SKKN Một số kinh nghiệm dạy tập viết trong tiết học vần lớp 1

A. MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài:
Giáo dục Tiểu học là nền tảng của giáo dục quốc dân, lớp 1 là nền móng của bậc Tiểu học. Tập viết là một trong những phân môn có tầm quan trọng đặc biệt ở bậc Tiểu học. Tập viết không những có mối quan hệ mật thiết tới chất lượng học tập ở các môn học khác mà còn góp phần rèn luyện một trong những kĩ năng hàng đầu của việc học Tiếng Việt trong nhà trường.
Học chữ chính là công việc đầu tiên khi các em đến trường. Đối với học sinh lớp 1 tập viết lại càng quan trọng hơn. Những nét chữ đầu đời của các em chính là tài sản quý báu để các em học tiếp lên lớp trên. Chính vì vậy việc dạy cho các em viết đúng, đẹp ngay từ lớp 1 là việc làm vô cùng quan trọng. Học vần, tập đọc giúp cho học sinh đọc thông viết thạo. Viết đúng, đẹp, nhanh, rõ ràng học sinh có điều kiện ghi chép bài học của tất cả các môn học tốt hơn. Chữ viết và dạy viết được cả xã hội quan tâm. Nhiều thế hệ thầy cô giáo đã trăn trở, góp công, góp sức để cải tiến kiểu chữ, nội dung cũng như phương pháp dạy học chữ viết. Tuy vậy, nhiều học sinh vẫn viết sai, viết xấu, viết chậm, điều đó ảnh hưởng không nhỏ tới các môn học khác. Ngoài ra Tập Viết còn góp phần quan trọng vào việc rèn luyện cho học sinh những phẩm chất đạo đức tốt như: Tính cẩn thận bền bỉ, tinh thần kỉ luật và óc thẩm mỹ bởi người xưa nói: “Nét chữ, nết người”.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, với ý thức và lương tâm, trách nhiệm nghề nghiệp của giáo viên, bản thân tôi luôn suy nghĩ và trăn trở. Trong giảng dạy, tôi đã không ngừng tích lũy kinh nghiệm về chữ viết để sớm giúp các em viết chữ đúng và đẹp, luôn tìm ra phương pháp dạy học thích hợp để viết chữ đẹp. Bởi vậy tôi đã mạnh dạn đưa ra “Một vài kí thuật dạy học sinh lớp 1 viết đúng đẹp” để giúp học sinh viết chữ đúng, đẹp, kịp thời đáp ứng dạy theo chuẩn kiến thức kĩ năng. Đồng thời giúp học sinh có vốn kĩ năng ban đầu thuận lợi cho việc phát huy viết chữ đẹp sau này.
II. Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số biện pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi để góp phần giúp học sinh lớp 1 viết đúng và đẹp.
III. Đối tượng nghiên cứu:
– Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng và các giải pháp rèn chữ viết cho học sinh lớp 1.
– Phạm vi nghiên cứu: Lớp 1A2 Trường Tiểu học Ngọc Khê 2, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
•  Phương pháp nghiên cứu lí luận .
• Phương pháp điều tra, khảo sát, thu thập số liệu.
•  Phương pháp quan sát.
• Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

B. NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận:
1. Cơ sở tâm lí của trẻ:
Học sinh lớp 1, ngay từ những ngày đầu tiên đi học ở trường Tiểu học còn nhiều bỡ ngỡ, rụt rè. Việc giúp các em làm quen với chữ viết thật là khó khăn , bởi đôi tay cầm bút còn vụng về lóng ngóng, chóng mệt mỏi vì cơ và xương bàn tay của trẻ đang ở độ phát triển, nhiều chỗ còn là sụn. Khi cầm bút các em có tâm lý sợ, điều này gây một phản ứng tự nhiên là các em cầm bút chặt, các cơ tay căng nên rất khó di chuyển. Do vậy, dường như các em viết bằng toàn thân chứ không chỉ bằng tay (khi viết mím môi, tròn mặt, vẹo người,…)tôi nhận thấy rằng đối với học sinh lớp 1 nếu cùng một lúc mà đòi hỏi các em vừa viết đúng, viết đẹp ngay là một điều khó có thể  thực hiện được.
2. Đặc điểm đối mắt của trẻ khi viết:
Trẻ tiếp thu hình ảnh của chữ viết qua mắt nhìn. Khi các em phải phát hiện lại hình ảnh chữ viết đã thu được qua mắt lần đầu để ghi  lại dạng của nó trên mặt giấy. Vì vậy, nếu nét chữ được trình bày với kích thước quá nhỏ hoặc ánh sáng kém thì các em phải cúi sát xuống để nhìn cho rõ chữ khi tập viết, từ đó gây cận thị.
Ngoài chức năng ghi nhận hình chữ, mắt còn có nhiệm vụ hướng dẫn tác động để tái hiện các đường nét của chữ viết. Trong thời gian đầu có thể các em  nhận ra đúng hình dạng của mẫu chữ. Chỉ sau một số lần luyện tập, số lần nhắc đi nhắc lại nhiều hay ít tuỳ theo từng em thì các em mới chép lại đúng mẫu.
3. Khả năng chú ý:
Khả năng tập trung của các em còn chưa cao, tư duy chưa phát triển đều, các thao tác trí tuệ của các em chưa hoàn chỉnh. Vì thế trong quá trình giảng bài, phân tích chữ mẫu giáo viên phải phân tích rõ ràng, dễ hiểu, chính xác.
Tóm lại: Nắm được đặc điểm này nên trong quá trình dạy tập viết, tôi thường quan tâm tư thế ngồi học, tốc độ viết và số lượng bài viết vừa sức với các em.
II. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
1. Thuận lợi:
– Học sinh lớp 1 mới được làm quen với môi trường lớp học mới nên các em rất thích học, ham học, ham viết.
– Phụ huynh cho con đến trường ở đầu năm cũng rất quan tâm đến việc học tập của con em mình.
– Nhà trường đầu tư cơ sở vật chất: Bộ chữ mẫu của Giáo viên, những bảng chữ mẫu (với nhiều kiểu chữ) cho học sinh quan sát.
– Nhà trường, ngành giáo dục quan tâm đến chất lượng chữ viết của các em ngay từ lớp 1.
2. Khó khăn:     Qua  khảo sát đầu năm, tôi thu được kết quả như sau :

Tổng số học sinh
Trình bày
đúng, đẹp

Trình bày đúng, nhưng chưa đẹp
Trình bày
chưa đúng nét, mẫu chữ
SL
%
SL
%
SL
%
Kết quả
31
7
22,6
14
45,2
10
32,2

Nguyên nhân kết quả trên là các em học sinh lớp 1 gặp rất nhiều khó khăn khi bước vào lớp 1:
– Ở mẫu giáo các em mới được làm quen với đọc và tô các chữ cái. Các em không biết viết, hoặc chỉ viết chữ in, chưa xác định đúng được dòng kẻ, viết không đúng mẫu chữ, ngồi viết chưa đúng tư thế vì còn mải chơi, nghịch.
– Các em chưa xác định được điểm đặt bút, điểm dừng bút khi viết chữ.
– Chưa xác định được khoảng cách viết giữa các con chữ và các chữ trong từ.
– Các em viết sai về độ cao, thế chữ chưa đúng mẫu.
– Viết nối giữa  các con chữ (ch, tr, nh, ph, ng, ngh, gh, gi) chưa đẹp.
– Mặt khác các em chuyển từ hoạt động vui chơi sang hoạt động học nhiều hơn, phải viết nhiều các em mỏi tay dẫn đến nản chí khi viết.
– Phụ huynh chưa nắm được mẫu chữ mới để hướng dẫn con em mình luyện viết đúng đẹp ở nhà.
III. Các biện pháp đã thực hiện để giải quyết vấn đề:
Với cấu trúc nội dung chương trình và yêu cầu của tập viết lớp 1, để phát huy thuận lợi và khắc phục những khó khăn và tồn tại nêu trên, qua những năm dạy học và học hỏi kinh nghiệm của các đồng chí giáo viên trong trường, tham khảo ý kiến của chuyên môn, bản thân tôi đã rút ra một số biện pháp như sau:
Biện pháp 1: Chuẩn bị điều kiện vật chất , quy định để học sinh tập viết tốt.
Một nhân tố không thể thiếu được khi dạy tập viết cho học sinh là sự chuẩn bị về phòng học, bàn ghế, bảng lớp cùng với bảng con, bút, vở của học sinh.
* Phòng học:
Nhân tố quan trọng đầu tiên là phòng học đúng quy định, có hệ thống cửa sổ thoáng mát, đủ ánh sáng. Được sự quan tâm của nhà trường và hội phụ huynh học sinh của lớp khối 1 được trang bị đầy đủ bóng điện và 4 chiếc quạt treo trần trong lớp để phục vụ cho việc dạy và học trong những ngày trời mưa, trời tối không có ánh sáng mặt trời các em có đủ ánh sáng để học tập và viết bài, các em không bị nóng bức chảy mồ hôi làm ướt vở trong những ngày hè nóng bức.
* Bàn ghế học sinh:
Vào đầu năm học, nhà trường đã tạo điều kiện tốt nhất và luôn ưu tiên riêng khối 1những bộ bàn ghế phù hợp với lứa tuổi tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh ngồi học, ngồi viết tốt.
* Bảng lớp: Bảng lớp là phương tiện rất cần thiết đối với giáo viên. Việc trình bày bảng là bài mẫu cho học sinh học tập và noi theo. Bảng lớp là bảng từ có những đường kẻ ô vuông chuẩn sẽ giúp cho giáo viên trình bày bài viết trên bảng lớp được đúng đẹp và dễ dàng. Đồng thời cũng là để giúp học sinh dễ theo dõi nội dung bài viết.
* Bảng con của học sinh:
– Trong lớp chúng tôi yêu cầu thống nhất 1 loại bảng nhựa cùng kích thước 20 x 25cm, mặt bảng có kẻ ô vuông rõ ràng cỡ có chia thành các dòng kẻ nhỏ (giống như dòng kẻ trong vở ô li).
– Dùng khăn ẩm giặt sạch, để lau bảng.
* Phấn và bút viết:
+ Phấn viết:
Tôi yêu cầu học sinh dùng phấn trắng, mềm (hãng phấn Mic). Đồng thời tôi hướng dẫn cách trình bày bảng sao cho khi viết không phải xoá đi nhiều lần để đỡ mất thời gian và tránh được thao tác thừa khi viết bảng.
VD: Dạy bài 62: ôm, ơm – khi luyện viết bảng giáo viên yêu cầu học sinh trình bày vào bảng một dòng ôm rồi mới giơ bảng.
+ Bút viết:
– Giai đoạn viết bút chì: Chọn bút chì tốt loại mềm(2B) để thuận tiện khi sử dụng và đỡ mất thời gian vót chì, dành thời gian đó để cho luyện viết.
– Giai đoạn viết bút mực: Tôi hướng dẫn phụ huynh mua cho các em  bút Kim Thành loại bút dễ viết nhưng không quá đắt tiền.
*  Rèn tư thế ngồi viết – cách cầm bút:
Hoạt động viết thuận lợi phụ thuộc rất nhiều vào tư thế và cách cầm bút.
– Muốn rèn chữ cho học sinh trước hết giáo viên phải rèn cho các em tư thế ngồi viết đúng: Lưng thẳng, không tỳ ngực vào bàn, đầu hơi cúi, mắt cách vở khoảng 25 đến 30cm. Hai chân đặt vuông góc dưới bàn, tay trái tì nhẹ nhàng mép vở để giữ vở.
– Cầm bút bằng 3 ngón tay: Ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa của bàn tay phải. Khi viết di chuyển bút từ trái sang phải, cán bút nghiêng về phía bên phải cổ tay, khuỷu tay và cánh tay cử động theo mềm mại thoải mái.
Việc giúp học sinh ngồi viết đúng tư thế và cầm bút đúng sẽ giúp các em viết đúng và viết nhanh được.
* Rèn cách để vở khi viết:
– Ở lớp 1, học sinh chủ yếu rèn viết chữ đứng nên học sinh cần để vở ngay ngắn trước mặt.
– Khi viết chữ về bên phải, quá xa lề vở, cần xê dịch vở sang trái để mắt nhìn thẳng nét chữ, tránh nhoài người về bên phải để viết tiếp.
* Rèn giữ vở sạch và trình bày vở:
– Vở phải luôn giữ sạch, có đủ bìa nhãn, không bỏ vở, xé trang. Không bôi mực ra vở, không làm quăn mép vở. Vở viết của học sinh chọn cùng một loại giấy trắng, không nhoè mực…
– Khi học sinh chuyển viết bút mực, giáo viên thường xuyên nhắc nhở để các em nhớ và trình bày vở đúng, sạch, đẹp.
Biện pháp 2: Rèn chữ của giáo viên:
Nhận thức của trẻ đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Từ tư duy trừu tượng đến nhận thức cảm tính, từ nhận thức cảm tính đến nhận thức lý tính. Qui luật nhận thức của trẻ là như vậy, vì thế trực quan là vô cùng quan trọng. Các em sẽ nhanh chóng bắt chước chữ của cô  giáo chủ nhiệm – cô giáo dạy đến hơn 80% số tiết trong một ngày. Vì vậy, chữ của cô phải đúng, phải đẹp và có khả năng viết chữ mẫu (trên giấy và trên bảng). Giáo viên viết chữ xấu thì không thể dạy học sinh viết chữ đẹp được.
Trong giờ lên lớp, chữ viết của giáo viên trên bảng là trực quan tốt nhất cho việc rèn chữ của các em.Vì vậy, trong bất kể giờ học nào: Toán, Chính tả, Tập viết hay các môn học khác, tôi luôn viết bảng cẩn thận, nét phấn phải thanh mảnh và đều nét. Muốn vậy, tay phải đưa phấn vào bảng phải nhẹ nhàng, đều tay, khi cần kẻ những dòng thẳng có thể dùng ngón út tì lên bảng làm chuẩn. Chữ viết trên bảng của giáo viên phải thẳng hàng, trình bày phải khoa học để học sinh quan sát và noi theo.
Chữ viết của giáo viên khi chấm bài của học sinh cũng được tôi đặc biệt chú ý: chữ viết bằng bút đỏ thật nắn nót, cẩn thận để nhìn vào đó các em học tập chữ viết của cô, đó cũng chính là trực quan sinh động khi dạy học trò.