SKKN Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn luyện từ và câu lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài.

Tiếng Việt là tiếng nói phổ thông của 54 dân tộc anh em trên đất nước ta. Tiếng Việt có vai trò đặc biệt quan trọng trong cộng đồng người Việt Nam. Trong cuộc sống, Tiếng Việt là vốn ngôn ngữ phát triển toàn diện nhất, có khả năng đáp ứng mọi nhu cầu về giao tiếp trong xã hội. Bồi dưỡng tình yêu tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt chính là góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa.

Ở tường Tiểu học việc dạy cho các em biết Tiếng Việt, hiểu Tiếng Việt, biết sử dụng Tiếng Việt và giỏi Tiếng Việt là vô cùng cần thiết đối với mỗi giáo viên trực tiếp đứng lớp. 

Có thể nói môn Tiếng Việt trong chương trình bậc Tiểu học giúp học sinh biết đọc thông viết thạo, biết sử dụng từ ngữ một cách chuẩn xác và có kĩ năng giao tiếp trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Những kiến thức của môn Tiếng Việt là tiền đề là cơ sở cho học sinh tiếp cận với các môn học khác. Việc dạy và học môn Tiếng Việt trong nhà trường luôn được chú trọng ngay từ lớp đầu cấp. Đặc biệt trong bộ môn Tiếng Việt là phân môn Luyện từ và câu có một vị trí rất quan trọng, là chìa khoá mở ra kho tàng văn hoá trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội của con người. Hơn nữa phân môn Luyện từ và câu còn có nhiệm vụ cung cấp những kiến thức sơ giản về tiếng Việt và rèn luyện kĩ năng dùng từ đặt câu (nói – viết), kĩ năng đọc cho học sinh. Mục tiêu của phân môn Luyện từ và câu lớp 4 là giúp học sinh:

– Một là: “Mở rộng, hệ thống hoá vốn từ trang bị cho học sinh một số hiểu biết sơ giản về từ và câu”. [1]

– Hai là: “Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng dùng từ đặt câu và sử dụng dấu câu.” [2]

– Ba là: “Bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng và nói thành câu, có ý thức sử dụng Tiếng Việt văn hoá trong giao tiếp”. [3]

Trường Tiểu học Thạch Quảng 2 là một trường vùng cao trong huyện, học sinh thuộc đồng bào dân tộc Mường chiếm gần 50%. Qua thực tế dạy học Lớp 4 nhiều năm liền, tôi thường nhận thấy tiếng Việt là ngôn ngữ thứ hai của các em. Việc sử dụng vốn từ trong học tập và trong giao tiếp của các em còn nhiều hạn chế. Các em gặp khó khăn để nắm được kiến thức khi giáo viên hướng dẫn và càng khó khắc sâu mạch kiến thức đó. Không chuyển thành kĩ năng, kĩ xảo trong cuộc sống và trong giao tiếp. Suy nghĩ, trăn trở “làm thế nào cho học sinh yêu thích Tiếng Việt, yêu thích phân môn Luyện từ và câu? Cần làm gì để các em có thể hiểu và học tốt Luyện từ và câu?”. Xuất phát từ nhận thức trên, trong quá trình dạy học tôi đã áp dụng một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4, kết quả chất lượng được tăng lên rõ rệt. Do đó tôi xin được chia sẻ những kinh nghiệm nhỏ qua sáng kiến “Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn Luyện từ và câu lớp 4 trường Tiểu học Thạch Quảng 2”.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

– Tìm ra một số giải pháp hợp lý nhất trong quá trình dạy học các dạng bài tập Luyện từ và câu lớp 4. Hướng dẫn, rèn kỹ năng làm các dạng bài tập Luyện từ và câu cho học sinh hiệu quả nhất. Góp phần nâng cao chất lượng môn Tiếng việt nói chung và phân môn Luyện từ và câu nói riêng.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

Với đề tài này tôi muốn tập trung nghiên cứu một số biện giúp học sinh lớp 4 trường Tiểu học Thạch Quảng 2 làm tốt một số dạng bài tập Luyện từ và câu.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí luận.  

1.4.2. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

1.4.3. Phương pháp thực nghiệm. 

1.4.4. Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

1.4.5. Phương pháp phân tích đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 

2.1.1. Vị trí vai trò của phân môn Luyện từ và câu.

“Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mĩ. Các kỹ năng cơ bản góp phần hình thình nhân cách con người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa. Bước đầu xây dựng tư cách và trách nhiệm của người công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học THCS”  [4]

Phân môn Luyện từ và câu là một môn học giữ vị trí quan trọng trong chương trình Tiếng Việt lớp 4. Ngay từ đầu của hoạt động học tập ở trường, học sinh đã được làm quen với lý thuyết của từ và câu. Sau đó chương trình được mở rộng thêm và nâng cao dần để phục vụ cho nhu cầu ngày một tăng trong cuộc sống của các em cũng như trong lao động, học tập và giao tiếp. Chính vì vậy, dạy Luyện từ và câu có vị trí rất quan trọng, không có vốn từ đầy đủ thì không thể nắm được ngôn ngữ để biến nó thành một phương pháp giao tiếp. Việc dạy từ và câu giúp học sinh nắm được tiếng mẹ đẻ, tạo điều kiện học tập phát triển toàn diện. Khả năng giáo dục nhiều mặt của Luyện từ và câu là rất to lớn. Nó có nhiều khả năng để phát triển ngôn ngữ, tư duy logíc và các năng lực trí tuệ như trừu tượng hoá, khái quát hoá, phân tích tổng hợp… và các phẩm chất đạo đức như tính cẩn thận, cần cù. Ngoài ra phân môn Luyện từ và câu còn có vai trò hướng dẫn cho học sinh kĩ năng nghe, nói, đọc, viết.

Luyện từ và câu là môn học nền tảng để học sinh học các môn học khác trong tất cả các cấp học sau cũng như trong lao động và giao tiếp trong cuộc sống, bởi nó giúp học sinh có năng lực nói, viết đúng, chính xác. Từ đó sử dụng Tiếng Việt một cách thành thạo làm công cụ tư duy để học, giao tiếp và lao động.

Ngoài ra, nội dung chương trình của phân môn Luyện từ và câu ở tiểu học được xây dựng phù hợp với yêu cầu phát triển lời nói của học sinh, giúp các em mở rộng thêm kiến thức trong quá trình học tập, lao động và giao tiếp ngày một tốt hơn, tiến bộ hơn, đạt kết quả cao hơn. Như vậy phân môn Luyện từ và câu có vị trí quan trọng trong quá trình phát triển tư duy ngôn ngữ cho học sinh.

2.1.2. Nhiệm vụ của phân môn Luyện từ và câu.

“Dạy phân môn Luyện từ và câu ở trường Tiểu học nói chung và ở lớp 4 nói riêng có nhiệm vụ cung cấp cho các em một số kiến thức cơ bản ban đầu và cần thiết về từ, câu, các kiểu từ, các kiểu câu…nhưng phải vừa sức đối với lứa tuổi các em. Dạy Luyện từ và câu có nhiệm vụ trang bị cho học sinh một số hệ thống khái niệm, sự hiểu biết về cấu trúc ngôn ngữ và những quy luật của nó’’[5]. Cụ thể là Luyện từ và câu ở tiểu học giúp cho học sinh hiểu về cấu tạo của từ, khái niệm về từ và câu. Những kĩ năng mà học sinh cần đạt trong giờ Luyện từ và câu: Biết dùng từ, câu trong nói và viết, nói đúng, dễ hiểu và sử dụng các câu văn hay, nhận ra những từ và câu không đúng, không phù hợp để loại ra khỏi vốn từ, ngoài ra học sinh còn nắm được văn hoá chuẩn của lời nói.

Hơn nữa phân môn Luyện từ và câu còn rèn cho học sinh khả năng tư duy logic cao, khả năng nhìn nhận đánh giá sự vật xung quanh chính xác và khả năng thẩm mĩ. Nhiệm vụ chủ yếu của việc dạy từ và câu giúp học sinh mở rộng, phát triển vốn từ (phong phú hoá vốn từ), nắm được nghĩa của từ (chính xác hoá vốn từ), quản lí phân loại vốn từ (hệ thống hoá vốn từ và luyện tập sử dụng từ), tích cực hoá vốn từ.

Qua phân môn Luyện từ và câu các em nắm được cấu tạo từ và mở rộng vốn từ, giải nghĩa từ, nắm được các kiểu câu, các dấu câu (dấu chấm hỏi, dấu chấm than, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép, dấu ngoặc đơn), biết cách sử dụng từ và câu phù hợp với ngữ cảnh và lời nói.