SKKN Một số giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy Ngữ văn 8 phần văn bản Trung đại bằng cách tích hợp kiến thức liên môn trong dạy-học

I/. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

1/. Đặt vấn đề:

Môn Ngữ văn trước hết là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Môn Ngữ văn còn là một môn học thuộc nhóm công cụ. Điều đó nói lên mối quan hệ giữa Ngữ văn và các môn khác. Học môn Ngữ văn sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập các môn khác và các môn khác cũng góp phần giúp học tốt môn Ngữ văn. Cho nên tự nó cũng toát lên yêu cầu tăng cường tính thực hành giảm lý thuyết gắn với đời sống.                                    

Hơn nữa, Ngữ văn cũng là môn học góp phần hình thành nên những kiến thức cơ bản và quan trọng nhất là hình thành nhân cách con người, chuẩn bị cho các em một hành trang để bước vào đời hoặc học lên những bậc học cao hơn. Đó cũng chính là chiếc chìa khóa mở cửa cho tương lai.

Thấy được tầm quan trọng của việc dạy và học môn Ngữ văn nói chung và Ngữ văn 8 nói riêng đồng thời phát huy cao hơn nữa hiệu quả trong giảng dạy theo tinh thần đổi mới sách giáo khoa và quan điểm tích hợp là vấn đề cần được quan tâm nhất hiện nay. Bởi tích hợp là một xu thế phổ biến trong dạy học hiện đại. Nó giúp học sinh tiết kiệm thời gian học tập mà vẫn mang lại hiệu quả nhận thức, có thể tránh được những biểu hiện cô lập, tách rời từng phương diện kiến thức đồng thời phát triển tư duy biện chứng, khả năng thông hiểu và vận dụng kiến thức linh hoạt vào các yêu cầu môn học, phân môn cụ thể trong chương trình học tập theo nhiều cách khác nhau. Vì thế, việc nắm kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và lâu bền hơn.

Trong những năm gần đây, nền giáo dục Việt Nam đang có sự chuyển đổi mới để theo kịp các nước phát triển, hội nhập với nền văn hóa thế giới. Công cuộc đổi mới không chỉ dừng lại ở việc thay đổi sách giáo khoa mà còn thay đổi cả ở phương pháp dạy học, dự giờ. Những cuộc hội thảo khoa học, những chuyên đề tích hợp các phương pháp dạy học liên tiếp được thực hiện nhằm đưa ra giải pháp tối ưu cho người dạy và người học. Vận dụng tích hợp kiến thức liên môn trong một giờ học là một trong những xu thế dạy học hiện đại đang được quan tâm, nghiên cứu và áp dụng ở nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam. Qua việc tích hợp kiến thức liên môn trong tiết học trên lớp, học sinh được rèn luyện thói quen tư duy, nhận thức vấn đề một cách sâu rộng, có hệ thống, biết tư duy lô-gic và quan trọng hơn là tạo được sự hứng thú, say mê với môn học.

Ngữ văn là một trong những môn học có nhiều tiết học trong chương trình giáo dục trung học cơ sở (THCS). Điều đó cho thấy vị trí và tầm quan trọng của bộ môn này trong quá trình học tập của học sinh. Bộ môn này cũng có mặt trong danh sách các môn thi bắt buộc của học sinh. Tuy nhiên trên thực tế, không nhiều học sinh yêu thích môn học này. Thậm chí, rất nhiều em chán ghét và sợ, mỗi khi đến giờ học Ngữ văn. Một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng trên, phải kể đến khối lượng các tác phẩm mà các em phải tiếp nhận trong suốt bốn năm học. Chương trình Ngữ văn THCS có phạm vi thời gian kéo dài từ Văn học dân gian cho đến Văn học hiện đại, trải dài theo chiều dài lịch sử của đất nước. Học sinh của thế kỷ XXI phải học những tác phẩm của hàng ngàn, hàng trăm năm về trước. Sự chênh lệch thời gian kéo theo sự thiếu hiểu biết về nhiều lĩnh vực khác nhau nên khi tìm hiểu một tác phẩm văn học các em gặp phải không ít những khó khăn. 

Trong chương trình Ngữ văn 8 học kỳ II, phần học về các văn bản nghị luận trung đại đặt ra nhiều trăn trở đối với giáo viên khi soạn giảng. Đồng thời, khi tìm hiểu để soạn bài và việc học bài của học sinh cũng là một trở ngại lớn. 

Vậy, làm thế nào để những giờ học văn bản này không trở nên nhàm chán, giáo điều đơn điệu hoặc bị sa vào kho kiến thức khổng lồ nhưng xa lạ với học sinh hiện nay và làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy Ngữ văn 8 nói chung và phần văn học trung đại nói riêng là điều mà tôi quan tâm, trăn trở?

Xuất phát từ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn nêu trên, tôi đã mạnh dạn đưa ra tìm hiểu vấn đề : “Một số giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy Ngữ văn 8 phần văn bản Trung đại bằng cách tích hợp kiến thức liên môn trong dạy-học”.

2/. Mục đích đề tài:

Trong toàn bộ chương trình Ngữ văn THCS, văn học trung đại có một vị trí rất quan trọng trong quá trình phát triển của văn học Việt Nam. Gần một ngàn năm Bắc thuộc, dù chịu nhiều ảnh hưởng về chữ viết, văn học, triết lý, phong tục tập quán của phương Bắc nhưng dân tộc Việt Nam với ý thức quốc gia và tinh thần tự chủ cao độ đã không mệt mỏi đấu tranh để giữ gìn bản sắc dân tộc và truyền thống cha ông. Các tác phẩm nghị luận trung đại được đưa vào giảng dạy trong Ngữ văn 8 phần nào đã phản ánh được điều đó. Tuy nhiên, việc giảng dạy các văn bản này sao cho học sinh dễ hiểu và có thể cảm nhận được lại rất khó khăn đối với giáo viên đồng thời làm sao để việc học tập của các em được vận dụng thiết thực vào đời sống của chính các em cũng không mấy dễ dàng.

Mục đích của việc dạy tích hợp trong môn Ngữ văn không chỉ dừng lại ở việc tích hợp khép kín “trong nội bộ phân môn Ngữ văn” mà người dạy phải giúp cho người học tự học, sáng tạo, bồi dưỡng tư duy, tâm hồn, hiểu và biết tổng hợp, vận dụng các kiến thức của các môn học vào trong bài học để tiết học sinh động, gây hứng thú cho học sinh trong giờ học. Qua đó học sinh sẽ tiếp thu và nắm vững nội dung bài học một cách hợp lý có hiệu quả hơn. Bên cạnh việc tích hợp kiến thức của các môn học giáo viên cần lưu ý hướng dẫn cho học sinh thói quen tìm hiểu và biết vận dụng tổng hợp kiến thức để giải quyết một vấn đề. Bởi vì việc học sinh tự tìm hiểu kiến thức cho nội dung bài học sẽ mang lại một cách tiếp cận mới đa chiều để các em bước vào bài học một cách hiệu quả nhất. Qua đó tạo cho học sinh hứng thú, tích cực hơn trong học tập.

 3/. Lịch sử đề tài:

Từ trước đến nay có rất nhiều công trình, tài liệu nghiên cứu về việc tích hợp kiến thức liên môn vào việc giảng dạy ở trường phổ thông. Thế nhưng lại có rất ít tài liệu đề cập đến việc tích hợp kiến thức liên môn vào giảng dạy bộ môn Ngữ văn ở trường Trung học cơ sở (THCS) đặc biệt là phần văn bản trung đại trong chương trình Ngữ văn 8 ở học kì II. Do đó, bản thân tôi muốn tìm hiểu để tìm ra một số giải pháp có thể giúp nâng cao chất lượng giảng dạy Ngữ văn 8 phần văn bản trung đại nhằm giúp cho học sinh nâng cao năng lực sử dụng những kiến thức và kĩ năng mà các em đã lĩnh hội từ giáo viên, từ đó các em tự huy động có hiệu quả những kiến thức và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống có ý nghĩa, cũng có khi là một tình huống khó khăn, bất ngờ hoặc một tình huống chưa từng gặp trong cuộc sống. Tuy nhiên, vấn đề mà tôi nêu ra trong đề tài là đi sâu vào nghiên cứu vấn đề nâng cao chất lượng giảng dạy Ngữ văn 8 phần văn bản Trung đại bằng cách tích hợp kiến thức liên môn trong
dạy- học ở một địa phương cụ thể đó là xã Long Thạnh, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An.

4/. Phạm vi đề tài:

– Trong sáng kiến kinh nghiệm này, tôi chỉ đề cập đến nội dung phần văn bản Trung đại trong sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn 8 học kì II.

– Áp dụng cho đối tượng học sinh lớp 8 ở trường THCS Long Thạnh, xã Long Thạnh, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An.