt ở lớp này tôi đặc biệt quan tâm tới việc năng cao kết quả học tập bộ môn của các em, đặc biệt là giúp các em có thể hình thành được một bài văn đúng và hay. Việc này không thể một sớm một chiều mà thành công. Nó cần được rèn luyện kiên trì, có phương pháp, đồng thời cần phải kết hợp với phân môn khác của môn Tiếng Việt và các môn học khác trong chương trình giáo dục liên môn hiện nay.