SKKN Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt

A. Đặt vấn đề:
I. Lý do chọn đề tài:
Công tác chủ nhiệm lớp là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết mà ngay từ đầu năm học mỗi giáo viên phải tự lập cho mình một kế hoạch chủ nhiệm thật cụ thể nhằm giáo dục học sinh phát triển tốt cả về năng lực và phẩm chất.
Xuất phát từ thực tiễn nhiều năm giảng dạy học sinh có hoàn cảnh đặc biệt (mồ côi và bị nhiễm HIV )  – một mảng giáo dục trẻ khuyết tật học hòa nhập đang được trường tôi thực hiện, vấn đề giảng dạy và giáo dục học sinh luôn đòi hỏi người giáo viên phải linh hoạt và sáng tạo rất nhiều. Người giáo viên không đơn thuần chỉ là dạy học, truyền đạt kiến thức từ sách vở cho học sinh mà phải giáo dục, uốn nắn đạo đức, rèn cho các em từng hành vi đạo đức nhỏ, đơn giản nhất để từ đó giúp cho các em hình thành nhân cách, phẩm chất tốt đẹp. Điều này là không dễ, bởi lẽ mỗi một lớp học có nhiều học sinh mà mỗi em là một cá tính khác nhau. Có em ngoan ngoãn, vâng lời, có em hiếu động, ngỗ nghịch, có em lại trầm tĩnh, ít biểu lộ cảm xúc, có em thì tự kỉ không nói… thật khó có thể đưa các em vào một “khuôn khổ” nhất định. Có một điểm chung là: Các em đều là trẻ mồ côi, hoặc bị bỏ rơi và bị nhiễm HIV, đều thiếu thốn tình cảm của người thân ruột thịt, hằng ngày phải dùng thuốc ARV ( kháng vi rút HIV) , trí não ít nhiều cũng bị ảnh hưởng, không được  “nhạy bén” như trẻ bình thường. Mỗi em là một mảnh đời đã làm tôi không cầm được nước mắt. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm, tôi luôn suy nghĩ : Dạy trẻ không chỉ theo giáo trình sách vở mà phải xuất phát từ cuộc sống thực tiễn của trẻ, phải linh hoạt, sáng tạo…
Chính vì lý do trên tôi đã chọn đề tài “ Một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt”.
1. Cơ sở lý luận.
Công tác chủ nhiệm là một nội dung quan trọng về chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên tiểu học. Công tác chủ nhiệm góp phần quan trọng vào chất lượng dạy  học của giáo viên . Làm tốt công tác chủ nhiệm tức là người giáo viên đã hoàn thành tốt việc giảng dạy và tổ chức giáo dục,  rèn luyện đạo đức cho học sinh. Đặc biệt trong trường tiểu học, vai trò của người giáo viên chủ nhiệm hết sức quan trọng. Giáo viên chủ nhiệm thay mặt nhà trường quản lý điều hành lớp, trực tiếp giáo dục tư tưởng đạo đức góp phần hình thành nhân cách cho học sinh, là cầu nối giữa các môi trường giáo dục : gia đình, nhà trường và xã hội.
2. Cơ sở thực tiễn.
Học sinh có hoàn cảnh đặc biệt mồ côi và nhiễm HIV sống tập trung ở một nơi :Trung tâm nuôi dưỡng trẻ có hoàn cảnh đặc biệt. Có thể nói các em có một cuộc sống tách biệt với cộng đồng. Mọi sinh hoạt, hoạt động hay vui chơi của các em cũng khác so với trẻ cộng đồng. Tuy nhiên cũng như học sinh tiểu học nói chung, các em luôn muốn làm theo ý thích của mình, ham chơi nhiều hơn ham học, thích tìm hiểu thế giới xung quanh mình…Chính vì vậy phải học tập , thực hiện theo những khuôn khổ giáo dục là các em ít chú ý và không thích làm. Các em muốn thoát ra, muốn tự do theo ý mình. Vì vậy làm gì để giúp các em học tập tốt, rèn luyện đạo đức theo những khuôn khổ giáo dục của nhà trường mà với tâm lý thoải mái, hứng thú hơn là ép buộc, hiểu được trách nhiệm và nghĩa vụ của học sinh đối với từng lớp ?Muốn làm được điều này công tác chủ nhiệm lớp là một trong những yếu tố quan trọng nhất mà giáo viên cần phải thực hiện.
Tuy nhiên thực hiện công tác chủ nhiệm lớp không phải lúc nào chúng ta cũng thực hiện một việc làm giống nhau hay theo một “khuôn mẫu” nào đó với tất cả các đối tượng học sinh và thực hiện suốt cả năm học. Bởi như vậy tính hiệu quả sẽ không cao. Mỗi giáo viên sẽ có những biện pháp cụ thể riêng, những cách làm việc làm riêng và luôn có sự đổi mới, có những biện pháp tích cực tạo sự mới mẻ, ham thích và phù hợp với học sinh ,nhằm thúc đẩy các em thực hiện tốt những yêu cầu mà giáo viên đưa ra.
II. Mục đích:
Nghiên cứu, đưa ra một số biện pháp tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, giúp cho trẻ phát triển tốt cả về kiến thức, kỹ năng và phẩm chất đạo đức:
1. Học sinh tích cực rèn luyện, thực hiện tốt các hành vi đạo đức theo tấm gương Hồ Chí Minh.
2. Học sinh hứng thú, tích cực tham gia các hoạt động học tập , phong trào,…
3. Học sinh có tiến bộ trong học tập cũng như rèn luyện đạo đức.
4. Học sinh biết yêu thương, thân thiện với nhau.
5. Học sinh được gần gũi, yêu thương và chia sẻ.
6. Học sinh tự tin hơn trong học tập, rèn luyện và trong cuộc sống.
7. Học sinh biết hiểu rồi thương và biết ơn những tấm lòng hảo tâm đã giúp đỡ mình.
III. Đối tượng nghiên cứu:
Các giải pháp thực hiện để làm tốt công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt.
IV.Đối tượng khảo sát,thực nghiệm:
– Học sinh có hoàn cảnh đặc biệt của nhà trường.
V.Phương pháp nghiên cứu:
– Quan sát, tìm hiểu, đàm thoại, thuyết trình, đọc tài liệu, thực nghiệm.
VI.Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:
– Hs lớp 4 có hoàn cảnh đặc biệt của nhà trường.
– Thời gian: 2 năm
Từ năm học  ………: đến năm học  ………:.
B. Nội dung:
I. Thực trạng vấn đề:
1. Nội dung lý luận.
Như chúng ta đã biết đa số giáo viên tiểu học đều làm công tác giáo viên chủ nhiệm lớp. Từ trước đến nay chưa sách vở, tài liệu nào định nghĩa rõ thế nào là công tác chủ nhiệm và hướng dẫn cụ thể việc làm công tác chủ nhiệm mà chủ yếu qua quá trình làm công tác này chúng ta ngầm hiểu với nhau : Công tác chủ nhiệm lớp là hệ thống những kế hoạch, những biện pháp mà nguời giáo viên đưa ra nhằm tổ chức hướng dẫn học sinh thực hiện tốt những nhiệm vụ của nhà trường, của Đội, của giáo viên chủ nhiệm yêu cầu.
Trong những năm gần đây , ngành giáo dục đang tập trung đổi mới phương pháp giáo dục nên công tác chủ nhiệm lớp ngày càng được quan tâm hơn và có những đòi hỏi cao hơn. Qua nhận thức về công tác chủ nhiệm, qua trao đổi thảo luận cùng đồng nghiệp và qua quá trình dạy học, bản thân tôi càng ý thức  sâu sắc hơn tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm và nhiệm vụ cao cả của giáo viên chủ nhiệm lớp.
2. Giới thiệu thực trạng.
Trong quá trình dạy và làm công tác chủ nhiệm lớp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, tôi nhận thấy trẻ đều có hoàn cảnh đáng thương : Mồ côi và nhiễm HIV. Mỗi em là một mảnh đời, một hoàn cảnh: có em bị bỏ rơi ở Viện Nhi Trung Ương, bị bỏ rơi ở cổng trại từ lúc mới sinh ra, có em lớn hơn vài 3 tuổi hoặc 6, 7 tuổi mới bị mồ côi và được đưa về trung tâm chăm sóc, nuôi dưỡng, có em còn người thân là cô,dì, chú, bác …, có em chẳng được ai thân thích đến thăm bao giờ.
Mỗi em là một tính cách: có em lầm lì, ít nói; có em tăng động, giảm chú ý; có em ảnh hưởng của bệnh đao cứ nhớ nhớ, quên quên; và có em tự kỉ chẳng nói to bao giờ… Hầu như tất cả các em đều có ảnh hưởng của thuốc uống ARV ( kháng vi rút HIV) hàng ngày, trí não không được “ nhạy bén” như trẻ bình thường khỏe mạnh. Các em đều thiếu sự gần gũi, quan tâm, chia sẻ của người thân ruột thịt mặc dù đã được cán bộ nuôi dưỡng chăm sóc, giáo dục tận tình, chu đáo.
Các em đều thiếu đi sự hiểu biết về một gia đình bình thường như những đứa trẻ khác như :gia đình có bố, mẹ, các con hay thêm ông bà, cô chú nữa… Các kỹ năng sống cơ bản cũng khác với trẻ ở ngoài cộng đồng dân cư.
Nhiều em bị tác động tâm lý rất nhiều vào mỗi dịp ngày lễ, hay Tết đến xuân về khi nhìn thấy bạn được người thân đón về ăn Tết cùng gia đình còn mình thì chẳng có ai. Hoặc thấy bạn có người thân đến thăm mua quà bánh, quần áo đẹp…nhiều em rất buồn không thích học chỉ ước mình cũng có gia đình người thân.Có em bị  bị khuyết tật chân tay hay thiểu năng trí tuệ việc dạy học và giáo dục đạo đức cho các em cũng gặp nhiều khó khăn .Như vậy việc người giáo viên Chủ nhiệm làm thế nào để cho các em  thực hiện nhiệm vụ học tập và tích cực trong rèn luyện, học tập đó là điều không dễ chút nào.

Tổng
số
HS Năng lực Phẩm chất
Tự phục vụ,
tự quản Hợp tác Tự học,
GQ VĐ Chăm học,
chăm làm Tự tin, trách nhiệm Trung thực,
kỷ luật Đoàn kết,
yêu thương
Mức
đạt Số
lượng Mức
đạt Số
lượng Mức
đạt Số
lượng Mức
đạt
Số
lượng Mức
đạt Số
lượng Mức đạt Số l
ượng Mức
đạt Số lượng
12 Đ 5= 41,7% Đ 9=
75% Đ 8=
66,7% Đ 7=
58,3 % Đ 8=
66,7% Đ 6=
50% Đ 3=
25%
T 7=
58,3 T 3=
25% T 4=
33,3% T 5=
41,7% T 4=
33,3% T 6=
50% T 9=
75%

II. Các biện pháp giải quyết vấn đề:
1. Khảo sát đối tượng học sinh để đưa ra phương pháp giáo dục phù hợp:
a – Tìm hiểu thông qua hồ sơ học bạ, qua giáo viên cũ,qua tiếp xúc giao lưu với học sinh trong lớp và qua cán bộ trực tiếp nuôi dưỡng các em theo mỗi gia đình.
b – Tiến hành phân loại đối tượng học sinh để đưa vào sổ kế hoạch công tác chủ nhiệm, cụ thể:
– Học sinh bỏ rơi, học sinh không có ai là người thân ruột thịt.
– Học sinh mồ côi nhưng vẫn còn người thân ruột thịt.
– Học sinh khuyết tật.
– Học sinh tự kỉ.
– Học sinh yếu, nhận thức chậm.
– Học sinh giỏi hoặc có năng khiếu đặc biệt.
2. Đặt ra yêu cầu đối vớt học sinh:
– Nắm được ngôi  nhà em đang sống ở đâu? Mang tên gì? gồm có những ai?
– Nắm được mối quan hệ giao tiếp, cách xưng hô với nhau khi ở chung một nhà .
Ví dụ: biết gọi anh lớn hơn bằng “ anh”, gọi chị lớn tuổi hơn là  “chị”, gọi người bé tuổi mình hơn là “ em”…
– Biết cảm nhận ai gần gũi, yêu thương và quan tâm đến mình và ngược lại bản thân cảm thấy yêu quý ai , đã quan tâm đến ai?
– Hãy nói chuyện, chia sẻ với cô giáo chủ nhiệm với anh chị những điều em băn khoăn , em thấy buồn hoặc vui… trong cuộc sống để niềm vui được nhân lên ,nỗi buồn sẽ vơi đi.
– Hãy biết lắng nghe và nghe lời dạy bảo ,khuyên nhủ của thầy cô, các cô chú cán bộ, quản lý
3- Đặt ra yêu cầu với giáo viên:
– Có tìm hiểu cơ bản về cuộc sống và gia đình của trẻ.
– Đến thăm từng nhà nơi các em được chăm sóc, nuôi dưỡng để hiểu về cuộc sống hiện tại của trẻ.
– Khảo sát phân loại từng đối tượng học sinh.
– Tiếp xúc, gần gũi, yêu thương học sinh ,khích lệ, đông viên để học sinh dám chia sẻ với thầy cô.
– Đổi mới giáo dục phù hợp với từng đối tượng học sinh.
– Đưa ra những hình thức động viên khen thưởng sáng tạo để khuyến khích các em.
– Sử dụng tranh ảnh về các ngôi nhà để giáo dục các em yêu cuộc sống nơi đây và yên tâm vui vẻ học tập, rèn luyện tiến bộ.
4. Các biện pháp thực hiện.
4.1. Áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng.
a. Đối với học sinh bị bỏ rơi ,học sinh không có ai là người thân ruột thịt:
– Giáo viên chủ nhiệm thường xuyên gần gũi, yêu thương là rất cần thiết và tạo niềm vui cho em khi có người được trò chuyện. Khi các em chia sẻ về nỗi buồn của mình, giáo viên chủ nhiệm sẽ lựa lời để “tâm sự” với học sinh sao cho vơi đi nỗi buồn đó. Chẳng hạn tết đến,  bạn Nam có ông nội lên đón về quê ăn tết cùng gia đình, Nam vui sướng lắm. Còn quân nhìn theo Nam ngẩn ngơ,tôi động viên con: Ở đây tết vẫn còn nhiều bạn, các cô bác và trung tâm lo cho các con đầy đủ mọi thứ . Con hãy vui lên ,tết cô sẽ xin lãnh đạo trung tâm cho con ra  nhà cô vui tết thoải mái nha con. Thế là nét mặt con rạng rỡ hẳn lên “vâng ạ”. Như vậy dù