SKKN Một số giải pháp nâng cao năng lực tự học cho học sinh trường thpt trong thời đại chuyển đổi số

PHẦN I – ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Bồi dưỡng năng lực tự học (NLTH) cho học sinh là điều rất quan trọng và cần thiết trong điều kiện hiện nay. Thời gian tự học là lúc HS có điều kiện tự nghiền ngẫm vấn đề học tập theo một yêu cầu, phong cách riêng và với tốc độ thích hợp. Điều đó không những giúp HS nắm vấn đề một cách chắc chắn và bền vững, bồi dưỡng phương pháp học tập và kĩ thuật vận dụng tri thức, mà còn là dịp tốt để HS rèn luyện ý chí và năng lực hoạt động sáng tạo. Đó là những điều không ai cung cấp được cho HS nếu các em không thông qua hoạt động bản thân. NLTH là phẩm chất cần thiết cho sự phát triển và thành đạt lâu dài của mỗi con người. Trong thời đại KHKT phát triển nhanh chóng như hiện nay, nhà trường dẫu tốt đến mấy cũng không đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người học. Vì vậy chỉ có tự học, tự bồi dưỡng mới có thể bù đắp cho mình những thiếu khuyết về tri thức, về đời sống xã hội. Từ đó có được sự tự tin trong cuộc sống và công việc. Ngày nay khi khoa học công nghệ ngày càng phát triển, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động dạy học đã dần thay đổi phương pháp giảng dạy học tập từ truyền thống sang phương pháp giảng dạy tích cực thì vai trò tự học càng được khẳng định. Tự học giúp người học hình thành được tính tích cực, độc lập tự giác trong học tập cũng như nề nếp làm việc khoa học. 

Nhiệm vụ của ngành GDĐT trong “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ như sau: “Phát triển nền tảng hỗ trợ dạy và học từ xa, ứng dụng triệt để công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến…”. Như vậy nội dung cơ bản của chuyển đổi số phải được triển khai theo hướng trong dạy học chuyển việc truyền thụ kiến thức chủ yếu bằng phương pháp thuyết trình sang phát triển năng lực người học, tăng khả năng tự học, tạo cơ hội học tập mọi lúc, mọi nơi, cá nhân hóa việc học, góp phần tạo ra xã hội học tập và học tập suốt đời. 

Hiện nay, học sinh trung học phổ thông còn nhiều vướng mắc, khó khăn khi học tập, chưa thực sự dành nhiều thời gian cho việc tự học, chưa xây dựng và rèn luyện kĩ năng tự học hợp lí. Mặt khác, do nhiều nguyên nhân nên giáo viên chỉ lo thực hiện chức năng giảng dạy của mình mà ít quan tâm đến rèn luyện kĩ năng toàn diện cho học sinh trong đó có kĩ năng tự học. Vì vậy, mỗi nhà trường cần đưa phương pháp tự học vào mục tiêu dạy học. Bởi lẽ, nó không chỉ cần thiết cho học sinh khi còn ngồi trên ghế nhà trường mà cả khi học lên bậc đại học, ra trường hòa nhập với xã hội, trong suốt cuộc đời. Khi tự học, mỗi học sinh hoàn toàn có điều kiện để tự nghiền ngẫm những vấn đề nảy sinh trong học tập theo một cách riêng với những yêu cầu và điều kiện thích hợp. Điều đó không chỉ giúp bản thân học sinh nắm được vấn đề một cách chắc chắn và bền vững; chủ động bồi dưỡng phương pháp học tập và kĩ năng vận dụng tri thức mà còn là dịp tốt để rèn luyện ý chí và năng lực hoạt động độc lập sáng tạo. Đó là những phẩm chất mà chỉ có chính bản thân học sinh tự rèn luyện kiên trì mới có được, không một ai có thể cung cấp hay làm thay. Thực tế cũng đã chứng minh, mỗi thành công của học sinh trên con đường học tập không bao giờ là kết quả của lối học tập thụ động. 

 Tuy nhiên khi tự học trong môi trường chuyển đổi số HS có thể bị quá thu hút bởi các ứng dụng giải trí dẫn đến sao nhãng trong việc học, thời gian dành cho việc học ít hoặc HS chưa bắt kịp với sự thay đổi chuyển đổi số trong giáo dục nên chưa tiếp thu được lượng kiến thức mong muốn và sẽ dần mất đi sự tự tin của bản thân và không còn tìn tưởng vào khả năng của mình, dần mất đi sự sáng tạo, hứng thú, niềm vui trong học tập từ đó kết quả học tập không tốt, HS sẽ ngày càng chán nản và khó khăn cho việc tiếp thu các kiến thức tiếp theo. 

Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp khắc phục những vấn đề mà HS gặp phải trong tự học của thời đại công nghệ số giúp HS lựa chọn được phương pháp học tập hợp lý, phù hợp với bản thân, nâng cao hiệu quả học tập của HS. Chính vì những lí do trên mà chúng tôi lựa chọn đề tài “Một số giải pháp nâng cao năng lực tự học cho HS THPT Đô Lương 2 trong thời đại chuyển đổi số” với mong muốn góp phần giúp các em HS tìm thấy phương pháp tự học phù hợp trong thời đại chuyển đổi số, nâng cao được năng lực tự học (NLTH) từ đó có hiệu quả học tập tốt hơn. 

2. Mục đích nghiên cứu

• Nghiên cứu các biểu hiện các thành phần của NLTH. 
• Nghiên cứu, đánh giá biểu hiện, các yếu tố ảnh hưởng tới NLTH của HS trong môi trường học tập chuyển đổi số. 
• Đề xuất các giải pháp giải quyết những vấn đề khó khăn HS gặp phải trong quá trình tự học với công nghệ số giúp HS tìm được phương pháp học tập phù hợp đối với bản thân, tăng khả năng thích nghi và ứng phó với những thay đổi do chuyển đổi số mang lại từ giúp HS phát huy được sự sáng tạo trong quá trình học tập với công nghệ số, nâng cao NLTH và đạt được kết quả học tập ngày càng cao.  

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Sáng kiến này nghiên cứu các nội dung sau đây: 

• Nghiên cứu xác lập cơ sở lý luận về NLTH của HS trong môi trường học tập chuyển đổi số. 
• Khảo sát, đánh giá về thực trạng về NLTH của HS THPT trong môi trường học tập chuyển đổi số trên địa bàn huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. 
• Đề xuất biện pháp nâng cao NLTH của HS THPT trong môi trường học tập chuyển đổi số  
• Tiến hành đánh giá hiệu quả thực hiện của các giải pháp. 

• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

• Đối tượng nghiên cứu 

  NLTH của HS trong môi trường học tập chuyển đổi số và biện pháp tác động  để nâng cao NLTH cho HS THPT trong môi trường học tập chuyển đổi số.  

• Phạm vi nghiêm cứu 

• Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về NLTH của HS THPT trong môi trường học tập chuyển đổi số và giải pháp tác động để nâng cao NLTH cho HS THPT trong môi trường học tập chuyển đổi số.  

• Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho HS Trường THPT Đô Lương 2, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. 

• Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong năm học 2021 – 2022 và năm học 2022 – 2023.  

5. Phương pháp nghiên cứu 

Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: 

• Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: 

+ Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống, khái quát hóa,…các thông tin, các tài liệu (về phương pháp học tập, chuyển đổi số) để phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa những vấn đề liên quan làm cơ sở lý luận cho đề tài. 

• Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

+ Phương pháp điều tra theo bảng hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng về NLTH của HS THPT Đô Lương 2, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An trong môi trường học tập chuyển đổi số. 

+ Phương pháp quan sát các hoạt động của giáo viên, học sinh trong các giờ học, điều kiện dạy và học của giáo viên và học sinh. 

+ Phương pháp phỏng vấn giáo viên và học sinh, các nhà quản lý giáo dục nhằm có được những thông tin về NLTH của HS trong môi trường học tập chuyển đổi số, làm sáng tỏ những nhận định khách quan của kết quả nghiên cứu. 

+ Phương pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc trưng, so sánh kết quả thực nghiệm. 

6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu đề tài – Về lý luận:  

Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận về NLTH và chuyển đổi số. Trong đó bao gồm hệ thống các khái niệm liên quan đến NLTH, cấu trúc NLTH, vai trò của tự