SKKN Một số giải pháp rèn kĩ năng vận dụng câu lệnh lặp của ngôn ngữ lập trình pascal trong chương trình Tin học 8

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Hiện nay, giáo dục tin học đóng vai trò chủ đạo trong việc chuẩn bị cho học sinh khả năng tìm kiếm, tiếp nhận, mở rộng tri thức và sáng tạo trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ tư và toàn cầu hoá. Tin học có ảnh hưởng lớn đến cách sống, cách suy nghĩ và hành động của con người, là công cụ hiệu quả hỗ trợ biến việc học thành tự học suốt đời. Môn Tin học giúp học sinh thích ứng và hoà nhập được với xã hội hiện đại, hình thành và phát triển năng lực cho học sinh. Học tin học, không phải chúng ta chỉ biết ngồi chơi điện tử, các trò giải trí hay biết soạn thảo thông thường, vv… mà học tin học ta có thể xây dựng nên những chương trình ứng dụng cho mình như giải tuyết các bài toàn từ đơn giản đến phức tạp bằng các ngôn ngữ lập trình… Đặc biệt là trong xu thế hiện nay, tin học đóng vai trò quan trọng, nó đáp ứng được xu thế phát triển trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0

Chương trình Tin học lớp 8 là chương trình bước đầu làm quen với ngôn ngữ lập trình, đây là một chương trình khó đối với cả giáo viên và học sinh. Có những em học khá cũng phải thốt lên, Tin học 8 sao khó thế, còn hơn cả môn Toán cô ạ. Là bởi vì : Môn Tin học 8 học về lập trình, mà khi muốn lập trình được ta phải biết các thuật toán trong toán học, hơn nữa, các câu lệnh của chương trình hoàn toàn bằng tiếng Anh. Đây là ngôn ngữ với những qui định chặt chẽ, chưa kể đến khi viết được một chương trình dù đơn giản hay phức tạp đòi hỏi chương trình Pascal có rất nhiều các câu lệnh lặp để thể hiện một công việc nào đó được lặp đi lặp lại nhiều lần. Do đó khi phân tích bài toán, đòi hỏi các em phải hình dung xem bài toán đó phải áp dụng thuật toán nào, sử dụng vòng lặp nào mới hiệu quả. Trăn trở về vấn đề này bản thân tôi đã tích cực nghiên cứu nội dung SGK, các tài liệu tập huấn dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, tham gia học các chuyên đề đổi mới PPDH…xem các diễn đàn giáo dục, tham gia sinh hoạt cụm chuyên môn, tổ chuyên môn, đặc biệt tích cực dự giờ các đồng nghiệp. Xuất phát từ cơ sở trên, tôi mạnh dạn đề xuất SKKN “Một số giải pháp rèn kĩ năng vận dụng câu lệnh lặp của ngôn ngữ lập trình pascal trong chương trình Tin học 8 ’’ 

1.2.  Mục đích nghiên cứu

Pascal là một ngôn ngữ lập trình tốt và đặc biệt, được tạo ra với mục đích dùng cho giảng dạy vì các lý do: Có cú pháp rõ ràng, trình biên dịch Pascal nhỏ gọn, có thể chạy tốt trên các máy tính cấu hình yếu, rất phù hợp với khả năng đầu tư cho học tập của học sinh. 

Cấu trúc lặp là cấu trúc thường được sử dụng để lập trình giải các bài toán, trong đó có các bài toán truy hồi, đó là nền tảng cho các môn toán học ở cấp 3 sau này. Tuy nhiên một số học sinh khi gặp các bài toán dạng này, các em khó xác định được công thức truy hồi của bài toán, đồng thời không biết nên dùng cấu trúc lặp nào để giải bài toán đó. Chính vì vậy, học sinh cảm thấy chán nản, không muốn tìm hiểu và rèn luyện kĩ năng lập trình. Mặt khác với một số đối tượng học sinh khá, giỏi, đa phần các em rất hào hứng với việc học lập trình, cụ thể là ngôn ngữ lập trình Turbo Pascal hoặc Free Pascal). Do đó các em muốn tìm hiểu sâu hơn về một số bài toán mà có thể áp dụng cấu trúc lặp để giải. Giáo viên nên tích cực khai thác vốn hiểu biết của học sinh để vận dụng, liên hệ một số ví dụ mở rộng, nâng cao với đối tượng học sinh này.

Để giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc lập trình giải quyết các bài toán mang tính lặp, trong nội dung của bài sáng kiến này tôi đưa ra những kinh nghiệm của bản thân để giúp các em có thể dễ dàng lập trình giải các các bài tập.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy Pascal là môn học khó đối với các em học sinh Khối 8, vì có một số thuật toán các em chưa được học ở bộ môn Toán, thêm vào đó là các em chỉ sử dụng các câu lệnh bằng Tiếng Anh để thể hiện khi lập trình. Do đó việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính mơ hồ, như bị ép buộc, có nhiều học sinh rất sợ môn Tin học 8 vì tính chất khô khan, khó hiểu trong khi học. Đối với đối tượng là học sinh lớp 8, muốn viết được một chương trình Pascal không những các em phải nhớ được các cấu trúc câu lệnh, các từ khóa, mà các em phải hiểu được thuật toán, điều này là vô cùng khó đối với các em học ở mức trung bình, trung bình khá…

Từ thực tế đó tôi không ngừng học hỏi để tìm ra biện pháp khắc phục. Bằng kinh nghiệm khiêm tốn trong những năm qua, tôi đã đưa ra những tóm lược cơ bản nhất của các bài toán bằng ngôn ngữ tự nhiên, từ các ngôn ngữ đó tôi vận dụng lại bằng các câu lệnh lặp  pascal thông thường để chỉ rõ vấn đề cho học sinh thấy sau đó tôi lấy thêm một số ví dụ mẫu vận dụng cấu trúc lặp để giải quyết có hiệu quả là nhằm giúp học sinh tiếp thu bài nhanh, nhớ kiến thức lâu hơn và cảm thấy thích thú với môn học.

Với những cơ sở đó, tôi sẽ hướng cho các em tự phân tích, tự tìm ra hướng giải quyết. Dựa trên các cấu trúc lặp mà kiến thức trong sách giáo khoa đã cung cấp, các em biết đối với từng bài toán, mình phải sử dụng cấu trúc lặp nào ? Cấu trúc lặp đã biết trước số lần lặp hay cấu trúc lặp chưa biết trước số lần lặp, hay là kết hợp các cấu trúc lặp với nhau…

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết

Tìm đọc và nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, các tài liệu có liên quan đến việc rèn kỹ năng lựa chọn và thiết kế thuật toán cho học sinh nhằm xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài.

1.4.2. Phương pháp thu thập thông tin        

Khảo sát thực tế học sinh: Qua bài kiểm tra

1.4.3. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế

Trực tiếp dự giờ giáo viên, trao đổi cùng đồng nghiệp về cách hướng dẫn học lựa chọn và thiết kế thuật toán cụ thể, xem đồng nghiệp cảm thấy khi dạy vấn đề này thì phần nào là khó dạy nhất để rút kinh nghiệm. 

Trao đổi với học sinh xem khi lựa chọn và thiết kế thuật toán em cảm thấy khó nhất ở bước nào, tại sao?

Trực tiếp chấm, chữa bài kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì, kết quả thi học sinh giỏi các cấp qua các năm học của học sinh nhằm tìm hiểu việc rèn luyện kĩ năng lựa chọn và thiết kế thuật toán của học sinh.

1.4.4. Phương pháp thống kê, xử lí số liệu

Từ kết quả khảo sát, tiến hành thống kê, so sánh, phân tích và xử lí thông tin, thu thập ý kiến phản hồi của học sinh và đồng nghiệp để khái quát hóa tình hình nắm bắt kiến thức và kĩ năng lựa chọn và thiết kế thuật toán của học sinh để đưa ra biện pháp khắc phục.