Một số biện pháp tổ chức hiệu quả hoạt động thảo luận nhóm trong giờ dạy Đạo đức lớp 3 (Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

PHẦN I. MỞ ĐẦU

• Lý do chọn đề tài

Đối với vấn đề giáo dục con người, từ xưa, ông cha ta đã từng nói: “Tiên học lễ, hậu học văn”, tức là việc dạy con người trước tiên phải dạy lễ nghĩa sau đó mới học văn hóa, hay nói cụ thể hơn là việc học tập rèn luyện về tư cách đạo đức, lễ nghĩa, cách đối nhân xử thế,… là điều quan trọng được ưu tiên hàng đầu.

Nhân cách của con người được hình thành bởi sự tác động của nhiều yếu tố, nhiều môi trường khác nhau trong đó gia đình và nhà trường là hai môi trường giáo dục nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất. Bên cạnh việc giáo dục đạo đức con cái của cha mẹ ở gia đình thì việc giáo dục đạo đức cho học sinh ở nhà trường cũng là yếu tố quan trọng để góp phần hình thành nhân cách, đạo đức sống, tư tưởng, nhận thức của con người mai sau.

Giáo dục đạo đức là một bộ phận rất quan trọng của quá trình sư phạm, đặc biệt là ở tiểu học. Giáo dục đạo đức nhằm hình thành cho học sinh tiểu học những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức, giúp các em ứng xử đúng đắn trong các mối quan hệ đạo đức hàng ngày. Giáo dục đạo đức giúp các em phân biệt cái tốt, cái xấu, cái thiện, cái ác; biết cách tự điều chỉnh hành vi, có thái độ đúng trước cách ứng xử của con người và nâng cao trách nhiệm của bản thân trong nghĩa vụ “trở thành công dân tốt, có ích cho gia đình – xã hội”. Vì thế giáo dục đạo đức là một trong những yêu cầu không thể thiếu của một nền giáo dục toàn diện.

Là một giáo viên phụ trách lớp, chắc chắn ai cũng mong muốn mình có nhiều học sinh ngoan ngoãn, thông minh, chăm chỉ học tập, ai cũng muốn góp một phần sức lực nhỏ bé của mình vào việc đào tạo ra một thế hệ mới, vừa có đức vừa có tài. Chính vì vậy, tôi chọn môn Đạo đức làm đề tài nghiên cứu.

Các phương pháp dạy học môn Đạo đức rất phong phú, đa dạng, bao gồm cả các phương pháp dạy học hiện đại như: đóng vai, thảo luận nhóm, tổ chức trò chơi và các phương pháp truyền thống như: kể chuyện, đàm thoại, nêu gương, khen thưởng.

Mỗi phương pháp dạy học môn Đạo đức đều có mặt mạnh và hạn chế riêng, phù hợp với từng loại bài, từng hoạt động của tiết dạy. Một trong những phương pháp mà tôi tâm đắc khi dạy môn Đạo đức là phương pháp thảo luận nhóm. Do đó, “Một số biện pháp tổ chức hiệu quả hoạt động thảo luận nhóm trong giờ dạy Đạo đức lớp 3” được tôi chọn làm đề tài để nghiên cứu.

• Mục đích nghiên cứu

Nâng cao chất lượng học tập môn Đạo đức cho học sinh lớp 3 bậc Tiểu học.

• Nhiệm vụ nghiên cứu

Tìm và đưa ra những giải pháp thật hợp lý, hữu hiệu nhằm tổ chức tốt hoạt động thảo luận nhóm trong giờ dạy Đạo đức ở lớp 3.

• Đối tượng nghiên cứu

Phương pháp tổ chức hoạt động thảo luận nhóm trong giờ dạy Đạo đức lớp

3.

5. Phạm vi nghiên cứu

Tập trung ở học sinh lớp 3D và học sinh các lớp trong khối 3 trường Tiểu

học Thanh Liệt.

6. Kế hoạch nghiên cứu

Từ tháng ……..

PHẦN II. NỘI DUNG

• Cơ sở lý luận

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ đi lên CNXH đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ của giáo dục là phải tạo ra những thế hệ nối tiếp nhân cách của một con người mới với ý thức làm chủ, có trách nhiệm công dân, có tri thức, có sức khỏe và lao động giỏi, sống có văn hóa, giàu lòng yêu nước và tinh thần quốc tế chân chính”

Nhiệm vụ của giáo dục là phải tạo ra một thế hệ mới vừa “Hồng” vừa “Chuyên”. Vì thế giáo dục đạo đức trong nhà trường chiếm một vị trí quan trọng bởi đây là con đường giáo dục đặc biệt truyền đạt những phương tiện hành động đạo đức cho con người.

Do đó, giáo dục một mặt phải trang bị ngày càng nhiều và có hiệu quả cho người học các tri thức và kỹ năng sống, mặt khác phải tạo ra cho người học những điểm tựa tri thức vững vàng giúp cho người học giữ vững hướng phát triển của cá nhân. Giáo dục phải thực hiện bốn mục tiêu nền tảng “học để biết- học để làm- học để sống- học để làm người và phát triển”. Ngay từ bậc Tiểu học, giáo dục đạo đức không nằm ngoài mục tiêu đó.

Giáo dục đạo đức nói chung hay dạy học môn Đạo đức nói riêng chỉ đạt được hiệu quả khi người giáo viên biết lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp. Bởi thực tế cho thấy cùng một nội dung dạy học như nhau nhưng học sinh học tập có hứng thú, tích cực hay không lại phần lớn phụ thuộc vào phương pháp dạy học của người thầy.

Đối với học sinh lớp 3, nhận thức còn cảm tính, trực quan và cụ thể nên một trong những cách để phát huy hứng thú, tích cực, chủ động của học sinh trong học tập là việc tổ chức cho các em thảo luận nhóm. Bởi các nghiên cứu đã chứng minh rằng, nhờ việc thảo luận nhóm nhỏ mà:

• Kiến thức của học sinh sẽ giảm bớt phần chủ quan, phiến diện. Kiến thức đó sẽ trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ nhanh hơn.
• Đặc biệt, nhờ không khí thảo luận cởi mở nên học sinh nhất là những em nhút nhát trở nên bạo dạn hơn, các em được trình bày ý kiến của mình, biết lắng nghe và phê phán ý kiến của bạn. Từ đó, giúp các em dễ hòa nhập vào tập thể nhóm, tạo cho các em sự tự tin, hứng thú trong học tập và sinh hoạt.

• Cơ sở thực tiễn

• .Đặc điểm chung của trường, lớp

Trường Tiểu học …… của chúng tôi là một trường thuộc xã ven đô, tốc độ đô thị hóa nhanh. Do xã hội ngày càng phát triển, trong những năm gần đây, dân cư đông đúc, đa dạng hoá nhiều thành phần. Trình độ dân trí của khu vực ngày một nâng cao nên các gia đình rất quan tâm đến việc học tập của con em mình. Trường có bề dày thành tích trong công tác dạy và học cùng đội ngũ giáo viên vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ, giàu kinh nghiệm và hết lòng yêu thương học sinh.

Năm học ……., trường tôi có 1343 học sinh và 30 lớp học, trong đó khối 3 có 335 học sinh được xếp vào 7 lớp. Đồng hành với các con là 8 đồng chí giáo viên với 3 đồng chí giàu kinh nghiệm, trình độ chuyên môn vững vàng cùng 5 đồng chí giáo viên trẻ có trình độ chuyên môn, yêu nghề, mến trẻ.

Lớp 3D do tôi chủ nhiệm năm học này gồm 47 học sinh với 29 nam và 18 nữ.

2.2. Thuận lợi

–   Giáo viên thường xuyên được tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn để trau dồi kiến thức, kĩ năng chuyên môn.

• Các đồng chí giáo viên trong khối hăng hái với công việc giảng dạy, không ngừng học hỏi, tham khảo các tài liệu trau dồi kiến thức, kĩ năng, chuyên môn.

2.3. Khó khăn

Thực tế cho thấy, việc tiếp cận với nội dung, chương trình sách giáo khoa đạo đức lớp 3 và đổi mới phương pháp dạy học ở một số giáo viên còn hạn chế do:

• Giáo viên chưa nhận thức được đầy đủ vai trò, tầm quan trọng của môn học nên đôi khi còn bỏ ngỏ cho học sinh tự học, biến hoạt động thảo luận nhóm thành hoạt động cá nhân, trả lời câu hỏi đơn thuần.
• Giáo viên ngại dạy đạo đức hoặc dạy theo phương pháp cũ (phương pháp giáo dục theo lối giáo viên giảng giải, học sinh thụ động lắng nghe) cho xong tiết, ngại tổ chức thảo luận nhóm vì sợ ồn ào, mất thời gian.
• Do năng lực, nghiệp vụ sư phạm còn hạn chế nên bản thân giáo viên còn lúng túng trong xử lý tình huống của nhóm, thiếu tính sáng tạo khi tổ chức học tập cho học sinh hoặc tổ chức thảo luận nhóm còn hời hợt, gượng ép, hình thức.
• Bản thân các em học sinh còn nhỏ, tư duy còn hạn chế nên các em chưa biến cái “biết” thành cái “làm, sống và phát triển”.
• Khả năng tập trung trong khi hoạt động nhóm của các em học sinh chưa cao dẫn đến kết quả thảo luận chưa tốt.

2.4. Khảo sát

* Kết quả khảo sát:

– Giáo viên:

+ Thích dạy, có hứng thú với môn Đạo đức: 2/8 (chiếm 25%)

+ Không thích dạy, ngại dạy môn Đạo đức: 3/8 (chiếm 37.5%)

+ Phân nhóm gọi là có, cho hết tiết dạy, chưa quan tâm đến hiệu quả của làm việc nhóm: 3/8 (chiếm 37.5%)

– Học sinh:

+ Biết thảo luận nhóm, biết cách làm việc nhóm: 75%

+ HS tự tin, mạnh dạn với làm việc nhóm: 40%

+ Chưa biết cách làm việc nhóm: 25%

• Biện pháp thực hiện

3.1. Làm tốt công tác chuẩn bị

Một trong những yếu tố quan trọng, quyết định thành công của thảo luận nhóm là khâu chuẩn bị của giáo viên. Vì thế, trong bước chuẩn bị, tôi đã:

• Xác định rõ nội dung thảo luận

Riêng đối với môn Đạo đức, việc học sinh làm việc nhóm là một việc làm cần thiết và trong mỗi giờ học Đạo đức thường phải có để giờ học Đạo đức đạt được hiệu quả. Tuy vậy, việc lựa chọn hoạt động nào, nội dung nào đưa vào làm hoạt động nhóm là việc giáo viên cần phải nghiên cứu tất cả các bài học trong chương trình Đạo đức lớp 3 để nắm được ở từng bài học cần tổ chức nhóm ở hoạt động nào, ở nội dung nào.

Qua việc nghiên cứu hệ thống các bài học trong chương trình đạo đức lớp 3, tôi thấy mỗi bài học đều có cấu trúc rất rõ ràng, phản ánh các chuẩn mực hành vi đạo đức cần thiết, phù hợp với lứa tuổi trong mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên. Điều đó rất hợp lý, rất phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh. Tuy nhiên, nếu giáo viên hoàn toàn phụ thuộc vào Vở bài tập Đạo đức và thực hiện một cách máy móc theo hướng dẫn của sách giáo viên, không có sự sáng tạo của bản thân thì chắc chắn giờ học sẽ không đạt hiệu quả cao. Vì thế trong quá trình dạy học, tôi luôn căn cứ vào nội dung, tính chất từng bài, căn cứ vào trình độ của học sinh lớp mình để lựa chọn nội dung thảo luận cho hợp lý, hiệu quả.

Qua nghiên cứu, tôi đã thống kê được những hoạt động, những nội dung nên thảo luận nhóm, cần thảo luận nhóm trong từng giờ học Đạo đức. Dựa vào đó, tôi vận dụng trong quá trình soạn bài và chủ động trong việc xây dựng kế hoạch bài học, biết được với mỗi hoạt động cần chuẩn bị những gì.

* Ví dụ 1

– Với bài Quan tâm hàng xóm láng giềng (trang 16 Đạo đức 3 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)

Tôi xác định nội dung thảo luận nhóm của hoạt động 2 trong tiết học này chính là đánh giá về cách cư xử của các bạn nhỏ đối với hàng xóm láng giềng trong những tình huống sau:

+  Khi đi trên đường, gặp thấy cô hàng xóm đang xách nhiều đồ, Hương nhanh nhẹn chạy tới hỏi thăm và xách đỡ cô. 

+ Sâm đang chơi với các bạn ở đầu ngõ thì thấy thấy các bạn thiếu đồ dùng học tập trong khi mình có dư đồ dùng. Sâm vội vàng chạy về nhà rồi lấy một vài dụng cụ học tập rồi quay lại chia sẻ cho các bạn.

+ Mấy hôm nay, cô Lan hàng xóm phải đi công tác vắng nhà nên không ai tưới nước cho hoa. Thấy vậy, Phong đã tưới nước cho cây giùm cô Lan.

+ Hôm nay bố mẹ sai Linh đi đổ rác nhưng thùng rác ở quá xa nên Linh đã để rác trước cửa nhà hàng xóm.

• Ví dụ 2: Hay với bài Tự hào tổ quốc Việt Nam (trang 9 Đạo đức 3 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) thì nội dung thảo luận nhóm của hoạt động 1 là học sinh quan sát từng bức ảnh, tìm hiểu nội dung của từng bức và đặt tên.

• Ví dụ 3: Sang bài Quan tâm hàng xóm, láng giềng (trang 16 Đạo đức 3 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) thì nội dung thảo luận nhóm ở hoạt động 1 chính là 4 câu hỏi trong sách giáo khoa để các em tìm hiểu kỹ hơn câu chuyện Chị Thủy của em. Đồng thời qua đó các em sẽ trả lời được câu hỏi: Vì sao cần phải quan tâm, giúp đỡ hàng xóm, láng giềng?

Tóm lại, với mỗi bài Đạo đức, tôi luôn nghiên cứu, tìm tòi định hướng một cách rõ ràng nội dung cần thảo luận để các em học sinh hào hứng, tích cực tham gia.